آیا اورست واقعاً مرتفع‌ترین کوه کره زمین است؟

اورست یکی از کوه‌های رشته کوه هیمالیاست که با ارتفاع ۸۸۴۹ متر، به‌عنوان بلندترین نقطه روی زمین شناخته می‌شود. اما معیار سنجش ارتفاع در اختصاص این لقب ارزشمند چیست؟ در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که آیا واقعاً قله اورست مرتفع‌ترین کوه در کره زمین است و یا می‌توان این لقب را به قله‌های دیگری داد؟

کوه اورست

کوه اورست واقع در ماهالانگور هیمال در هیمالیا بدون‌شک معروف‌ترین کوه سیاره زمین است. اورست میان نپال و تبت، منطقه خودمختار چین واقع است. بر کسی پوشیده نیست که کوه اورست جواهری در تاج هیمالیا در نپال و سرسخت‌ترین کوه جهان است. این یکی از آن حقایقی است که در دوران کودکی می‌آموزیم. مانند دانستن اینکه «نیل آرمسترانگ» اولین کسی است که بر روی کره ماه قدم گذاشت و یا اینکه نهنگ‌ها بزرگترین حیواناتی هستند که تا به حال روی کره زمین زندگی کرده‌اند.

این کوه به افتخار «جورج اورست» نقشه‌بردار هندی به این نام شناخته می‌شود. نام تبتی این کوه «Chomolungma» است که به معنای «مادر الهه جهان» است. نام نپالی این کوه نیز «ساگارماتا» است که معانی و تعبیرات متفاوتی دارد.

اولین افرادی که تا به حال موفق به صعود به قله اورست شده‌اند، «ادموند هیلاری» کوهنورد نیوزلندی و راهنمای تبتی او «تنزینگ نورگی» هستند. آن‌ها موفق شدند در سال ۱۹۵۳ قله اورست را با موفقیت فتح کنند. با این‌حال، پیش از این افرادی در دهه ۱۸۰۰ میلادی موفق به فتح این قله شده بودند که متاسفانه در مسیر بازگشت جان خود را از دست دادند و برنامه کوهنوردی آن‌ها ناتمام ماند. از آن زمان تاکنون بیش از ۴۰۰ نفر در دنیا موفق به صعود به این قله شده‌اند. براساس داده‌های ثبت شده از سال ۱۹۲۲ تاکنون، بیش از ۳۰۰ نفر هم جان خود را در راه فتح این قله از دست داده‌اند.

کوه‌های هیمالیا از دیرباز محل زندگی گروه‌های بومی ساکن دره‌ها بوده‌اند. مشهورترین آن‌ها قوم «شرپا» است. کلمه شرپا اغلب به معنای راهنمای کوه استفاده می‌شود، اگرچه در واقع به یک گروه قومی خاص در این ناحیه اشاره دارد. شرپاها تجربیات ارزشمندی در کوهنوردی دارند که می‌توانند در اختیار کوهنوردان قرار دهند. اکثر صعودهای اورست بدون کمک و دانش شرپاها غیرممکن است. از آنجایی که آن‌ها برای چندین نسل در ارتفاعات کوه‌های هیمالیا زندگی کرده‌اند، به سطح پایین اکسیژن عادت دارند.

مرتفع‌ترین کوه کره زمین

در کتب‌های علمی بیان شده است که اورست با ارتفاع ۸۸۴۹ متر بلندترین نقطه روی زمین است. اما آیا ناحیه مرتفع‌تری روی زمین وجود دارد؟

ممکن است با شنیدن این موضوع تعحب کنید که قله‌های دیگر در کره زمین را می‌توان به عنوان بلندترین قله‌های کره زمین در نظر گرفت و این فقط به نحوه اندازه‌گیری ارتفاع کوه بستگی دارد. به عبارت دیگر، بستگی دارد که مبدا اندازه‌گیری را چطور تعریف کنیم.

نحوه تعیین ارتفاع کوه اورست

در کره زمین برای بیان ارتفاع، معمولا میزان فاصله هر جسم از متوسط سطح دریا را ذکر می‌کنند. با این حال، باید برای این کار میانگین استاندارد سطح دریا را به عنوان مرجع در نظر گرفت زیرا سطح دریاهای مختلف با یکدیگر متفاوت است و این سطوح به دلیل تغییرات آب و هوایی به صورت پیوسته درحال تغییر هستند.

برای تعریف این استاندارد، دانشمندان مدلی از سطوح دریاهای مختلف را ارایٔه داده‌اند که میزان میانگین با استفاده از آن تعریف می‌شود. بدین ترتیب می‌توان ارتفاع دقیق کوه‌ها را با استفاده از این مبدا اندازه‌گیری تعیین کرد. در این اندازه‌گیری‌ها یک هواپیما در راستای خطوطی موازی بر روی قله کوه پرواز می‌کند و با استفاده از ابزار پیشرفته میزان ارتفاع نقاط مختلف را اندازه می‌گیرد تا در نهایت ارتفاع قله از سطح دریا تعیین شود.

محققان در دهه‌های گذشته بارها ارتفاع قله اورست را اندازه گرفته‌اند. در آخرین ارزیابی که در سال ۲۰۲۱ انجام شد، ارتفاع اورست ۸۸۴۸.۸۶ متر از سطح دریا بیان شد. این ارتفاع بسیار چشمگیر است. اما یک سوال اساسی وجود دارد. چرا هنگام تعیین بلندترین قله جهان از سطح دریا به عنوان مبدا اندازه‌‌گیری استفاده می‌کنیم؟ اگر مبدا اندازه‌گیری تغییر کند، آیا باز هم اورست بلندترین قله کره زمین است؟

کوه اورست دیگر مرتفع‌ترین قله زمین نیست!!

جالب است بدانید با تغییر مبدا اندازه‌گیری دیگر اورست مرتفع‌ترین نقطه زمین نیست و این لقب ارزشمند به «موناکیا» یک آتشفشان غیرفعال در هاوایی می‌رسد. اگرچه قله این کوه تنها ۴۲۰۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد - که تقریبا نیمی از ارتفاع اورست است - اما بیشتر ارتفاع آن زیر سطح دریا قرار دارد.

به گفته سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، وقتی مرکز کره زمین را به عنوان مبدا اندازه‌گیری ارتفاع تعریف کنیم، موناکیا با ارتفاع ۱۰۲۱۱ متر مرتفع‌ترین کوه کره زمین خواهد بود. بدین ترتیب، آیا می‌توان ادعا کرد موناکیا مرتفع‌ترین کوه در زمین است؟ باید پاسخ داد که همه چیز بستگی به دیدگاه ما دارد. اگر در کره زمین هیچ اقیانوسی وجود نداشت، بی‌شک میتوانستیم موناکیا را مرتفع‌ترین قله زمین بدانیم.

کوه دیگری وارد رقابت می‌شود!

یکی دیگر از کوه‌های بحث برانگیز در تعیین بلندترین قله روی زمین، کوه «چیمبورازو» در کشور اکوادور است. هرچند که در سنجش ارتفاع این کوه از سطح دریا، حتی در لیست ۳۰ قله بلند زمین نیز قرار نمی‌گیرد، اما قله این کوه به علت موقعیت جغرافیایی خود دارای بیشترین فاصله از مرکز زمین است. اما چرا موقعیت جغرافیایی سبب شده تا دانشمندان در مورد چیمبورازو به چنین نتیجه‌ای برسند؟

باید بدانید که کره زمین درحقیقت یک کره کامل گرد نیست و اندکی کشیدگی دارد - حالت بیضی‌گون. میزان این کشیدگی ناچیز است و با تقریب خوبی می‌توان کره زمین را به صورت یک کره کاملا گرد در نظر گرفت اما وقتی نوبت به تعیین دقیق ارتفاع می‌رسد، حتی همین انحراف جزیی از حالت کروی نیز مهم می‌شود.

کره زمین در امتداد خطوط استوا برآمده است و این نتیجه نیروی گریز از مرکز حاصل از چرخش آن است. بدین ترتیب شعاع زمین در راستای قطبی با شعاع آن در راستای استوایی متفاوت است، به طوری که شعاع استوایی ۲۲ کیلومتر بیشتر است.

کوه چیمبورازو فقط یک درجه در جنوب خط استوا قرار دارد - جایی که برآمدگی زمین به بیشترین حد خود می‌رسد. این ویژگی جغرافیایی به این معناست که قله مذکور در مقایسه با قله اورست ۲۰۷۲ متر از مرکز سیاره زمین دورتر است. این امر باعث شده تا این قله نزدیکترین نقطه زمین به فضا باشد.

پس همه چیز بستگی به تعریف ما از مبدا و موقعیت کوه در تعیین بلندترین قله کره زمین دارد.

مرتفع‌ترین کوه منظومه شمسی

صرف نظر از کوهی که به عنوان بلندترین کوه در زمین انتخاب می‌شود، باید گفت که هیچکدام از آن‌ها از نظر ارتفاع حتی قابل قیاس با بلندترین قله سیاره مریخ نیستند. کوه «Olympus Mons» در سیاره سرخ بلندترین کوه آتشفشانی در منظومه شمسی است که تقریبا سه برابر مرتفع‌تر از اورست است. دانشمندان ارتفاع حدودی آن را ۲۵ کیلومتر تخمین زده‌اند.