سنسور دور موتور چیست؟

دهه ۱۹۹۰ میلادی دورانی بود که خودروها به‌تدریج متحول شدند. در این دهه، اتومبیل‌ها از ابزارهای مکانیکی و آنالوگ به‌سمت تجهیزاتی دیجیتال حرکت کردند. یکی از نقاط تحول اتومبیل‌ها در دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ میلادی افزایش سنسورهایی بود که روی موتور خودرو نصب می‌شد. در مطلب امروز دیجیاتو به یکی از همین سنسورهای مهم می‌پردازیم. در ادامه می‌خواهیم به شما توضیح بدهیم که سنسور دور موتور چیست، کار سنسور دور موتور چیست و محل قرارگرفتن سنسور دور موتور کجاست. برای یافتن این حقایق، در ادامه متن با ما همراه شوید.

سنسور دور موتور چیست؟

سنسور دور موتور یکی از چندین سنسور مهم خودرو است که به سنسور موقعیت میل‌لنگ (Crankshaft Position Sensor) نیز شناخته می‌شود. این سنسور یکی از اجزای حیاتی خودروهای مدرن و امروزی است. سنسور دور موتور در خودروهای داخلی مانند پژو ۲۰۶ و رانا نیز وجود دارد و نقش پررنگی در ادامه فعالیت موتور خودرو ایفا می‌کند.

وظیفه سنسور دور موتور اندازه‌گیری سرعت و موقعیت چرخش میل‌لنگ است. با ارسال اطلاعات موقعیت میل‌لنگ و سرعت چرخش آن دور موتور روی صفحه کیلومترشمار به شما نشان داده می‌شود.

کار سنسور دور موتور چیست؟

در قسمت قبل به این موضوع اشاره کردیم که سنسور دور موتور به شما نشان می‌دهد موتور خودرو در کدام وضعیت قرار دارد و چگونه عمل می‌کند اما وظیفه سنسور دور موتور فقط نمایش اعداد و ارقام نیست. این سنسور وظایف مهم‌تری نیز بر عهده دارد.

سنسور دور موتور با سنجش اطلاعات میل‌لنگ، این اطلاعات را به واحد کنترل الکترونیکی موتور یا همان کامپیوتر خودرو (ECU) ارسال می‌کند. داده‌های این سیستم برای بهینه‌سازی عملکردهای مختلف موتور همچون زمان‌بندی تزریق سوخت، جرقه‌زنی و حتی ترمز ضدقفل استفاده می‌شوند؛ بنابراین فعالیت سنسور دور موتور فراتر از نمایش داده‌ای ساده روی صفحه کیلومتر خودرو است. اگر مشکلی برای این سنسور پیش بیاید، موتور نمی‌تواند درست جرقه‌ بزند و موتور اتومبیل نامنظم فعالیت خواهد کرد.

جزئیاتی بیشتر از عملکرد سنسور دور موتور

سنسور دور موتور با استفاده از اصول ساده فیزیکی کار می‌کند. معمولاً سنسور دور موتور با استفاده از قوانین میدان مغناطیسی نسبت به اندازه‌گیری موقعیت میل‌لنگ و سرعت حرکت آن فعالیت می‌کند. البته برخی انواع سنسور دور موتور نیز با استفاده از قوانین شکست نور کار می‌کنند. سنسورهای دور موتور طوری طراحی می‌شوند که بتوانند با دقت بالا، میزان چرخش میل‌لنگ را محاسبه کنند. همچنین این سنسورها مقابل تغییرات دما، رطوبت و فشار مقاوم‌اند.

سنسور دور موتور با تولید سیگنال‌های الکتریکی براساس اصول مغناطیس یا نور تغییرات در این ۲ مشخصه را اندازه‌ می‌گیرند. سیگنال‌های تولید سنسور دور موتور با سرعت و موقعیت چرخش میل‌لنگ مرتبط‌اند. پس از اندازه‌گیری این تغییرات، داده‌های اندازه‌گیری‌شده به‌سرعت به کامپیوتر خودرو ارسال می‌شوند. کامپیوتر خودرو نیز با پردازش سیگنال‌ها، زمان‌بندی عملیات احتراق پیشرانه را تعیین می‌کند. در واقع سنسور دور موتور به کامپیوتر خودرو کمک می‌کند عملکرد کلی موتور را کنترل کند.

انواع سنسور دور موتور

معمولاً ۳ دسته سنسور دور موتور در خودروهای درون‌سوز بازار وجود دارد. این سنسورها به شرح زیر است:

سنسور با تغییر‌پذیری متغیر یا VR‌:

در این سنسورها از میدان مغناطیسی برای سنجش موقعیت میل‌لنگ استفاده می‌شود. سنسورهای متغیر از آهنربا و سیم‌پیچ تشکیل شده‌اند. جنس میل‌لنگ در موتورهای درون‌سوز فلزی است. هنگامی که بخشی از این میل‌لنگ فلزی از کنار سنسور عبور می‌کند، تغییراتی در میدان مغناطیسی سنسور ایجاد می‌شود. این تغییرات ولتاژ متناوب یا AC در سیم‌پیچ القا می‌کنند. فرکانس (شدت) و طول موج ایجادشده نشان‌دهنده سرعت و موقعیت میل‌لنگ است.

سنسورهای دورموتور VR نیازی به منبع تغذیه و ارتباط با باتری خودرو ندارند اما ولتاژ خروجی قابل‌توجهی تولید می‌کنند. در خودروهای ابتدای دهه ۱۹۹۰ و اواخر دهه ۱۹۸۰، مانند پراید و پژو ۴۰۵، از این سنسور دور موتور استفاده می‌شود.

سنسور اثر هال یا HALL :

در سنسورهای دور موتور از نوع اثر هال، از آهنربا کنار ترانزیستور استفاده می‌شود. با عبور میل‌لنگ فلزی از جلوی سنسور، میدان مغناطیسی آهنربا تغییر می‌کند. هم‌زمان با تغییر میدان مغناطیسی آهنربا، ترانزیستور خاموش و روشن می‌شود. با خاموش و روشن شدن ترانزیستور، سیگنال موردنیاز از موقعیت میل‌لنگ ایجاد می‌شود.

سنسورهای اثر هال به منبع تغذیه متناوب با ولتاژ ۵ ولت نیاز دارند و ولتاژ خروجی آنها نیز مکرر تغییر می‌کند. سنسورهای اثر هال در موتورهایی نظیر TU5 (خانواده پژو ۲۰۶، پژو ۲۰۷ و رانا) و EF7 (سمند، سورن و دنا) مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

سنسور نور یا OPTO :

در سنسورهای دور موتور نوری، از منبع نوری، مانند چراغ LED، و گیرنده نوری یا فوتوترانزیستور استفاده می‌شود. با عبور میل‌لنگ از بین منبع نوری و گیرنده نوری، نور قطع می‌شود و ولتاژ خروجی تغییر می‌کند. سنسورهای نوری به منبع تغذیه نیاز دارند و خروجی آنها دیجیتال ارسال می‌شود. استفاده از سنسورهای نوری در خودروهای ژاپنی مرسوم است.

محل قرارگرفتن سنسور دور موتور کجاست؟

سنسور دور موتور وظیفه اندازه‌گیری حرکت میل‌لنگ را بر عهده دارد؛ بنابراین باید نزدیک این قطعه نصب شود. سنسور دور موتور معمولاً عقب موتور و نزدیک فلای‌ویل و پوسته کلاچ قرار می‌گیرد. در این منطقه سنسور دور موتور می‌تواند حرکت میل‌لنگ را به‌خوبی بسنجد و البته درصورت بروز مشکل، به‌آسانی تعویض شود اما ممکن است در برخی خودروها سنسور دور موتور در موقعیت متفاوتی نصب شود؛ برای مثال سنسور دور موتور برخی خودروها نزدیک محور چرخ‌ها قرار گرفته است.

علائم خرابی سنسور دور موتور کدام‌اند؟

سنسور دور موتور نزدیک موتور و گیربکس نصب می‌شود؛ به همین دلیل در برابر حرارت بسیار آسیب‌پذیر است. اگر حرارت موتور و گیربکس بیش از حد افزایش یابد، این سنسور آسیب می‌بیند. با آسیب‌دیدن سنسور دور موتور، این حسگر درست کار نمی‌کند. نشانه‌های خرابی سنسور دور موتور به شرح زیر است:

قطع شدن پمپ بنزین هنگام استارت‌زدن خودرو

افزایش غیرعادی مصرف سوخت

کاهش محسوس قدرت موتور

استارت‌خوردن خودرو اما روشن نشدن آن

تغییر در صدای عادی موتور

گاز‌خوردن خودرو در حالت سکون یا هنگام تعویض دنده

لرزش یا ریپ‌زدن موتور در زمان شتاب‌گیری

خاموش شدن ناگهانی موتور، به‌خصوص در ترافیک یا دور آرام

روشن شدن چراغ چک موتور

تأخیر در روشن شدن موتور

نمایش نادرست یا نامنظم دور موتور در صفحه کیلومتر شمار

جمع‌بندی

در مطلب امروز دیجیاتو، به سنسور دور موتور و جزئیات آن پرداختیم. تمام خودروهای انژکتوری که در بازار ما عرضه شده‌اند، به سنسور دور موتور مجهزند. این سنسور حسگر ساده‌ای محسوب می‌شود اما تأثیر قابل‌توجهی بر اندازه‌گیری میزان هوا و سوخت دارد. در واقع سنسور دور موتور قطعه‌ای ساده است که تأثیرات چشمگیری بر نحوه فعالیت موتور خودرو دارد.

این قطعه ممکن است به دلایل مختلفی آسیب ببیند که مهم‌ترین دلیل آن حرارت بیش از حد است. در این حالت، سنسور بخشی از قابلیت‌های خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند عملکرد میل‌لنگ را دقیق محاسبه کند. البته نیاز نیست نگران باشید؛ زیرا هرگونه خطا در سنسور دور موتور را می‌توانید از طریق اتصال دستگاه دیاگ به کامپیوتر خودرو متوجه شود.

سؤالات متداول