مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرد: افت ۳۹ رتبه‌ای ایران در شاخص کیفیت زندگی دیجیتال از سال ۲۰۲۰

مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده شاخص کیفیت زندگی دیجیتال در ایران طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ به میزان ۳۹ رتبه افت کرده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «پویایی‌شناسی مسائل و نابسامانی‌های فضای مجازی در ایران» به بررسی این مسئله پرداخته است. منظور از نابسامانی، وضعیتی است که تعادل اجتماعی میان یکپارچگی اجتماعی و قوانین و مقررات به‌هم می‌خورد و ارزش‌ها، هنجارها و قواعد اجتماعی به چالش کشیده می‌شود.

در این گزارش، وضعیت اینترنت ایران از چند جهت بررسی شده است. یکی از این موارد، شاخص تنظیم‌گری اتحادیه بین‌المللی مخابرات است که ایران در سال ۲۰۲۰ در آن ۸۶ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز ممکن را کسب کرده بود اما از سال ۲۰۲۱ با لحاظ شدن 5G در این شاخص، امتیاز ایران به ۴۸.۴۶ سقوط کرد.

مورد بعدی ضریب نفوذ اینترنت است که وضعیت خوبی را نشان می‌دهد. درحالی‌که ضریب نفوذ اینترنت در کشور در سال ۲۰۱۲ حدود ۲۳ درصد بود، این رقم اکنون به نزدیک ۸۲ درصد رسیده که حدود ۱۶ درصد بیشتر از میانگین جهانی است.

در بخش دیگری از این گزارش، وضعیت استفاده از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی در ایران بررسی شده است. در این بخش به نظرسنجی «ایسپا» استناد شده که طبق آن در بهمن ماه سال گذشته، ۴۶.۵ درصد ایرانیان از اینستاگرام، ۳۵.۳ درصد از واتس‌اپ، ۳۴.۶ درصد از تلگرام، ۲۵.۲ درصد از ایتا، ۲۴.۱ درصد از روبیکا و ۸.۷ درصد از بله استفاده می‌کنند. میزان استفاده از سایر پیام‌رسان‌ها نیز کمتر از ۷ درصد است.

مرکز پژوهش‌های مجلس، مهم‌ترین چالش‌های پلتفرم‌های اجتماعی داخلی را محدودیت ترافیکی، اعتمادپذیری پایین، قابلیت‌های نسبی محدود، محدودیت در کاربرپسندی و شخصی‌سازی و به‌طور کلی جنبه‌های فنی و محدودیت شبکه و امکان ارتباط با کاربران جهانی دانسته است.

در ادامه عنوان شده استفاده بالا از شبکه‌های اجتماعی خارجی، باعث استفاده بیشتر مردم از فیلترشکن شده است. به‌طور خاص اینستاگرام در رتبه نخست دسترسی است، درحالی‌که «پژوهش‌های مختلف، پیامدهای منفی حضور در این شبکه اجتماعی مانند احساس بدبختی یا احساس منفى نسبت بە ظاهر خود و ... را تأیید می کند.»

در بخش دیگری از این گزارش با استناد به پژوهش‌های بین‌المللی، آمده است: «پژوهش‌های مختلف بین‌المللی در ارتباط با بروز خشم در ارتباط با مسدودسازی دسترسی به فضای مجازی وجود دارد که تأیید می‌کند با محدودیت یا اشکال در دسترسی به فضای مجازی، میزان خشم تجربه‌شده کاربر بیشتر می‌شود.»

بازوی کارشناسی مجلس، وضعیت ایران در «شاخص کیفیت زندگی دیجیتال» را نیز بررسی کرده که طی سال‌های اخیر رو به نزول بوده است. در سال ۲۰۲۰ ایران رتبه ۵۶ را در میان کشورهای بررسی‌شده داشت اما در سال ۲۰۲۳، جایگاه ایران به ۹۵ رسیده است.