هرآنچه باید درباره اچ‌پی‌وی (HPV) بدانید

اچ‌پی‌وی یا ویروس پاپیلومای انسانی نام گروهی بسیار رایج از ویروس‌هاست که برای اکثر افراد مشکلی ایجاد نمی‌کنند، اما برخی از انواع آن می‌توانند منجر به ایجاد زگیل تناسلی، زگیل مقعدی یا سرطان شوند.

این دسته از ویروس‌ها که روی پوست تأثیر می‌گذارند، بیش از 100 نوع متفاوت دارند.

روش‌های انتقال اچ‌پی‌وی

بسیاری از انواع این ویروس بر دهان، گلو یا ناحیه تناسلی تأثیر می‌گذارند. ابتلا به‌سادگی رخ می‌دهد و الزاماً حاصل از رابطه جنسی همراه با دخول نیست.

اچ‌پی‌وی از طرق زیر انتقال می‌یابد:

• هرگونه تماس پوست به پوست ناحیه تناسلی
• رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی
• به‌اشتراک‌گذاری اسباب بازی‌های جنسی

از آنجایی که این ویروس بدون علائم است، ممکن است فرد مبتلا از وجود آن در بدن خود بی‌اطلاع باشد. بیشتر افراد در زندگی خود به نوعی از اچ‌پی‌وی مبتلا می‌شوند.

عوارض ابتلا به اچ‌پی‌وی

در برخی افراد، تعدادی از انواع اچ‌پی‌وی باعث ایجاد موارد زیر می‌شود:

• زگیل ناحیه تناسلی
• تغییرات غیرطبیعی در سلول‌ها که می‌تواند منجر به سرطان شود

تیپ‌های مرتبط با سرطان، انواع پرخطر نام دارند.

سرطان‌های مرتبط با اچ‌پی‌وی پرخطر عبارتند از:

• سرطان دهانه رحم
• سرطان مقعد
• سرطان آلت تناسلی
• سرطان فرج (بخش بیرونی اندام تناسلی زنانه)
• سرطان واژن
• برخی از انواع سرطان سر و گردن

ممکن است این ویروس سال‌ها در بدن وجود داشته باشد و اختلالی ایجاد نکند.

حتی اگر سال‌ها رابطه جنسی نداشته‌ باشید نیز ممکن است به این ویروس آلوده شده باشید.

روش‌های پیشگیری از اچ‌پی‌وی

ایجاد ایمنی کامل در برابر این ویروس ممکن نیست، اما اقدامات مفیدی در این زمینه وجود دارد. استفاده از کاندوم می‌تواند از انتقال این ویروس به بدن حین رابطه جنسی جلوگیری کند؛ هرچند کاندوم تمام پوست اطراف اندام تناسلی را نمی‌پوشاند؛ بنابراین محافظت کامل ایجاد نمی‌کند.

دو نوع روش برای پیش‌گیری از ابتلا وجود دارد:

1. پیش‌گیری اولیه: تزریق واکسن
2. پیش‌گیری ثانویه: غربالگری دهانه رحم با به‌کارگیری روش‌های مختلفی چون تست اچ‌پی‌وی (HPV Test)، پاپ‌اسمیر (Smear Test) یا استفاده توأمان از هر دو روش (Co-Test)

واکسن اچ‌پی‌وی

واکسن‌ در برابر انواعی از ویروس‌ها که سبب ایجاد بیشتر موارد زگیل تناسلی و سرطان دهانه رحم و همچنین برخی سرطان‌های دیگر می‌شوند، ایمنی ایجاد می‌کند.

تزریق واکسن اچ‌پی‌وی از 12 سالگی به دختران و پسران توصیه می‌شود. این واکسن به ایجاد ایمنی در برابر موارد زیر کمک می‌کند:

• سرطان دهانه رحم
• برخی از سرطان‌های دهان و گلو (سر و گردن)
• برخی از سرطان‌های نواحی مقعد و تناسلی
• زگیل تناسلی

عملکرد واکسن اچ‌پی‌وی

یافته‌ها حاکی از آن است که 90 درصد زگیل‌های تناسلی ناشی از عفونت کم‌خطر ژنوتیپ‌های 6 و 11 اچ‌پی‌وی هستند. ژنوتیپ‌های پرخطر 16، 18، 31، 33 و 35 نیز گاهی در زگیل‌های تناسلی یافت می‌شوند.

در این بین، تیپ‌های 16 و 18 عامل اصلی سرطان دهانه رحم هستند. این ژنوتیپ‌ها همچنین سبب بیشتر سرطان‌های مقعد، برخی سرطان‌های ناحیه تناسلی و سر و گردن می‌شوند. انواع 31، 33، 45، 52 و 58 نیز در جایگاه بعدی در ابتلا به این سرطان نقش دارند.

سه نوع واکسن برای پیشگیری از اچ‌پی‌وی وجود دارد؛ همگی آن‌ها دارای تأییدیه سازمان غذا و دارو ایالات‌متحده (FDA) هستند و در برابر ژنوتیپ‌های 16 و 18 (عامل بیشتر سرطان‌ها) ایمنی ایجاد می‌کنند.

• واکسن اچ‌پی‌وی 9 ظرفیتی (Gardasil9) در برابر 9 نوع 6، 11، 16، 18، 31، 33، 45، 52 و 58 محافظت ایجاد می‌کند.
• واکسن اچ‌پی‌وی 4 ظرفیتی (Gardasil) در برابر انواع 6، 11، 16 و 18 محافظت ایجاد می‌کند.
• واکسن اچ‌پی‌وی 2 ظرفیتی (Cervarix) در برابر تیپ‌های پرخطر 16 و 18 ایمنی ایجاد می‌کند.

واکسیناسیون در برابر سایر عفونت‌های روابط جنسی مانند کلامیدیا ایمنی ایجاد نمی‌کند و مانع بارداری نیز نمی‌شود؛ بنابراین انجام رابطه جنسی ایمن همچنان بسیار مهم است.

زمان‌بندی دریافت واکسن

اگر اولین دز هر واکسن اچ‌پی‌وی را پس از 15سالگی دریافت می‌کنید، سه نوبت تزریق نیاز خواهید داشت؛ دز دوم 1 تا 2 ماه پس از دز اول، و دز سوم شش ماه پس از دز دوم دریافت می‌شود.

چرا واکسن در سنین پایین تزریق می‌شود؟

اچ‌پی‌وی می‌تواند از طریق هرگونه تماس پوستی انتقال یابد و معمولاً در انگشتان، دست‌ها، دهان و اندام تناسلی دیده می‌شود.

این بدان معنی است که ویروس می‌تواند بر اثر هر نوع فعالیت جنسی، ازجمله لمس‌کردن، پخش شود. بنابراین تزریق واکسن پیش از هرگونه فعالیت جنسی توصیه می‌شود.

اکثر افراد واکسینه‌نشده در طول زندگی خود به نوعی از اچ‌پی‌وی آلوده می‌شوند.

واکسن اچ‌پی‌وی تا چه مدت ایمنی ایجاد می‌کند؟

ایمنی با واکسن در برابر گونه‌های مورد هدف اچ‌پی‌وی بدین شرح است:

• حداقل 10 سال با واکسن چهارگانه (Gardasil)
• تا 11 سال با واکسن دوگانه (Cervix)
• حداقل 6 سال با واکسن نه‌گانه (Gardasil9)

اما از آنجایی که واکسن‌ها در برابر تمامی انواع سرطان‌زا ایمنی ایجاد نمی‌کنند، انجام روتین غربالگری دهانه رحم برای خانم‌های بیش از 26 سال ضروری است.

بازه زمانی مناسب برای تزریق واکسن اچ‌پی‌وی

تزریق واکسن اچ‌پی‌وی بین 11 یا 12 تا 26 سالگی توصیه می‌شود؛ هرچند کمیته مشورتی شیوه‌های ایمن‌سازی واکسیناسیون افراد با سن بیش از 26 سال را که پیش‌تر واکسن دریافت نکرده‌اند، پیشنهاد می‌کند. بنابراین افراد بین سنین 26 تا 45 نیز می‌توانند برای تزریق واکسن با پزشک مربوطه مشورت کنند. لازم به ذکر است که دریافت واکسن در این سنین با اثرپذیری کمتری همراه است، زیرا به‌احتمال‌زیاد افراد پیش از این در معرض اچ‌پی‌وی قرار گرفته‌اند.

به خاطر داشته باشید که این واکسن تنها از ابتلا به عفونت مرتبط با آن جلوگیری می‌‌کند و عفونت‌های موجود را درمان نمی‌کند.

ممنوعیت تزریق واکسن اچ‌پی‌وی

دریافت واکسن اچ‌پی‌وی به افراد باردار، بیمار یا دارای حساسیت به ترکیبات سازنده آن توصیه نمی‌شود.

• درصورت اطلاع از بارداری در زمان دریافت دز اول، دوم یا سوم واکسن، تزریق آن تا پس از بارداری به تعویق می‌افتد. 
• اگر پس از دریافت واکسن متوجه بارداری شوید، دلیلی برای نگرانی وجود نخواهد داشت.

عوارض واکسن اچ‌پی‌وی

به‌صورت‌کلی عوارض خاص و مشهودی از تزریق واکسن اچ‌پی‌وی حاصل نمی‌شود. در مواردی با علائم زیر ایجاد خواهد شد:

• شایع‌ترین عوارض پس از تزریق به ناحیه تزریق آن مرتبط است. در 20 تا 90 درصد موارد، مراجعین علائمی چون درد، قرمزی یا ورم را در این ناحیه تجربه می‌کنند.
• تا 15 روز پس از تزریق، حدود 10 تا 13 درصد از دریافت‌کنندگان واکسن دچار تب بین 37 تا 38 درجه می‌شوند.
• برخی دیگر از موارد نیز علائمی چون احساس تهوع، سرگیجه، درد عضلانی یا ضعف را گزارش داده‌اند؛ هرچند این علائم در میان افرادی که دارونما دریافت کرده بودند نیز مشاهده شده است.

تشخیص اچ‌پی‌وی با غربالگری دهانه رحم

این آزمایش بخشی از غربالگری دهانه رحم است. هیچ آزمایش خونی برای تشخیص اچ‌پی‌وی وجود ندارد.

غربالگری دهانه رحم (آزمایش اسمیر) سلامت دهانه رحم را بررسی می‌کند. دهانه رحم در انتهای رحم و ورودی واژن قرار دارد.

این آزمایش برای کمک به پیشگیری از سرطان صورت می‌گیرد و در سنین 25 تا 64 سالگی توصیه می‌شود.

حین پاپ‌اسمیر نمونه کوچکی از سلول‌های دهانه رحم گرفته و از نظر وجود اچ‌پی‌وی آزمایش می‌شود.

درصورت یافتن اچ‌پی‌وی، نمونه را برای هرگونه تغییر احتمالی در سلول‌های دهانه رحم بررسی می‌کنند تا از تبدیل‌شدن آن‌ها به سرطان دهانه رحم جلوگیری کنند.

برخی از کلینیک‌های سلامت جنسی ممکن است غربالگری مقعدی را برای مردانی که در معرض خطر بالایی از ابتلا به سرطان مقعد هستند، مانند مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند، ارائه می‌دهند.

درمان اچ‌پی‌وی

هیچ درمانی برای اچ‌پی‌وی وجود ندارد. بیشتر عفونت‌ها هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند و خود بدن آن‌ها را طی 2 سال از بین می‌برد؛ بااین‌حال، درمان‌هایی برای مشکلات بهداشتی ناشی از آن وجود دارد. زگیل تناسلی را می‌توان با متدهایی درمان کرد. درصورت عدم درمان، زگیل تناسلی ممکن است از بین برود، ثابت بماند یا اندازه و تعداد آن افزایش یابد. یکی از این روش‌ها کرایوتراپی است.

درصورتی‌که این ویروس منجر به ایجاد مشکلاتی مانند زگیل تناسلی یا تغییر در سلول‌های دهانه رحم شود، پیگیری درمان ضروری است.

کرایوتراپی

کرایوتراپی (Cryotherapy) یا کرایوسرجری زگیل تناسلی را با فریز‌کردن (Freeze) یا انجماد از بین می‌برد. پزشک معالج یک ماده بسیار سرد مانند نیتروژن مایع را به اطراف زگیل انتقال می‌دهد تا آن را منجمد یا فریز کند. بیمار ممکن است در طول درمان احساس سوزشی خفیف یا متوسط داشته باشد.

مراقبت و دانستنی‌های پس از کرایوتراپی

زمان بهبودی بستگی به محل و تعداد زگیل‌ دارد. بهبودی معمولاً در 1 تا 3 هفته رخ می‌دهد. پس از درمان ممکن است با موارد زیر روبه‌رو شوید:

• تحریک یا درد خفیف
• تورم
• بافت مرده‌ای که پس از مدتی از بین می‌رود
• زخم یا تاول

بهتر است تا زمان بهبودی ناحیه تحت درمان از تماس جنسی خودداری شود.

سؤالات متداول