آیا در گیربکس های دستی حتما باید دنده ها را به ترتیب عوض کرد؟ [تماشا کنید]

امروزه بسیاری از خودروهای جدید با جعبه دنده های خودکار ارایه می شوند، اما در برخی از کشورها از جمله ایران هنوز این مساله فراگیر نشده و اکثر اتومبیل ها با گیربکس های دستی به فروش می رسند.

در گیربکس های خودکار دور موتور برای تعویض دنده در شرایط مختلف بر عهده یک نرم افزار گذاشته شده و راننده نقشی در این کار ندارد.

در گیربکس های نیمه خودکار تعویض دنده توسط راننده معمولا تحت نظارت بوده و در صورت اشتباه وی، دنده صحیح به صورت خودکار انتخاب می شود. در این نوع از گیربکس ها دنده ها معمولا به ترتیب کم و زیاد می شوند.

در گیربکس های کاملا دستی این راننده است که تمام و کمال کنترل گیربکس و انتخاب دنده ها را بر دارد و برخلاف نمونه های سکوئنشال می تواند بدون رعایت ترتیب، دنده ها را تعویض کند.

برای مثال در یک جعبه دنده دستی می توان مستقیما از دنده یک به دنده سه رفته یا برعکس از دنده پنج به دنده سه یا دو آمد،.حال سوالی که پیش می آید اینست که آیا این کار باعث صدمه به گیربکس یا سایر اجزا می شود یا خیر؟

جیسون فنسک (Jason Fenske) که دارای مدرک مهندسی مکانیک از دانشگاه کارولینای شمالی است، با راه اندازی یک کانال یوتیوبی ویدیوهای جالبی درباره مباحث فنی و نحوه کارکرد اجزای مختلف خودرو تهیه می کند.

در یکی از آخرین پست ها، جیسون به موضوع تعویض دنده در گیربکس های دستی پرداخته و این مساله را تشریح کرده است.

به گفته جیسون اگر بخواهیم بدون رعایت ترتیب از یک دنده سنگین به دنده های سبک تر برویم، چنانچه در لحظه تعویض دور موتور بالا باشد، به دلیل عدم همخوانی سرعت چرخ ها و دور موتور، هنگام درگیر شدن کلاچ به خودرو ضربه وارد می شود. این اتفاق ساییدگی خفیف صفحه کلاچ را به دنبال داشته و در بلند مدت می تواند عمر این قطعه را کاهش دهد.

در حالت برعکس یعنی تعویض از دنده سبک به دنده سنگین نیز این مساله صادق بوده و در صورتی که دنده انتخابی با دور موتور و سرعت خودرو هماهنگی نداشته باشد، فشار زیادی به سیستم انتقال قدرت وارد شده و حتی ممکن است در برخی موارد شدید چرخ ها قفل شده و خودرو از تعادل خارج شود.

شروع حرکت با دنده 2 هم یکی دیگر از عواملی است که سبب استهلاک بیشتر صفحه کلاچ و فشایر زیاد به خودرو می شود. در حالت کلی همواره باید بین سرعت خودرو، دور موتور و دنده انتخاب شده تناسب وجود داشته باشد.

اگر یکی از این فاکتورها رعایت نشود، نوعی ناهماهنگی ایجاد شده و موتور یا سیستم انتقال قدرت تحت فشار قرار خواهد گرفت.

حال اگر بخواهیم به سوال مطرح شده در بالا پاسخ دهیم باید بگوییم تعویض دنده بدون رعایت ترتیب، احتمال فرسایش صفحه کلاچ را افزایش داده و می تواند باعث تحمیل فشار مضاعف به سیستم انتقال قدرت و حتی موتور شود.

بنابراین بهتر است همیشه با رعایت ترتیب و بر اساس سرعت و دور موتور مناسب ترین دنده را انتخاب کنیم.