راهی برای درمان بیماری‌های زوال عصبی: تبدیل سلول‌های بنیادی دندان به نورون

سالانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان دندان‌های خود را می‌کشند. این دندان‌ها تقریباً همیشه به عنوان ضایعات بیولوژیکی دور ریخته می‌شوند. اما اکنون پژوهشگران اسپانیایی کشف کرده‌اند که دندان‌ها گنجینه‌ای پنهان از سلول‌های بنیادی را در هسته نرم خود جای داده‌اند که می‌توانند به نورون تبدیل شوند و شاید برای درمان بیماری‌های زوال عصبی مورد استفاده قرار گیرند. محققان چینی نیز در پژوهشی دیگر نشان داده‌اند که تزریق این سلول‌ها به موش‌های مبتلا به آلزایمر می‌تواند آسیب‌های مغزی ناشی از این بیماری را کاهش دهد.

براساس گزارش Medical News، مشکل اساسی در آسیب‌های مغزی این است که یک نورون بالغ برخلاف سلول‌های سایر اندام‌ها، قابلیت تقسیم و جایگزینی ندارد. به همین خاطر است که پزشکان می‌گویند وقتی یک نورون را از دست می‌دهید، آن را برای همیشه از دست داده‌اید.

جامعه علمی سال‌هاست به دنبال راهی برای به دست آوردن نورون‌هایی‌ است که بتوان آنها را برای ترمیم آسیب‌های ناشی از سکته مغزی یا بیماری‌های زوال عصبی به مغز پیوند زد. محققان دانشگاه باسک اسپانیا دریافته‌اند که سلول‌های بنیادی به ظاهر ساده در مغز دندان‌ها قابلیت تبدیل‌شدن به سلول‌های عصبی را دارند.

تبدیل سلول‌های بنیادی دندان به نورون

«خوزه رامون پیندا» (José Ramón Pineda)، یکی از نویسندگان این مطالعه، می‌گوید: «اگر قرار باشد سلول‌های پیوندی در یک مدار مغزی آسیب‌دیده ادغام شوند و جای نورون‌های ازدست‌رفته را بگیرند، باید بتوانند تکانه‌های الکتریکی تولید کنند.»

این مسئله دقیقاً همان دستاورد بزرگ محققان اسپانیایی در پژوهش حاضر بوده است. آنها موفق شدند سلول‌های بنیادی استخراج‌شده از پالپ (مغز) دندان را به سلول‌هایی بسیار شبیه به نورون تبدیل کنند. نکته اینجاست که این سلول‌ها بدون هیچ‌گونه اصلاح ژنتیکی به این توانایی دست یافتند. پژوهشگران صرفاً سلول‌های بنیادی دندان را کشت دادند و آن‌ها را با محرک‌های دقیق به سلول‌هایی با فعالیت الکتروفیزیولوژیک عصبی تبدیل کردند.

اهمیت این کشف زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم این سلول‌های جدید به نورون‌های بازدارنده شباهت دارند. پژوهشگران می‌گویند: «سلول‌هایی که ما موفق به تولید آنها شدیم، قادر به سنتز یک انتقال‌دهنده عصبی به نام GABA هستند. GABA یک سیگنال بازدارنده مهم در مغز ایجاد می‌کند؛ به عبارت دیگر، فعالیت الکتریکی سایر نورون‌ها را کنترل و مهار می‌کند تا از برانگیختگی بیش‌ازحد جلوگیری شود.» اینها دقیقاً همان سلول‌هایی هستند که در بیماری‌هایی مانند هانتینگتون یا صرع در نواحی خاصی از مغز از بین می‌روند و منجر به بیش‌فعالی مدارهای مغزی می‌شوند.

در پژوهش دیگری، محققان چینی از تزریق سلول‌های بنیادی پالپ دندان در موش‌های مبتلا به آلزایمر نتایج شگفت‌انگیزی دریافت کردند: فقط یک‌بار تزریق این سلول‌ها، هم در کوتاه‌مدت (۵ هفته) و هم در بلندمدت (۶ ماه)، به طور چشمگیری باعث بهبود اختلالات شناختی و عقب‌افتادن نشانه‌های پاتولوژیک پیشرفت بیماری شد. نکته جالب این بود که سلول‌های بنیادی تزریق‌شده به موش‌ها، به نورون‌های جدیدی در هیپوکامپ مغز آن‌ها تبدیل شدند و خود را متمایز کردند.

این پژوهش‌ها اهمیت میلیون‌ها دندانی را که هر سال کشیده می‌شود، مشخص می‌کنند. این دندان‌ها که معمولاً در نوجوانان و جوانان جراحی می‌شوند، یک منبع ایده‌آل برای سلول‌های بنیادی هستند. برخلاف سلول‌های بنیادی مغز استخوان، استخراج از مغز دندان فرایندی بدون درد و غیرتهاجمی است. همچنین این سلول‌ها از افراد جوان گرفته می‌شوند، در نتیجه سرعت تقسیم بالایی دارند و حاوی خطاهای DNA کمتری هستند. برخلاف سلول‌های بنیادی جنینی، استفاده از بافتی که در هر صورت دور ریخته می‌شود، هیچ‌گونه نگرانی اخلاقی ایجاد نمی‌کند.