هرآنچه باید درباره بیماری آبله میمون بدانید | علائم، راه‌های انتقال و درمان

«آبله میمون» (Monkeypox) یا «ام‌پاکس» (Mpox) بیماری عفونی است که ویروس آبله میمون ناقل آن است. در موارد خفیف ابتلا به این بیماری، علائمی نظیر تب، سردرد، تورم غدد لنفاوی، ضعف عمومی و بروز بثورات پوستی شایع است. اخیراً موارد ابتلای انسان به این بیماری افزایش یافته؛ به‌ همین‌ دلیل می‌خواهیم در این مطلب با این بیماری، علائم، راه‌های انتقال و نحوه درمان آن آشنا شویم. با دیجیاتو همراه باشید.

آبله میمون چیست؟

آبله میمون بیماری ویروسی از خانواده ویروس‌های آبله است. این بیماری می‌تواند از جانوران یا انسان‌های مبتلا منتقل شود. آبله میمون علائمی مشابه بیماری آبله در بیمار ایجاد می‌کند. (آبله در 1980 ریشه‌کن شد.) به گفته سازمان جهانی بهداشت (WHO)، این بیماری نسبتاً خفیف‌تر از آبله است و درصورتی‌که حاد نشده باشد، می‌توان با مصرف برخی دارو‌ها و مراقبت‌های پزشکی آن را کنترل و درمان کرد.

علائم ابتلا به بیماری آبله میمون چیست؟

دوران نهفتگی این بیماری، از ابتلا تا بروز علائم، حدود 7 تا 14 روز است که می‌تواند بین ۵ تا ۲۱ روز نیز طول بکشد. ابتلا به این بیماری به ۲ مرحله تقسیم می‌شود:

1- مرحله اولیه (مرحله پیش‌رونده): دوره هجوم ویروس به بدن که معمولاً از روز 1 تا 5 ابتلا به ویروس خود را نشان می‌دهد و با علائم زیر همراه است:

• تب
• سردرد شدید
• التهاب غدد لنفاوی
• کمردرد و درد عضلانی
• خستگی شدید و ضعف عمومی

2- مرحله بثورات پوستی: التهاب پوستی این بیماری 1 تا 3 روز پس از بروز تب در بیمار ایجاد می‌شود و با علائم زیر همراه است:

• ظاهر شدن جوش‌ها و بثورات پوستی روی صورت و سایر اندام‌ها
• خارش پوست
• در برخی موارد، علائم تنفسی مانند سرفه و گلودرد
• علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ و اسهال

بثورات پوستی ۹۵ درصد موارد ابتلا روی صورت، ۷۵ درصد کف دست و بین انگشتان پا، ۷۰ درصد غشای دهانی، ۳۰ درصد روی اندام تناسلی و ۲۰ درصد در چشم ایجاد می‌شوند. این جوش‌ها ابتدا به‌صورت لکه‌های کوچک قرمز هستند، سپس به تاول تبدیل می‌شوند، درنهایت خشک شده و به زخم تبدیل می‌شوند.

ام‌پاکس اغلب فرد مبتلا را محدود می‌کند و علائم آن بین 2 تا 4 هفته در بدن باقی می‌ماند. موارد شدید ابتلا به این بیماری میان کودکان، زنان باردار و افراد دچار نقص ایمنی زمینه‌ای دیده می‌شود و شدت آن با وضعیت سلامت بدن فرد مرتبط است. در موارد ابتلای شدید ممکن است عوارضی مانند عفونت‌های ثانویه، عفونت ریه‌ها، عفونت خونی، التهاب مغز و عفونت قرنیه (که می‌تواند منجر به ازدست‌دادن بینایی شود) رخ دهد.

علائم در کودکان

این بیماری علائم مشابهی در کودکان و بزرگسالان ایجاد می‌کند؛ بااین‌حال گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که به‌دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن کودکان کامل توسعه نیافته، شدت علائم این بیماری در آن‌ها بیشتر از بزرگسالان است. مشکلات تنفسی و گوارشی (که ذکر شد) در کودکان مبتلا به ام‌پاکس شایع است. به‌ همین‌ دلیل توصیه می‌شود درصورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک یا معاشرت کودک با افراد مبتلا، فوراً به پزشک مراجه شود. درمان سریع و مراقبت مناسب می‌تواند به کاهش شدت بیماری و جلوگیری از عوارض آن کمک کند.

آیا آبله میمون خطرناک است؟

اغلب افراد مبتلا پس از چند هفته بهبود پیدا می‌کنند بااین‌حال این بیماری در برخی موارد می‌تواند کشنده باشد. به‌طورکلی، شدت این بیماری در افراد متفاوت است؛ در افراد بزرگسال که از نظر بدنی سالم هستند، این بیماری اغلب با علائم خفیف ظاهر می‌شود اما در گروه‌های پرخطر (کودکان، زنان باردار و افراد با نقص ایمنی) می‌تواند شدید باشد و منجر به مرگ شود.

دانشمندان 2 سویه از ویروس آبله میمون را شناسایی کرده‌اند: کلاد (1) یا کلاد کنگو در آفریقای مرکزی و کلاد (2) یا کلاد غرب آفریقا. به گفته دانشمندان، کلاد کنگو علائم شدیدتری دارد و ممکن است میزان مرگ‌ومیر در آن به 10 درصد برسد. درحال‌حاضر نیز در جمهوری دموکراتیک کنگو بسیار فعال است. میزان مرگ‌ومیر کلاد غرب آفریقا کمتر است؛ حدود 1 تا 3 درصد. سال 2022، سویه دوم، همه‌گیری جهانی را در پی داشت و در کشورهای آسیایی و اروپایی گسترش یافت.

درکل، آبله میمون می‌تواند بیماری کشنده‌ای باشد اما در بیشتر موارد تهدیدی جدی برای زندگی فرد نیست. میزان کشنده بودن این بیماری بسته به نوع ویروس، وضعیت سلامت فرد و شرایط منطقه‌ای متفاوت است اما به‌طورکلی، میزان خطر این بیماری کمتر از بیماری آبله انسانی (که قبلاً ریشه‌کن‌شده) است.

آبله میمون چگونه منتقل می‌شود؟

این بیماری می‌تواند از جانور، انسان مبتلا یا اشیای آلوده به انسان منتقل شود.

انتقال از جانور به انسان: تماس مستقیم با خون، مایعات بدن و مخاط جانور، تماس مستقیم با زخم‌های پوستی جانور آلوده، گازگرفتن یا خراشیده شدن توسط جانور و مصرف گوشت خام یا نیمه‌پخته حیوان آلوده (گوشتی که کامل پخته نشده باشد.)، ازجمله راه‌های انتقال ویروس آبله میمون به انسان هستند.

انتقال از انسان به انسان: این ویروس از طریق تماس نزدیک و طولانی‌مدت با ترشحات ریوی و تنفسی (عطسه، سرفه) فرد آلوده، تماس با زخم‌ها و ضایعات پوستی او (تاول‌ها)، مایعات بدن او (بزاق، خون، ترشحات جنسی) و برقراری رابطه جنسی محافظت‌نشده با فرد آلوده به انسان منتقل می‌شود.

انتقال از اشیا به انسان: لمس سطوح و اشیای آلوده به ویروس نیز می‌تواند منجر به انتقال ویروس شود.

به‌طورکلی، افرادی که در نزدیکی و معاشرت با افراد مبتلا به آبله میمون هستند، پزشکان و کارمندان بخش سلامت، نوزادان، کودکان، خانم‌های باردار، افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی بدن هستند و نیز افرادی که در مناطق جنگلی یا نزدیک این مناطق زندگی می‌کنند، به‌دلیل نزدیکی به محل زندگی حیوانات، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آبله میمون قرار دارند.

درمان بیماری آبله میمون

بیماری و روش‌های درمانی بالینی آن براساس علائم بالینی، سابقه تماس با حیوانات یا افراد آلوده و نتایج آزمایش‌های مختلف تشخیص داده می‌شوند. روش‌های درمان باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود و تا پایان علائم بیماری، کنترل عوارض آن و جلوگیری از مشکلات آینده در فرد ادامه یابد.

بیماران باید مایعات و غذای کافی مصرف کنند تا وضعیت سطح مواد مغذی در بدن آن‌ها پایدار بماند. همچنین داروی آنتی‌ویروس «تکوویریمات» (Tecovirimat) که اولین‌ بار برای درمان آبله تجویز شد، مجوز درمان آبله میمون را از سمت انجمن طب اروپا (EMA - European Medical Association) دریافت کرده است.

تست PCR و آزمایش‌های سرولوژی برای تشخیص ویروس در نمونه‌های بالینی ازجمله خون و ضایعات پوستی استفاده می‌شوند.

توصیه‌های مراقبتی به فرد بیمار:

• فرد بایستی در وهله اول به پزشک مراجعه کند.
• به تجویز پزشک، از مسکن‌ها و داروها برای کاهش درد عضلانی و تب‌ استفاده کند.
• سطح آب بدن خود را بالا نگه دارد و مایعات فراوان بنوشد.
• غذای کافی و مغذی مصرف کند.
• از خاراندن پوست خود خودداری کنند.
• حتی‌المقدور روی زخم‌ها باز باشد و زخم‌ها پوشانده نشوند تا سریع‌تر بهبود یابند.
• بثورات پوستی مداوم ضدعفونی شوند.
• خواب کافی داشته باشد.

آیا بیماری آبله میمون واکسن دارد؟

طبق مطالعات، به‌ نظر می‌رسد واکسن‌های آبله تا 85 درصد در جلوگیری از ابتلا به آبله میمون موفق بوده‌اند. به‌ همین‌ دلیل افرادی که واکسیناسیون اولیه آبله را دریافت کرده‌اند، در معرض خطر کمتری قرار دارند. اگر فردی واکسن آبله دریافت کرده باشد، زخمی روی بازوی خود دارد که به آن «نشانه آبله‌کوبی» می‌گویند.

واکسن‌های ACAM2000 و JYNNEOS که برای آبله استفاده می‌شوند، می‌توانند در پیشگیری از آبله میمون مؤثر باشند. واکسن JYNNEOS در دو دوز تزریق می‌شود و چند هفته پس از دریافت دوز دوم، محافظت کامل حاصل می‌شود. واکسن ACAM2000 معمولاً در یک دوز تزریق می‌شود و محافظت تقریباً یک ماه پس از تزریق ایجاد می‌شود.

چگونه از ابتلا به آبله میمون جلوگیری کنیم؟

استراتژی اصلی سازمان جهانی بهداشت برای کاهش ابتلا به این بیماری آگاهی‌بخشی درباره عوامل ابتلا به آبله میمون و افزایش آگاهی عمومی درباره روش‌های جلوگیری از ابتلا به آن است. بااین‌حال با به‌کارگیری روش‌های پیشگیرانه می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد:

• از ارتباط مستقیم با افراد مبتلا خودداری کنیم. هنگام ارتباط با فرد آلوده، از دستکش و ماسک استفاده کنیم.
• سعی کنیم با اشیا و وسایل شخص بیمار تماس نداشته باشیم.
• گوشت‌هایی که برای تهیه غذا استفاده می‌شوند، کامل پخته شوند؛ از خوردن گوشت خام یا نیمه‌پخته هنگام همه‌گیری، خودداری شود.
• هنگام همه‌گیری، از تماس با حیوانات وحشی، به‌خصوص حیوانات بیمار یا مرده خودداری کنیم.
• شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده بر پایه الکل می‌تواند خطر انتقال ویروس را کاهش دهد.
• علائم، روش‌های انتقال و راه‌های پیشگیری از بیماری آبله میمونی را مطالعه کنیم.

آبله میمون از کجا آمده است؟

این بیماری اولین‌ بار سال 1958، بین میمون‌های ماکاک که برای تحقیقات مربوط به واکسن فلج اطفال، از سنگاپور به دانمارک آورده شده بودند، شناسایی شد. این بیماری سبب تاول‌هایی در میان میمون‌ها شده بود. دانشمندان نخستین مورد آلودگی به این بیماری را در میمون‌ها شناسایی کردند و به‌ همین‌ دلیل نام آن را آبله میمون گذاشتند اما منشأ اصلی این ویروس ناشناخته باقی مانده است.

در طبیعت، بسیاری از گونه‌های جانوری آلوده به ویروس آبله میمون یافت شده‌اند. شواهدی در آفریقا حاکی از آن است که جوندگانی نظیر موش صحرایی گامبیایی، سنجاب طنابی، سنجاب درختی، موش زمستان‌خواب، نخستی‌سانان و سایر گونه‌های دیگر نیز می‌توانند میزبان و انتقال‌دهنده این ویروس باشند. پژوهشگران احتمال می‌دهند جوندگان آفریقایی منشأ بیماری ام‌پاکس باشند.

آبله میمون در ایران

اوایل سال 1401 چندین کشور ازجمه ایران، گزارش‌هایی از موارد احتمالی یا مشکوک به آبله میمون داشتند اما به گفته مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، ایران تاکنون جزو مناطق «سطح هشدار پایین» سازمان بهداشت جهانی در بیماری آبله میمونی بوده است. به گفته معاون این مرکز، «تاکنون موردی از آبله میمونی در ایران شناسایی نشده است.»

براساس گزارش CDC (به‌روزرسانی 28 مرداد 1403)، تاکنون در کشورهای همسایه ایران 12 مورد ابتلا به آبله میمون در ترکیه تشخیص داده شده است، 1 مورد در مراکش، 27 مورد در لبنان، 7 مورد در پاکستان، 16 مورد در امارات متحد عربی، 5 مورد در قطر و 8 مورد در عربستان سعودی.

باتوجه‌به گسترش بیماری در کشورهای همسایه، بعید نیست این بیماری به ایران هم راه یابد؛ بنابراین باید مراقبت‌ها و اقدامات لازم بیش‌ازپیش انجام شود. طبق اعلام اخیر وزارت بهداشت، این وزارت‌خانه «به‌منظور مدیریت و پیشگیری از آبله میمونی، تمهیدات ویژه‌ای برای افرادی که از کشورهای آفریقایی، به‌ویژه جمهوری دموکراتیک کنگو، وارد ایران می‌شوند، درنظر گرفته است.»

تفاوت آبله میمون با آبله مرغان

شواهد آزمایشگاهی نشان می‌دهد علائم ام‌پاکس شباهت زیادی به علائم آبله مرغان دارد اما این 2 بیماری تفاوت‌هایی هم دارند:

• ام‌پاکس ویروسی از خانواده ویروس‌های پاکس‌ویریده است اما آبله مرغان از خانواده هرپس‌ویریده است.
• التهاب غدد لنفاوی از علائم ام‌پاکس است اما معمولاً در آبله مرغان رخ نمی‌دهد.
• ام‌پاکس می‌تواند از طریق جانوران نیز منتقل شود درحالی‌که آبله مرغان از طریق انسان منتقل می‌شود.
• بثورات پوستی در آبله مرغان اندازه بزرگ‌تری نسبت به ام‌پاکس دارند.
• علائم آبله مرغان تا 2 هفته کامل بهبود می‌یابند اما بهبود علائم ام‌پاکس بین 2 تا 4 هفته طول می‌کشد.
• آبله مرغان در مقایسه با ام‌پاکس مسری‌تر است و راحت‌تر گسترش می‌یابد.
• در ام‌پاکس، بثورات پوستی بیشتر در صورت، کف دست‌ها و پاها دیده می‌شوند اما در آبله مرغان، بثورات روی صورت، شکم و تنه دیده می‌شوند.

همه‌گیری ام‌پاکس

موارد ابتلای انسان به این بیماری سال 1970 میلادی (1349) در جمهوری کنگو شناسایی شد. پس از ریشه‌کن شدن بیماری آبله و توقف واکسیناسیون آن، بیماری آبله میمون گسترش یافت و موارد دیگری در ۱۱ کشور آفریقایی ازجمله جمهوری کنگو، گابن، ساحل عاج، لیبی، نیجریه، سیرالئون، کامرون، آفریقای مرکزی و بنین گزارش شد.

ابتدا، این بیماری بین ساکنان آفریقا شیوع پیدا کرد و سال 2003 (1382)، اولین مورد ابتلای انسانی در خارج از آفریقا، در ایالات متحده گزارش شد. همان سال، همه‌گیری در ایالات متحده رخ داد و درمجموع 81 مورد انسانی میان افرادی که در تماس نزدیک با سنجاب دشتی بودند، گزارش شد.

اگرچه آبله میمون بیماری بومی کشورهای مرکز و غرب آفریقا در نظر گرفته می‌شود، به گفته دکتر «تدروس ادهانوم قبریسوس»، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت، این بیماری شرایط شیوع بیشتر در سایر کشورهای آفریقایی و احتمالاً خارج از این قاره را دارد. آبله میمون با مسافرانی از نیجریه به دفعات، به فلسطین اشغالی، بریتانیا، سنگاپور و ایالات متحده آمریکا منتقل شده است.

اخیراً سازمان جهانی بهداشت در بیانیه‌ای، افزایش ابتلا به بیماری آبله میمون در کشورهای آفریقایی را وضعیت اضطراری بهداشت عمومی (PHEIC) با نگرانی بین‌المللی اعلام کرد. درحال‌حاضر (2024)، تعداد موارد گزارش‌شده در سال جاری با بیش از 15600 مورد و مرگ 537 نفر، از مجموع سال گذشته نیز فراتر رفته است.

جمع‌بندی

در این مطلب با آبله میمون، علائم، روش‌های انتقال و درمان آن آشنا شدیم. دانستیم که آبله میمون بیماری ویروسی است که می‌تواند از جانوران یا انسان مبتلا، به انسان سالم منتقل شود. علائم این بیماری در 2 مرحله بروز می‌کنند؛ در مرحله اول، تب، خستگی، سردردهای شدید، تورم غدد لنفاوی و ضعف عمومی ایجاد می‌شود و در مرحله دوم، بثورات پوستی ظاهر می‌شوند.

این بیماری به‌طورکلی خطرناک نیست اما بسته به نوع ویروس و وضعیت سلامت و سیستم ایمنی فرد مبتلا می‌تواند خفیف یا شدید باشد. اگر در افراد گروه‌های پرخطر، کودکان، زنان باردار و افرادی که نقص ایمنی زمینه‌ای دارند، موارد شدید رخ دهد، می‌تواند منجر به مرگ فرد شود.

به‌دلیل شباهت زیاد بیماری ام‌پاکس و آبله مرغان، از واکسن‌ها و روش‌های درمانی آبله مرغان برای این بیماری استفاده می‌شود.

سؤالات متداول