تصویر روز ناسا: تجربه پدیده «پس‌تصویر» در غروب خورشید

گاهی چشم ما می‌تواند آنچه را تصویر واقعاً نشان نمی‌دهد، بازسازی کند. یکی از این پدیده‌های جالب بینایی به نام «پس‌تصویر» است که مغز با خیره‌ شدن به تصویر تصویری مکمل در ذهن بازسازی می‌کند. تصویر روز ناسا با بهره‌گیری از همین پدیده، تجربه‌ای متفاوت از غروب خورشید را رقم می‌زند.

پس‌تصویر و فریب مغز با نور و رنگ

پدیده پس‌تصویر یا «تصویر بازمانده» یکی از جالب‌ترین جلوه‌های ادراک بینایی است. در این پدیده چشم و مغز پس از خیره شدن طولانی به تصویر، تصویری از آن را حتی بدون حضور محرک بصری بازسازی می‌کنند. این بازسازی ممکن است در ۲ حالت پس‌تصویر معکوس (با رنگ‌های معکوس نسبت به تصویر اصلی) و پس‌تصویر مثبت (حفظ رنگ مانند تصویر اولیه) اتفاق بیفتند.

شناخت ما از پس‌تصویر مثبت کامل نیست اما دانشمندان یکی از علت‌های اصلی آن را رفتار انطباقی نورون‌ها می‌دانند. از طرفی، پس‌تصویر معکوس ناشی از تحریک سلول‌های عصبی شبکیه چشم است. به‌ویژه سلول‌های مخروطی که به رنگ‌ها پاسخ می‌دهند، در مواجهه طولانی با تصویر، حساسیت خود را موقت از دست می‌دهند؛ بنابراین، وقتی نگاه از روی تصویر برداشته می‌شود، مغز برای جبران نبود تعادل، تصویری با رنگ‌های مکمل می‌سازد.

این پدیده فقط یکی از صدها خطای دیدی است که نشان می‌دهد آنچه می‌بینیم، لزوماً بازتابی دقیق از واقعیت نیست، بلکه تفسیری است که مغز براساس داده‌های نوری و پیش‌فرض‌های ادراکی خود ارائه می‌دهد. از دیگر نمونه‌های مشهور این توهم‌ها می‌توان به اثر «شبکه‌بندی هرمان» اشاره کرد که باعث می‌شود در نقاط تقاطع شبکه مشکی و سفید، لکه‌های خاکستری خیالی دیده شوند.

در تصویر روز ناسا چه می‌بینیم؟

۷ مه در آسمان شهر راگوسا در سیسیل، خورشید هنگام غروب که پشت ناقوس‌خانه کلیسا پنهان می‌شود، ثبت شده است. این تصویر فیلتر و دیجیتالی دست‌کاری شده است و رنگ‌ها حالتی عجیب و غیرطبیعی دارند.

پدیده پس‌تصویر کمکتان می‌کند همین صحنه را با رنگ‌هایی طبیعی در ذهن خود بازسازی کنید. لکه‌های خورشیدی ناحیه فعال AR4079 را پیدا کنید که نزدیک لبه پایینی قرص آبی‌ خورشید دیده می‌شوند. استراحت کنید سپس حدود ۳۰ ثانیه به گروه لکه‌های خورشیدی تیره خیره شوید. چشمان خود را ببندید یا به صفحه‌ای سفید خیره شوید. پس از چند لحظه، پس‌تصویری از غروب خورشید محو مقابلتان ظاهر خواهد شد.

غروبی که مشاهده می‌کنید، رنگ‌های مکمل تصویر اولیه را خواهد داشت؛ خورشید به رنگ زرد طبیعی ظاهر می‌شود و آسمان رنگ آبی آشنایی دارد! به نظر می‌رسد با چشمان بسته، به تصویری واقعی‌تر نگاه می‌کنید.