بازار خودرو در صورت توافق یا عدم توافق ایران و آمریکا در چه مسیری قرار می‌گیرد؟

مرحله جدیدی از مذاکرات ایران و آمریکا، روز شنبه برگزار خواهد شد. این مرحله، سومین جلسه مذاکراتی ایران و آمریکا برای دستیابی به توافقی جدید است. این مذاکرات هنوز به توافقات منجر نشده است اما در همین زمان، احتمال وقوع توافق میان ایران و آمریکا تأثیرات قابل‌توجهی بر بازار خودرو و کالاهای دیجیتال، طلا و ارزهای خارجی گذاشته است.

از مدتی پیش و با آغاز مذاکرات ایران و آمریکا در عمان، نرخ‌ طلا و ارز در بازار روند کاهشی به خود گرفته است. همراه با کاهش قیمت طلا و ارز، قیمت برخی کالاها نیز کاهش یافت و بازارها وارد دوره رکود شدند. در بازار خودرو نیز افراد بسیاری به انتظار ارزانی نشسته‌اند. بسیاری اعتقاد دارند در صورت توافق ایران و آمریکا، برندهای خودروساز بین‌المللی به کشورمان بازمی‌گردند و اوضاع بازار خودرو دست کم به میانه دهه 1390 شبیه می‌شود.

دوران برجام

قبل از اینکه به سراغ بررسی تأثیر توافق یا عدم توافق ایران و آمریکا روی بازار خودرو برویم، بیایید نگاهی به وضعیت بازار در دوران برجام داشته باشیم. سال‌های میانی دهه 1390، دورانی بود که توافق اقدام مشترک موسوم به «برجام» فعال شد. براساس این توافق، شرکت‌های اروپایی در حوزه‌های مختلف وارد بازار ایران شدند. ایران‌خودرو همکاری مشترک خود را با پژو از سر گرفت که حاصل آن تولید پژو 2008 بود. سایپا نیز موفق شد از طریق شراکت با سیتروئن، به مرحله تولید سیتروئن C3 برسد. هم‌زمان تجارت خارجی کشور نیز رونق گرفت و خودروهای وارداتی در تیراژ گسترده وارد بازار ایران شدند.

بااین‌حال دوران برجام طولانی نبود و در سال 1398، شرایط به دوران تحریم‌ها بازگشت. برندهای بین‌المللی از ایران خارج شدند و حتی تولید خودروهایی همچون رنو ساندرو و رنو تندر 90 متوقف شد. اکنون که بار دیگر مذاکرات ایران و آمریکا آغاز شده است، بسیاری امید دارند بازار خودرو به شرایط آن دوران بازگردد.

آیا انتظارات مشتریان واقعی است؟

با وجود خوش‌بینی‌های اولیه، بعید به نظر می‌رسد قیمت‌ها کاهش یابند. اگر به خاطر داشته باشید، در زمان امضای قرارداد برجام نیز بسیاری منتظر کاهش قیمت‌ها بودند، اتفاقی که در عمل رخ نداد. بنابراین در بهترین حالت، قیمت‌ها در سال جاری ثابت باقی می‌مانند و در صورت پابرجا ماندن توافق جدید میان ایران و آمریکا، روند افزایش قیمت‌ها در سال‌های آتی کندتر از سالیان گذشته خواهد بود.

درحال‌حاضر نرخ ارز محاسباتی گمرک از 28500 تومان به حدود 70000 تومان رسیده است. تعرفه واردات خودروهای بنزینی نیز در سال 1404 برابر با 100 درصد تعیین شده است. بنابراین افزایش قیمت‌ خودروهای وارداتی، مونتاژی و داخلی در ماه‌های آتی قابل انتظار خواهد بود. حتی خودروسازان مونتاژی نیز درحال‌حاضر از فروش نقدی محصولات خود خودداری می‌کنند، چرا که بایستی قیمت جدید این خودروها توسط سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان تعیین شود. در سوی دیگر، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و واردکنندگان در کشاکش هستند، چرا که واردکنندگان تصمیم به افزایش قیمت گرفته‌اند اما سازمان حمایت می‌خواهد از این کار جلوگیری کند.

بنابراین با وجود جو روانی اخیر و کاهش قیمت‌ها در بازار خودرو، نرخ‌ها تا پایان سال افزایشی خواهند بود. هم‌زمان با افزایش قیمت‌ها بازار خودرو بیش‌ازپیش در رکود فرو خواهد رفت. بااین‌حال، وقوع یا عدم وقوع توافق ایران و آمریکا، میزان افزایش قیمت‌ها را تعیین خواهد کرد.

سناریوهای بازار خودرو در صورت توافق یا عدم توافق ایران و آمریکا

اگر ایران و آمریکا به توافق دست یابند، اتفاقاتی مثبت در بازار خودرو ایران رخ خواهد داد. در صورت عدم توافق نیز ممکن است وضعیت بازار خودرو به حالت بحران نزدیک شود. دور آتی مذاکرات روز شنبه برگزار می‌شود و پس‌ازآن شاید وضعیت توافق یا عدم توافق شفاف‌تر شود. بااین‌حال تا زمانی که نتیجه قطعی مذاکرات ایران و آمریکا مشخص نشود، وضعیت بازار خودرو ایران در حالت نامعلوم باقی خواهد ماند.

سناریو اول، ایران و آمریکا به توافق دست خواهند یافت

درصورتی‌که ایران و آمریکا به یک توافق حتی از نوع موقت دست پیدا کنند، بازار خودرو با دریافت هیجان اولیه ریزشی خواهد شد. افرادی که بودجه خود را در بازار خودرو سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ناچار خواهند بود برای جلوگیری از ضرر بیشتر، هرچه سریع‌تر اتومبیل‌های انباشته شده خود را به فروش برسانند. بااین‌حال برخی مالکان خودروها از فروش خودرو با قیمت پایین خودداری می‌کنند و برای فروکش هیجان بازار صبر می‌کنند تا قیمت‌ها تثبیت شود.

از آن‌جایی که توافق ایران و آمریکا به حذف تحریم‌های اقتصادی منجر می‌شود، شرکای سابق و جدید خودروسازان همکاری با آن‌ها را آغاز خواهند کرد. بنابراین خودروهای مونتاژی پژو و رنو بار دیگر به ایران بازمی‌گردند. در سوی دیگر مونتاژ خودروهای چینی نیز در تنوع بالاتر ادامه خواهد یافت.

هم‌زمان با آزاد شدن فروش نفت، مواد پتروشیمی و سایر حامل‌های انرژی، دولت پول بیشتری در اختیار خواهد داشت و از سخت‌گیری خود بر حوزه واردات خودرو می‌کاهد. درعین‌حال، ارز تخصیص یافته به حوزه واردات خودرو نیز افزایش می‌یابد. بااین‌حال بعید به نظر می‌رسد که محدودیت‌های خاص واردات خودرو همچون محدودیت واردات خودرو با موتور دارای حجم بیش از 2.5 لیتر حذف شوند.

در بهترین حالت، شرایط بازار خودرو به سال 1395 و 1396 شبیه خواهد شد. بنابراین تولید خودروهای داخلی نظیر سورن، دنا، تارا، کوییک و شاهین با قیمت‌های فعلی کارخانه ادامه خواهد داشت. البته انتظار داریم تا محدودیت‌های خرید خودروهای داخلی حذف شوند. تنوع خودروهای چینی افزایش می‌یابد و خودروهای وارداتی جدیدی نیز به کشورمان می‌رسند. با کند شدن روند افزایش قیمت‌ها، مصرف‌کنندگان می‌توانند قدرت خرید خود را ارتقا دهند و مالک یک خودرو داخلی، چینی یا وارداتی از نوع نو یا دست دوم شوند.

سناریو دوم، ایران و آمریکا به توافق نمی‌رسند

در صورت عدم توافق ایران و آمریکا، بازار خودرو همگام با سایر بازارها به این موضوع واکنش نشان خواهد داد و قیمت‌ها به سرعت صعودی خواهند شد. هم‌زمان، دولت نیز سیاست‌های ریاضت اقتصادی خود را سخت‌گیرانه‌تر می‌کند تا از منابع ارزی خود حفاظت کند. بنابراین ارز کمتری برای واردات خودرو و قطعات خودرو در اختیار واردکنندگان و شرکت‌های خودروساز خصوصی قرار می‌گیرد. نتیجه این تصمیم، افزایش شدید قیمت خودروهای وارداتی و مونتاژی در عین کاهش عرضه آن‌ها خواهد بود.

انفجار قیمت‌ها در بازار خودرو باعث می‌شود تا گروه بزرگ‌تری از مشتریان، دیگر قدرت خرید نداشته باشند و از این بازار خارج شوند. رکود بازار خودرو تشدید می‌شود و قیمت‌ها در محدوده بالایی به ثبات می‌رسند. البته این ثبات کوتاه‌مدت است، چرا که اتفاقات سیاسی و اخبار آتی، باعث برهم خوردن این ثبات خواهد شد.