بیوگرافی حسین یاسایی؛ کارآفرین ایرانی که با همکاری اپل دنیای موبایل را متحول کرد

«سِر حسین یاسایی»، کارآفرین و رهبر برجسته صنعت فناوری، یکی از نام‌های ماندگار ایرانی در عرصه بین‌المللی محسوب می‌شود. او با مدیریت و نوآوری‌های خود در شرکت Imagination Technologies و همکاری با اپل، نقش مهمی در تحول دنیای دیجیتال و شکل‌گیری گوشی‌های هوشمند امروزی ایفا کرد. در ادامه مطلب بیشتر با حسین یاسایی آشنا خواهیم شد.

دوران کودکی و تحصیل

حسین یاسایی در سال 1958 در ایران به دنیا آمد و در سال 1976 برای ادامه تحصیل به بریتانیا مهاجرت کرد. او خیلی زود تابعیت بریتانیایی گرفت و مسیر علمی خود را با قدرت ادامه داد. یاسایی در «دانشگاه بیرمنگام» در رشته الکترونیک و مخابرات تحصیل کرد و در سال 1979 موفق به اخذ مدرک کارشناسی با رتبه ممتاز شد.

پس از دکترا، به‌عنوان پژوهشگر پسادکتری در همان دانشگاه فعالیت کرد. این دوران، برای او فرصتی بود تا دانش آکادمیک خود را در کنار کار عملی تقویت کند و به‌عنوان چهره‌ای نوآور در حوزه پردازش سیگنال شناخته شود.

ورود به صنعت نیمه‌رسانا

یاسایی در دهه 1980 میلادی وارد شرکت‌های مهمی چون Inmos و سپس STMicroelectronics شد. در این دوره، او روی توسعه میکروپردازنده‌ها و پردازنده‌های سیگنال و ویدیو کار کرد. یکی از دستاوردهای مهم او طراحی نخستین تراشه تلویزیون دیجیتال بود؛ دستاوردی که آغازگر انقلابی جهانی در صنعت رسانه شد. این موفقیت‌ها باعث شد بخش نیمه‌رسانا STMicroelectronics به یک واحد چند میلیارد دلاری تبدیل شود.

مدیریت Imagination Technologies و همکاری با اپل

در سال 1992، حسین یاسایی به شرکت Imagination Technologies پیوست و از سال 1998 به‌عنوان مدیرعامل آن منصوب شد. او در این جایگاه تصمیم گرفت شرکت را به سمت مدل متمرکز بر IP (مالکیت فکری در حوزه نیمه‌رساناها) هدایت کند. تمرکز او بر توسعه فناوری‌های پردازشی و گرافیکی بود که بعدها در قلب گوشی‌های هوشمند قرار گرفتند.

نقطه عطف دوران مدیریتی او، به همکاری نزدیکش با اپل مربوط می‌شود. پردازشگرهای گرافیکی PowerVR شرکت او به بخشی کلیدی از آیفون‌ها و آیپدها تبدیل شدند. این همکاری نه‌تنها باعث رشد سریع Imagination شد، بلکه نقشی تعیین‌کننده در موفقیت و محبوبیت آیفون ایفا کرد. یاسایی توانست فناوری‌های نوآورانه خود را در قلب یکی از پرنفوذترین محصولات تاریخ فناوری جای دهد.

با معرفی آیفون 5، نگاه بسیاری از فعالان بازار سهام بریتانیا به حسین یاسایی دوخته شد. دلیل این موضوع روشن بود؛ تراشه‌های گرافیکی PowerVR شرکت او بخش حیاتی نمایشگر آیفون را شکل می‌دادند. اپل حتی نزدیک به 9 درصد سهام این شرکت را در اختیار داشت و همین موضوع، ارتباط نزدیک دو طرف را نشان می‌داد.

بااین‌حال، در سال 2016 و در بحبوحه تغییرات بازار موبایل و اختلافات داخلی در هیئت‌مدیره، او از سمت مدیرعاملی Imagination استعفا داد. اپل نیز به‌تدریج همکاری خود با Imagination را کاهش داد و به سمت توسعه پردازنده‌های اختصاصی خود حرکت کرد.

هرچند همکاری او با اپل به پایان رسید، اما میراث یاسایی همچنان در دنیای فناوری باقی است. پردازشگرهای گرافیکی PowerVR که تحت رهبری او توسعه یافتند، پایه‌گذار انقلاب گوشی‌های هوشمند شدند. امروز، وقتی صحبت از تحول تلفن‌های همراه و ظهور نسل جدید دستگاه‌های دیجیتال می‌شود، نمی‌توان نقش او را نادیده گرفت.

یاسایی در مصاحبه‌ای گفته است که پیش از اپل به‌دنبال همکاری با شرکت نوکیا بود؛ اما درنهایت توافقی بین آنها حاصل نشد. ظاهراً در آن زمان نوکیا که با گوشی‌های متنوع خود شناخته می‌شد، تصمیم گرفته بود با ایده موبایل‌های دکمه‌ای ادامه بدهد اما همین موضوع هم احتمالاً باعث شد تا یاسایی با اپل وارد همکاری شود.

همچنین در دوره مدیریت یاسایی، Imagination یکی از معدود شرکت‌های موفق فناوری در بریتانیا شد. درآمد سالانه این شرکت در یک دوره 30 درصد افزایش یافت و به 127 میلیون پوند رسید.

ویژگی‌های تراشه PowerVR که اپل را جذب کردند

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تراشه‌های PowerVR مصرف انرژی پایین و کارایی بالا بود. در واقع معماری این تراشه‌ها به‌گونه‌ای برای دستگاه‌های موبایل طراحی شده بود تا در مصرف برق بهینه باشند.

همچنین در این تراشه‌ها از تکنیک‌هایی استفاده شد که باعث کاهش نیاز به پهنای باند حافظه و حافظه اضافی می‌شد. به‌این‌ترتیب، کارهایی مانند پردازش گرافیک سه‌بعدی یا ساخت صحنه‌های گرافیکی پیچیده با مصرف حافظه و توان کمتری انجام می‌شد.

به‌طورکلی، PowerVR امکان رندر تصاویر گرافیکی و انیمیشن‌هایی مانند زوم‌کردن را با کیفیت بالا و تاخیر پایین فراهم می‌کرد، که این موضوع برای اپل و تجربه کاربری iOS در نمایشگرهای لمسی بسیار مهم بود.

فعالیت‌های پس از Imagination

یاسایی پس از خروج از Imagination، مسیر تازه‌ای را آغاز کرد. او به سرمایه‌گذاری و حضور در هیئت‌مدیره شرکت‌های نوپا روی آورد. حوزه علاقه‌مندی‌های او شامل هوش مصنوعی، رابط‌های کاربری نسل بعد، معماری‌های نوین رایانشی و مقابله با اطلاعات نادرست اینترنتی است.

از جمله شرکت‌های شاخصی که او در آنها حضور داشته می‌توان به articulate.xyz اشاره کرد. او همچنین ریاست یک نهاد غیرانتفاعی در حوزه فناوری با نام انجمن TechWork را برعهده دارد. نکته جالب اینکه او علاوه‌بر دنیای فناوری، در حوزه رستوران‌های لوکس هم سرمایه‌گذاری کرده و گروه Crockers Restaurants را در اختیار دارد.

یاسایی آینده را فراتر از تلفن‌های هوشمند می‌دید. او بارها تأکید کرد که با شکل‌گیری اینترنت اشیا، همه وسایل زندگی، از تلویزیون و خودرو گرفته تا سیستم گرمایشی و حتی مراقبت‌های درمانی، به اینترنت وصل خواهند شد. در واقع، او از جمله مدیرانی بود که سال‌ها پیش از فراگیر شدن این مفهوم، اهمیت آن را پیش‌بینی کرده بود.

افتخارات و جوایز سِر حسین یاسایی

دستاوردهای حسین یاسایی بارها در سطح در بریتانیا و بین‌المللی تقدیر شده است:

• دریافت عنوان شوالیه (Sir) در سال 2013 به پاس خدماتش به حوزه فناوری و نوآوری.
• دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه بیرمنگام در همان سال.
• انتخاب به‌عنوان عضو آکادمی سلطنتی مهندسی بریتانیا و مؤسسه مهندسان و تکنولوژیست‌ها.
• دریافت جایزه Sunday Times NED of the Year 2022 به‌عنوان یکی از برترین مدیران غیراجرایی بریتانیا.

لقب «Sir» چیست و حسین یاسایی چگونه آن را گرفت؟

لقب Sir در بریتانیا معمولاً به افرادی داده می‌شود که نامشان توسط «پادشاه» یا «ملکه بریتانیا» در فهرست افتخارات (Honours) به‌عنوان یک Knight Bachelor یا شوالیه قرار می‌گیرد. این نشان به خاطر خدمات برجسته افراد در زمینه‌های مختلف مثل فناوری، هنر، علم، سیاست و خیریه به آنها اعطا می‌شوند.

حسین یاسایی در سال 2013 این نشان و لقب شوالیه را از ملکه بریتانیا به پاس خدماتش به فناوری و نوآوری دریافت کرد. عنوان دقیق او Sir Hossein Yassaie, Knight Bachelor است. یعنی نشان شوالیه‌ای از نوع پایه به او اعطا شده است.

از دیگر افراد ایرانی که درحال‌حاضر این عنوان را دارد، می‌توان به «سعید زاهدی» مهندس حوزه زیست‌پزشکی و نوآوری اشاره کرد که لقب Sir را در سال 2017 برای خدماتش در این حوزه گرفت.

انتقاد از بی‌توجهی به فناوری در بریتانیا و نگاه متفاوت به مالیات

با وجود موفقیت‌های جهانی، یاسایی بارها از بی‌توجهی دولت بریتانیا به صنعت فناوری انتقاد کرده است. به باور او، جامعه برای هنر و موسیقی ارزش بالایی قائل است اما نسبت به فناوری همان شور و شوق وجود ندارد. او تأکید کرده که دانشگاه‌ها باید استعدادهای جهانی در علوم رایانه و الکترونیک تربیت کنند.

علاوه‌براین در روزگاری که بسیاری از غول‌های فناوری با فرار مالیاتی خبرساز می‌شدند، یاسایی مسیر دیگری را انتخاب کرد. او با صراحت به رسانه ایندیپندنت گفته بود:

«از این بازی‌های فرار مالیاتی متنفرم. ما یک شرکت بریتانیایی هستیم و مالیاتمان را در همین کشور پرداخت می‌کنیم.»

پیش‌بینی آینده هوش مصنوعی

حسین یاسایی در مصاحبه‌ای درباره آینده هوش مصنوعی و اهمیت آن در حوزه پزشکی صحبت کرده است. او به ایده ساخت یک مدل هوش مصنوعی تقریباً شبیه به مدل بدن انسان اشاره کرده که امکان انجام آزمایش‌های مختلف روی آن فراهم باشد. به گفته او تمام این موارد منجر به کشف داروهای جدیدی خواهند شد.

او در این رابطه می‌گوید:

«اگر چنین امکانی فراهم شود، می‌توان قبل از بیمار شدن افراد آن را پیش‌بینی کرد، به موقع دست به پیشگیری زد و با تجویز داروی مناسب و تغییر سبک زندگی، مانع بستری شدن افراد در بیمارستان شد. از این طریق بیماران نتیجه بهتری می‌گیرند. طول عمرشان بیشتر خواهد شد و خوشحال‌تر می‌شوند. فشار بر سیستم درمانی هم به‌شدت کاهش پیدا می‌کند، چون دیگر لازم نیست بیماران به مراکز درمانی مراجعه کنند.»