AMD ظاهراً دیگر چیزی برای ازدست‌دادن ندارد

در شرف باخت بودن مزایای خودش را دارد. AMD باتکیه‌بر نیروی خود نبرد دشوارش را با اینتل پیش برده و چنین رویکردی جواب داده است اما نه به اندازه کافی.

AMD در 7 سال گذشته از سازنده پردازنده درجه‌دو که فقط به‌عنوان سازنده‌ای با تراشه‌های ارزان‌قیمت‌تر نسبت به محصولات اینتل به آن نگاه می‌شد، به غولی واقعی در حوزه فعالیت خودش تبدیل شده است. این شرکت در هر نسل همیشه چند پردازنده‌ با ارزش خرید بالا عرضه کرده، حتی زمانی که اینتل محصولات مشابهی تولید و عرضه می‌کند، با قدرت در میدان رقابت باقی می‌ماند.

اما امسال اوضاع متفاوت به نظر می‌رسد. پردازنده‌های جدید این شرکت، Ryzen 9000، حرفی برای گفتن ندارند. این پردازنده‌ها بیشتر شبیه محصولات شرکتی هستند که چیزی برای ازدست‌دادن ندارد و این موضوع اصلاً خوب نیست.

7 سال مبارزه

اجازه دهید به اوایل ۲۰۱۷ برگردیم، زمانی که رقابت تیم قرمز با اینتل آغاز شد. AMD در آستانه معرفی معماری میکرو Zen به جهان بود؛ این معماری فناوری کاملاً متفاوتی از تیم قرمز محسوب می‌شد و می‌توان آن را نیروی محرکه‌ موردنیاز شرکت توصیف کرد.

AMD قبل از معرفی Zen، شش سال برای بهبود معماری Bulldozer تلاش می‌کرد (این معماری تقریباً شرکت را به ورشکستگی کشاند!) در معماری Zen به‌جای انتخاب رویکرد بهره‌مندی از عملکرد چندرشته‌ای نسخه‌های Bulldozer در سال‌های قبل، بر عملکرد هر هسته متمرکز شد. تیم قرمز به‌جای اینکه برای تولید محصولات ارزان‌تر تلاش کند، می‌خواست تاج اینتل را برباید.

استفاده از معماری Zen جواب داد. AMD ابتدا قصد داشت با کمک معماری Zen هدف افزایش ۴۰ درصدی دستورالعمل‌ها در هر کلاک (IPC) را محقق کند و زمانی که طراحی به پایان رسید، به افزایش ۵۲ درصدی IPC دست یافت. در زمان عرضه پردازنده‌های Ryzen مشکلاتی وجود داشت اما این پردازنده‌ها موفقیت غیرقابل‌انکاری برای شرکت به حساب می‌آمدند.

در مقاله‌ای در وب‌سایت TechPowerUp درباره بررسی Ryzen 7 1800X این‌چنین نوشته شده است:

«اینتل طی سال‌ها بهبودهای جزئی در معماری خود ارائه کرده است؛ به‌ویژه در بهره‌وری انرژی. این شرکت ادعا می‌کند پردازنده‌های آن‌ها برای معماری x86 از نظر توان به بهترین حالت ممکن رسیده‌اند. سپس پروژه AMD Ryzen با بودجه تحقیق و توسعه بسیار کمتر آغاز می‌شود و پردازنده‌های ایجادشده در این پروژه حداقل در بهره‌وری انرژی، با محصولات اینتل در یک سطح قرار دارند، حتی گاهی از آن‌ها پیشی می‌گیرند و معمولاً عملکرد بهتری هم نشان می‌دهند.»

اینتل به‌شدت تمایل داشت از ساختار معماری Zen سر دربیاورد. سال‌ها گذشت، نسل‌ها عرضه شدند و تیم آبی‌ با هر دسته جدید از پردازنده‌ها حدود ۵ درصد افزایش عملکرد در هر سیکل کلاک را ارائه داد. AMD نمی‌دانست اینتل به این روند عادت خواهد کرد (کار روی Zen در سال ۲۰۱۲ آغاز شد) اما آماده بود از بازاری که دیگر به پردازنده‌های مشابه تولید اینتل تمایلی نداشت، بهره‌برداری کند.

سال ۲۰۱۶، شرکت AMD قبل از عرضه معماری Zen فقط ۹ درصد بازار پردازنده‌های دسکتاپ را در اختیار داشت اما طبق آخرین آمار از سازمان پژوهشی مرکوری ریسرچ (Mercury Research)، این شرکت اکنون تقریباً ۲۴ درصد بازار را در اختیار دارد، حتی برخی معتقدند AMD سال ۲۰۲۴ بیشتر از اینتل شناخته شده است.

درحالی‌که اینتل تلاش می‌کرد برنامه جدیدی ایجاد کند، AMD با عرضه مداوم محصولات عالی به اینجا رسید. پردازنده Ryzen 2000 سال ۲۰۱۸ با طراحی +Zen عرضه و هسته اصلی در آن بهینه‌سازی شد. Ryzen 3000 یک سال بعد با Zen 2 به بازار آمد و AMD را به‌عنوان یکی از رهبران بازار تثبیت کرد. Ryzen 5000 دو سال بعد عرضه و AMD را با پردازنده‌هایی مانند Ryzen 7 5800X3D در صدر تولیدکنندگان پردازنده‌های طراحی‌شده برای اجرای بازی‌های رایانه‌ای قرار داد.

نقدهای دوران نخستین نسخه‌های معماری Zen مانند پیشگویی بودند؛ TechPowerUp نوشت: «با عرضه پردازنده‌های جدید Ryzen، عصر جدیدی برای AMD آغاز و این شرکت به رقابت با غول اینتل بازمی‌گردد. صرف‌نظر از استفاده‌کردن یا نکردن شما از پردازنده‌های Ryzen، این رقابت احیاشده به نفع همه ما خواهد بود؛ چه از نظر عملکرد، چه ویژگی‌ها چه قیمت‌گذاری.»

 رقابت احیا شد؛ چیزی که چند سال گذشته شاهد آن بوده‌ایم. اینتل خود را جمع‌وجور کرد و پردازنده‌های Alder Lake را برای رقابت با پردازنده‌های Ryzen 5000 عرضه کرد. سپس AMD با Ryzen 7000 پاسخ داد که به لطف پردازنده‌های نسل ۱۳ و ۱۴ اینتل رقابتی باقی ماند. این شرکت برای کسانی که فقط به بازی اهمیت می‌دهند، نیز پردازنده‌های برجسته‌ای مانند Ryzen 7 7800X3D عرضه کرده اما در چند سال گذشته، این سؤال مطرح شده که آیا AMD بهتر است یا اینتل.

دلایل افول AMD

این داستان ما را به امروز و عرضه Ryzen 9000 می‌رساند. AMD افزایش ۱۶ درصدی در IPC را نسبت به نسل قبلی اعلام کرده که در مقایسه با میزان ۵۲ درصد که در نخستین معماری Zen دیدیم، مضحک به نظر می‌رسد. حتی با استانداردهای امروز و با کاهش سرعت فناوری‌های نوآورانه در دنیای پردازنده‌های دسکتاپ هم عملکرد پردازنده‌های جدید Ryzen 9000 فقط افزایشی جزئی نسبت به همتایان نسل قبلی خود دارد.

 طراحی چیزی مانند Zen 5 در Ryzen 9000 سال‌ها و بدون اغراق صدها هزار ساعت طول می‌کشد. با بیشتر و بیشتر شدن زمان تولید گره‌های پردازشی کوچک‌تر، طراحان امروز مانند سال ۲۰۱۷ به‌راحتی نمی‌توانند به موفقیت‌های بزرگ دست یابند. AMD اکنون دیگر نمی‌تواند به موفقیت بزرگی که 7 سال پیش شاهد آن بودیم، دست یابد اما این شرکت درست مانند اینتل به وضع موجود عادت کرده.

نگرانی اصلی مربوط به فناوری گیمینگ 3D V-Cache است که باعث شده چینش عمودی حافظه‌های کش امکان‌پذیر شود. این موضوع که حافظه کش اضافی مزیت شاخصی برای پردازنده‌های طراحی‌شده در بازی‌های رایانه‌ای محسوب می‌شود، دیدیم که AMD با پردازنده‌هایی مانند Ryzen 9 7950X3D می‌تواند قدرت و عملکرد پردازنده‌های مخصوص بازی را نیز تراز کند. همچنین AMD نشان داده چگونه 3D V-Cache به پردازنده‌های سرور Epyc آن کمک می‌کند؛ این موضوع نشان‌دهنده این است که این فناوری می‌تواند در بارهای کاری فراتر از بازی‌ها نیز در بهبود عملکرد پردازنده مؤثر واقع شود.

چندین ماه طول می‌کشد تا نسخه‌های 3D V-Cache پردازنده‌های Ryzen 9000 عرضه شوند، حتی در نسل قبلی دیدیم که پردازنده‌های Zen 4 قبل از عرضه نسخه‌های 3D V-Cache به‌سختی به پردازنده‌های موفقی تبدیل شدند. اکنون با Ryzen 9000 شاهد تکرار این وضعیت هستیم. مسلماً اگر کسی بداند نسخه‌ای بهتر از پردازنده‌ای جدید در چند ماه آینده عرضه خواهد شد، آن پردازنده را نمی‌خرد.

تا این لحظه، اینتل پاسخ روشنی به 3D V-Cache نداده؛ این فناوری درحال‌حاضر سلاح مخفی AMD محسوب می‌شود که عملکرد پردازنده‌های طراحی‌شده که برتری غیرقابل‌انکاری به بازی می‌دهد؛ این برتری نه‌تنها در مقایسه با اینتل، بلکه در مقایسه با پردازنده‌های اصلی AMD هم به چشم می‌خورد. باتوجه‌به استقبال سرد از سری Ryzen 9000، این سؤال مطرح می‌شود که آیا این سطح از تقسیم‌بندی در خط تولید AMD منطقی است؟ بهتر نیست از ابتدا از تراشه‌های 3D V-Cache استفاده کنیم؟

 قیمت‌گذاری یکی دیگر از عوامل تعیین‌کننده محسوب می‌شود. کاهش سریع قیمت پردازنده‌ها کار دور از انتظاری از سوی AMD نیست. این شرکت قیمت پیشنهادی تمام پردازنده‌های Ryzen 9000 را کاهش داد تا قیمت واقعی آن‌ها در خرده‌فروشی‌ها را بهتر نشان دهد. همچنین AMD قیمت پردازنده‌های نسل قبل را به‌شدت کاهش داده که منجر به وضعیتی مشابه وضعیت Ryzen 9000 شده است؛ در چنین شرایطی تقریباً همیشه تراشه نسل قبل ارزش خرید بیشتری دارد؛ اینتل در گذشته این کار را بارها انجام داده و اخیراً چنین رویکردی را درباره پردازنده‌های نسل 13 و 14 به کار گرفته است. باتوجه‌به اینکه عملکرد پردازنده‌های نسل 14 فقط به میزان اندکی بهتر شده، خرید یک تراشه نسل 13 در زمان آغاز عرضه‌اش به‌دلیل قیمت پایین‌تر منطقی‌تر بود.

نسل جدید پردازنده‌های Ryzen 9000 از AMD، فقط یک نسل تلقی می‌شود و نمی‌توان گفت AMD مانند اینتل به وضعیت موجود عادت کرده است. افزایش بسیار ناچیز میزان حافظه کش به‌واسطه 3D V-Cache، بهبود ناامیدکننده عملکرد در نسل‌های مختلف و وضعیت قیمت‌گذاری ارزش جدیدترین پردازنده‌ها را کاهش داده است. نسل جدید AMD امروز همان AMD هفت سال پیش نیست.

شاید AMD منتظر فرصت بهتری است. شاید تا زمانی که Zen 6 را ببینیم، این شرکت همچنان عملکرد نسل‌های جدید را با عرضه مجموعه‌ای از پردازنده‌ها، به میزان قابل‌توجهی بهبود بدهد تا حداقل 2 سال (چرخه عرضه معمول AMD) بتوانند ارزش خود را حفظ کنند. این شرکت Zen 5 را پایه‌ای جدید برای حرکت روبه‌جلوی پردازنده‌هایش توصیف کرده؛ بنابراین احتمال انتظار شرکت برای ایجاد معماری Zen 6 و کمک‌گرفتن از آن برای موفقیت، دور از ذهن نیست.

AMD هم‌اکنون در وضعیت دشواری قرار دارد. پردازنده پرچم‌دار Ryzen 9 9950X با پردازنده Core i9-14900K رقابت می‌کند که باتوجه‌به عرضه پردازنده‌های Arrow Lake اینتل در آینده نزدیک، وضعیت برای AMD دشوار می‌شود. در سطوح پایین‌تر، پردازنده‌های نسل قبلی AMD عملکرد مشابهی دارند؛ گاهی هم در بازی‌ها عملکرد بهتری نشان می‌دهند و با قیمت بسیار پایین‌تری عرضه می‌شوند. Ryzen 9000 محصولی متمایز از سایر محصولات شرکتی محسوب می‌شود که در 7 سال گذشته در سابقه‌اش تقریباً نقصی نداشته است. امیدواریم وضعیت کنونی تیم قرمز تنها مانعی در مسیر پیشرفت آن‌ها باشد و وضعیت نگران‌کننده‌ای وجود نداشته باشد.