با بیماری‌های ستون فقرات آشنا شوید

بیماری‌های ستون فقرات، زمانی که تغییرات استخوانی بر نخاع یا اعصاب فشار وارد می‌کنند، سبب درد می‌شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند انجام امور روزمره و حتی حرکت‌های ساده را برای فرد دشوار کنند. گفتنی است که درمان هر‌کدام از موارد بیماری‌های ستون فقرات متفاوت است و در برخی موارد حتی شامل جراحی نیز می‌شود.

بااین‌حال، تعدادی از مشکلات می‌توانند سبب تغییر ساختار ستون فقرات شوند یا به مهره‌ها و بافت اطراف آسیب برسانند. به عنوان مثال، می‌توان به عفونت‌ها، صدمات یا تومورها اشاره کرد. تغییرات استخوانی که با افزایش سن ایجاد می‌شوند نیز در تغییر شکل ستون فقرات نقش دارند.

در این مقاله برخی از مهم‌ترین آسیب‌ها و روش‌های درمانی محتمل آن‌ها را مرور می‌کنیم. درنظر داشته باشید که روش‌های درمانی گفته‌شده به‌صورت عمومی و کلی است و برای یافتن درمان قطعی به تصویربرداری از ناحیه آسیب‌دیده تحت نظر پزشک نیاز است.

ستون فقرات

ستون فقرات انسان که نقشی اساسی در ساختار ظاهری بدن دارد، از ۲۴ دیسک استخوانی به نام «مهره» و یک دنبالچه یا «ساکروم» تشکیل شده است. هر مهره از یک قوس مهره «خلفی» و یک بدنه «قدامی» تشکیل شده است.

مهره‌ها از نخاع محافظت می‌کنند، متحمل وزن بدن می‌شوند و به ما اجازه می‌دهند بایستیم، خم شویم و امور روزمره خود را انجام دهیم. پس می‌توان گفت مهره‌ها همواره تحت فشار زیادی هستند. در این میان، دیسک‌های غضروفی که مانند بالشتک‌های نرم میان هر استخوان قرار دارند، از آن‌ها مراقبت می‌کنند.

پس ستون فقرات یک کانال محافظ استخوانی است که طناب نخاعی در آن محصور شده و مراقبت می‌شود. طناب نخاعی یک ساختار لوله‌مانند دراز و شکننده است که از انتهای ساقه مغز شروع می‌شود و تا قسمت پایین کمر ادامه می‌یابد. نخاع شامل رشته‌های اعصاب است که پیام‌های ورودی و خروجی را بین مغز و سایر اعضای بدن حمل می‌کنند.

پس چهار وظیفه اصلی ستون فقرات که با نام «ستون مهره‌ای» نیز شناخته می‌شود، عبارتند از: حفاظت از نخاع، حمل وزن بدن، تشکیل محور مرکزی بدن، فراهم‌کردن شرایط حرکت و وضعیت ایستادگی بدن.

علایٔم آسیب‌دیدگی

آسیب‌های ستون فقرات ممکن است استخوان‌های این ناحیه، طناب نخاعی یا ریشه‌های اعصاب نخاعی را که از فضاهای بین مهره‌ها عبور می‌کنند، درگیر کند. دسته‌ای از ریشه‌های عصبی که از انتهای طناب نخاعی به‌سمت پایین امتداد می‌یابند (دم اسبی) نیز ممکن است آسیب ببینند.

شایع‌ترین علت آسیب، تصادف یا سقوط از ارتفاع است. علاوه‌برآن، آسیب‌دیدن در حین ورزش، کار یا ضربه دیدن بدن در نزاع یا درگیری از دیگر علل آسیب است. همچنین در میان افراد مسن، زمین‌خوردن می‌تواند سبب این مشکل شود. افراد مسن به‌علت بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان و آرتروز بیشتر در معرض آسیب‌های این‌چنینی هستند.

همانند آسیب‌رسیدن به هر قسمتی از بدن، اگر ستون فقرات نیز آسیب ببینند، علائم خاص خود را دارد.

اگر ستون فقرات آسیب دیده باشد، افراد معمولاً در قسمت گردن یا کمر احساس درد می‌کنند. همچنین ناحیه آسیب‌دیده به لمس حساس می‌شود؛ به‌خصوص اگر آسیب‌دیدگی جدی و یا در حد شکستگی باشد.

در آسیب‌های جدی، فرد کنترل عضلانی خود را از دست می‌دهد. ازدست‌دادن کنترل یا بی‌حسی عضلاتی بسته به شدت آسیب می‌تواند موقت یا دائمی و جزئی یا گسترده باشد. ازدست‌دادن نسبی کنترل عضلات می‌تواند به فلج موقت منجر شود. این نوع فلج می‌تواند برای هفته‌ها منجر به اسپاسم عضلانی غیرارادی شود.

درد انتهای ستون فقرات

درد انتهای ستون فقرات که با عنوان «درد دنبالچه» نیز شناخته می‌شود، درد قسمت داخلی یا اطراف ساختار استخوانی قسمت پایینی ستون فقرات است.

درد دنبالچه می‌تواند به‌دلیل آسیب‌دیدن دنبالچه در هنگام زمین‌خوردن باشد. نشستن‌های طولانی‌مدت روی یک سطح تخت یا باریک نیز از دیگر دلایل این درد هستند. برخی پزشکان باور دارند که تغییرات مفاصل در بیماری آرتریت (التهاب مفصل) و یا زایمان نیز این درد را به‌دنبال دارند.

درد دنبالچه معمولاً در عرض چند ماه پس از اصلاح طرز نشستن یا ایستادن از بین می‌رود. اما اگر این درد به‌صورت مزمن فرد را آزار می‌دهد، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک پس از تجویز تصویربرداری، تغییرات مفصلی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. مرسوم‌ترین درمان فیزیوتراپی است. گاهی اگر درد غیرقابل تحمل باشد، در کنار جلسات فیزیوتراپی، دارو نیز تجویز می‌شود. برخی پمادهای کاهش درد نیز در بهبود وضعیت بیمار به‌کار برده می‌شوند.

در گزینه آخر می‌توان به عمل جراحی برای برداشتن دنبالچه اشاره کرد. این عمل که «کوکسیژکتومی» نام دارد، زمانی توصیه می‌شود که سایر روش‌های درمان با شکست روبه‌رو می‌شوند.

انحنای ستون فقرات

وقتی پشت شخصی می‌ایستیم و به ستون فقرات نگاه می‌کنیم، باید آن را صاف و درست در وسط کمر ببینیم. هنگامی که ناهنجاری‌هایی در این قسمت رخ می‌دهد، انحنای طبیعی آن از بین می‌رود. به بیانی دیگر، انحنای طبیعی ستون فقرات در نواحی خاصی ناهماهنگ یا بزرگ می‌شود.

اختلالات انحنا به سه نوع اصلی تبدیل می‌شود که عبارتند از: لوردوز، کیفوز و اسکولیوز.

در حالت لوردوز، ستون فقرات فرد در قسمت پایین کمر به‌طور قابل‌توجهی به‌سمت داخل خم می‌شود. کیفوز با گرد‌شدن غیرطبیعی قسمت بالایی کمر همراه است. درنهایت، فرد مبتلا به اسکولیوز دارای انحنای c یا s شکل در قسمت پشت بدن است.

علل انحنای ستون فقرات

اختلالاتی که در آن‌ها استخوان‌ها به‌درستی رشد نمی‌کنند – مانند اختلال آکندروپلازی – یکی از علل شایع انحنای ستون فقرات است. یکی دیگر از علل این مشکل وضعیتی است که در آن یک مهره، معمولاً در قسمت پایین کمر به جلو می‌لغزد.

پوکی استخوان، چاقی و اضافه وزن شدید، عفونت‌های ستون فقرات و رشد تومور نیز از دیگر علت‌ها هستند.

درمان

به‌طور کلی، درمان براساس شدت و نوع اختلال انحنای ستون فقرات شما تعیین می‌شود. درحالی‌که انحنای خفیف را می‌توان با دارو و ورزش برطرف کرد، در حالت‌های شدید نیاز به عمل جراحی است.

پزشکان در این موارد استفاده از پشت‌بند، کاهش وزن، انجام عمل جراحی و استفاده از دارو را پیشنهاد می‌کنند. داروها می‌توانند میزان درد و التهاب را کاهش دهند. در برخی شرایط، پس از انجام عمل جراحی، پزشک چند جلسه فیزیوتراپی نیز تجویز می‌کند تا میزان انعطاف‌پذیری بدن در حالت ایده‌آل حفظ شود.

کیست ستون فقرات چیست؟

از دیگر بیماری‌های مرتبط با ستون فقرات می‌توان به کیست اشاره کرد. کیست‌های ستون فقرات یک علت نسبتاً غیرمعمول کمردرد هستند که اغلب در‌نتیجه انحطاط ایجاد می‌شوند. کیست‌ها خوش‌خیم هستند و برخلاف تومور خطرناک نیستند اما می‌توانند فرد را اذیت کنند. کیست‌ها می‌توانند برای سال‌ها بدون هیچ نشانه‌ای از درد یا ناراحتی در بدن حضور داشته باشند.

کیست‌های ستون فقرات اگر به‌اندازه کافی بزرگ شوند، می‌توانند باعث تنگی نخاع شوند و به ریشه‌های عصبی فشار وارد کنند.

علت دقیق وجود این ضایعات ناشناخته است اما پزشکان باور دارند اصطکاک میان مهره‌ها در مدت طولانی سبب شکل‌گیری آن‌ها می‌شود. به همین علت است که کیست‌ها تقریباً فقط در تمام بیماران بالای ۵۰ سال دیده می‌شود. با افزایش سن، مفاصل به‌صورت طبیعی شروع به فرسایش می‌کنند. در پاسخ به این فرسایش، بدن ممکن است شروع به تولید مایعی به نام «سینوویال» کند که یک ماده ژل‌مانند است که به روغن‌کاری مفاصل کمک می‌کند و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به‌آرامی و به‌صورتی مؤثر عمل کنند. اگر مایع مذکور بیش‌از‌حد در کیسه سینوویال (یکی از نواحی تشکیل‌دهنده مفصل) شروع به تجمع کند، می‌تواند سبب ایجاد کیست شود.

کمر درد، بی‌حسی و گزگز کردن به‌خصوص در جهت‌های خاصی از نشستن یا ایستادن از علائم اولیه کیست است. علائم دقیق با توجه به اندازه و محل کیست‌های نخاعی می‌تواند متفاوت باشد.

اگر کیست در اسکن و تصویربرداری شناسایی شود و علائم آزاردهنده‌ای برای شما نداشته باشد، پزشک اصولاً برای جلوگیری از هر نوع درمان غیرضروری توصیه می‌کند که آن را فراموش کنید و کاری با آن نداشته باشید. اما اگر کیست آزاردهنده باشد، پزشک معالجه با جراحی را توصیه می‌کند. بااین‌حال، لازم است بدانید بسیاری از کیست‌ها خود‌به‌خود بهبود می‌یابند و نیاز به درمان خاصی برای آن‌ها نیست.

سؤالات متداول