چشم‌انداز خرید جدید «تپسل»؛ سایه سنگین تبلیغات بر سر «کافه بازار»

کافه بازار با 56 میلیون کاربر ثبت‌نامی، به مالکیت تپسل درآمده است. معامله‌ای که باتوجه‌به سابقه تپسل در صنعت تبلیغات، هم می‌تواند فرصتی طلایی باشد هم تجربه تلخ معاملات پیشین اکوسیستم را تکرار کند.

«کافه بازار»، بزرگ‌ترین اپ استور ایرانی که از نسل ابتدایی استارتاپ‌های ایران به حساب می‌آید، به «تپسل» فروخته شد. معامله‌ای که براساس اطلاعات غیررسمی دیجیاتو، 2 متقاضی دیگر هم داشت اما گویا درنهایت تپسل توانسته از «صباایده» و «یکتانت» پیشنهاد بهتری بدهد تا مالکیت کافه بازار را در اختیار بگیرد.

تپسل به‌عنوان شبکه تبلیغاتی دیجیتال وارد دومین دهه فعالیت خود شده است. این شرکت سال گذشته با ادغام 2 مجموعه «مدیا اد» و «سنجاق» در دل خود، مسیری جدید را آغاز کرد و حالا این فرصت را دارد تا با استفاده از کافه بازار، سهم بازار خود در صنعت تبلیغات ایران را افزایش دهد. البته مسیری ساده و شفاف در انتظار این شرکت نیست.

پس از 2 سال، به‌تازگی گوگل پلی رفع فیلتر شده و مرجع رسمی دیگری برای دانلود بازی و برنامه در اختیار کاربران ایرانی قرار گرفته. اتفاقی که به سود کاربران و توسعه‌دهندگان است، اما می‌تواند روی استقبال از کافه بازار اثر بگذارد که در ادامه آن را بیشتر بررسی خواهیم کرد.

کافه بازار چقدر می‌ارزد؟

پس از اینکه سرآوا سهام هزاردستان را فروخت، شبکه شرق گزارشی از ارزش‌گذاری سهام این شرکت منتشر کرد. براین اساس، کل سهام هزاردستان 36 هزار میلیارد تومان و سهام کافه بازار (زیرمجموعه هزاردستان) 2 هزار و 716 میلیارد تومان ارزش‌گذاری شده بود.

البته مشخص نیست تپسل با چه ارزش‌گذاری و به چه قیمتی بازار را خریده است؛ چراکه شرایط معامله در قیمت نهایی آن اثرگذار است؛ برای مثال، درصورت خرید نقدی سهام، معمولاً 30 درصد تخفیف برای خریدار اعمال می‌شود.

اپ‌استورها هنوز محبوب هستند اما…

اپ‌استورها همچنان از اصلی‌ترین مسیرهای دانلود و به‌روزرسانی‌ بازی‌ها و برنامه‌ها هستند. بازار بیش از 56 میلیون کاربر ثبت‌نامی دارد و سال گذشته حدود 2 میلیارد و 700 میلیون بار از طریق این پلتفرم نصب و به‌روزرسانی انجام شده است.

شیب رشد نصب و به‌روزرسانی در این پلتفرم، نسبت به سال‌های گذشته، کاهش یافته است؛ به‌خصوص که این آمار در زمان فیلتر گوگل پلی ثبت شده است. حال که محدودیت این پلتفرم برداشته شده، شاید شیب این خط حتی به صفر برسد.

تعداد برنامه و بازی منتشرشده روی بازار نیز روند افزایشی داشته و سال گذشته 389 هزار بازی و برنامه در دسترس کاربران کافه بازار قرار گرفتند. این رقم در مقایسه با سال 1399 حدود 142 درصد بیشتر شده است.

طی یک سال (از سال 1401 تا سال 1402) تعداد بازی و برنامه جدید ایرانی 17 درصد افزایش یافته است.

نسل Z از اصلی‌ترین مخاطبان اپلیکیشن‌ها هستند و آمار استفاده از برنامه و بازی‌ها توسط آنها روبه‌افزایش است اما این نسل نشان داده به‌دنبال تعامل با دنیاست و مسیرهای خارجی را به ایرانی ترجیح می‌دهد؛ ازاین‌رو با‌توجه‌به رفع فیلتر گوگل پلی و امکان دسترسی راحت‌تر به این پلتفرم، شاید گوگل پلی تبدیل به مرجع اصلی نسل Z برای دانلود اپلیکیشن و بازی شود.

آمار statista نشان می‌دهد کاربران در دنیا همچنان برای خرید اپلیکیشن از اپ‌استورها هزینه می‌کنند؛ برای مثال، خرید اپلیکیشن از اپ استور اپل در سه‌ماهه دوم 2024 به بالاترین حد خود در 6 سال گذشته رسیده است. خرید برنامه و بازی از گوگل پلی نیز طی 4 سال گذشته روند تقریباً ثابتی داشته است.

باتوجه‌به محدودیت‌های کمتر اندروید برای نصب اپلیکیشن و فراوانی بیشتر اپ‌استورهای محلی، این روند خرید از گوگل پلی منطقی به نظر می‌رسد. از این داده‌ها می‌توان نتیجه گرفت مردم همچنان به اپ‌استورها توجه می‌کنند.

تلاش برای افزایش سهم بازار

تپسل با این معامله به‌دنبال افزایش سهم بازار خود در صنعت تبلیغات دیجیتال ایران است. اصلی‌ترین رقیب این شرکت، «یکتانت»، مدعی سهم بازار 80 درصدی از صنعت تبلیغات است. حالا تپسل می‌تواند از طریق کافه بازار سهم بازار خود را بیشتر کند.

طبق گزارش سال 1402 بازار، 46 میلیون تراکنش موفق در این پلتفرم انجام شده و 5 میلیون و 500 هزار کاربر محتوای دیجیتال خریداری کرده‌اند. این امر سهم درآمد توسعه‌دهندگان ایرانی را افزایش داده و به 2 هزار میلیارد تومان در سال گذشته رسانده است.

با‌توجه‌به رونق خرید از بازار، تپسل فرصت مناسبی برای درآمدزایی از تبلیغات بر این بستر دارد. زمانی که کاربر وارد اپ‌استور می‌شود، نمی‌داند دقیقاً چه اپلیکیشنی به کار او می‌آید؛ برای مثال، به‌دنبال برنامه‌ای برای سلامتی و رژیم است اما اپلیکیشن خاصی را مدنظر ندارد. این دقیقاً همان جایی است که می‌توان از فرصت تبلیغات در بازار استفاده کرد.

تپسل که اولین آژانس همکار کافه بازار در انتشار تبلیغات درون‌اپلیکیشنی و نصب اپلیکیشن به حساب می‌آید، سال 1402 توانست بیش از 10 میلیون نصب اپلیکیشن از طریق سرویس‌های سرچ ادز و دیسکاوری کافه بازار ایجاد کند. 

علاوه‌براین همان‌طور که اشاره شد، کافه بازار بیش از 56 میلیون کاربر ثبت‌نامی دارد؛ آنها به منبع عظیمی از داده‌های رفتاری کاربران مثل الگوی دانلود و نصب، ترجیحات و علاقه‌مندی‌ها، الگوی خرید درون‌برنامه‌ای و... دسترسی دارند؛ بنابراین تپسل می‌تواند با شناخت دقیق مخاطب، براساس رفتار خرید آنها تبلیغات هدفمندی ارائه کند. همچنین امکان ردیابی دقیق‌تر نرخ تبدیل تبلیغات وجود دارد. این شرکت تبلیغاتی می‌تواند اکوسیستم یکپارچه‌ای برای توسعه‌دهندگان (توزیع + درآمدزایی از تبلیغات) ایجاد کند.

این رشد در شرایطی محقق خواهد شد که همچنان استقبال کاربران از بازار درحال‌رشد باشد، در غیر این صورت، گوگل پلی می‌تواند کاربران جدید نسل Z را جذب خود کند و دست تپسل از پتانسیل‌های احتمالی خالی بماند.

فروش در آستانه عرضه سهام در بورس

کافه بازار پس از 4 سال انتظار، آبان امسال در فرابورس پذیرش شد. درحالی‌که پیش‌بینی می‌شد سهام این شرکت تا پایان سال عرضه شود، با این معامله، مشخص نیست چه آینده‌ای در انتظار عرضه کافه بازار در فرابورس است. آن‌طور که در اطلاعیه هزاردستان آمده، «ازاین‌پس، هرگونه تصمیم‌گیری درخصوص کافه‌بازار ازجمله درج نماد کافه‌بازار در بورس به استراتژی‌های آتی سهامداران جدید بستگی خواهد داشت.»

البته خریدوفروش سهام شرکت در آستانه عرضه اولیه اتفاق جدیدی نیست؛ مثلاً «توییتر» (ایکس فعلی) سال 2013 شرکت Mopub را درست قبل از عرضه عمومی آن خرید.

شرکت‌ها بسته به استراتژی‌هایشان و موقعیت‌های موجود، تصمیمات متفاوتی می‌گیرند. با عرضه سهام کافه بازار در فرابورس، هزاردستان فقط بخشی از سهام خود را واگذار می‌کرد و برای فروش کل سهام باید منتظر خریدار جدید می‌ماند. باتوجه‌به اینکه امکان خرید بخشی از سهام بازار از روی تابلو وجود داشت، احتمال پاپس‌کشیدن خریداران وجود داشت؛ ازاین‌رو به نظر می‌رسد هزاردستان ترجیح داده معامله فروش بازار را به اماواگر نیندازد.

تجربه‌ای تلخ

فروش کافه بازار به شرکتی تبلیغاتی، فعالان اکوسیستم را به یاد معامله‌ای انداخت که چندان سرنوشت خوشی نداشت. کافه بازار سال 1395 مالکیت شبکه تبلیغات هوشمند «عدد» را به شرکت «آوای هوشمند پارس» واگذار کرد تا با تیم مدیریتی جدید به فعالیتش ادامه دهد. تصمیمی که درنهایت به سود عدد تمام نشد. اواخر 1398، و با شیوع کرونا در کشور، شرکت آوای هوشمند پارس فعالیت خود را متوقف کرد. چندی بعد، کمبود سرمایه، شرایط بد اقتصادی و معیشتی، شیوع بیماری کرونا و کاهش تقاضا مهم‌ترین دلایل پایان فعالیت عدد اعلام شدند.

اکنون احتمال دارد فروش کافه بازار نیز سرنوشت خوشی نداشته باشد. از سویی، تپسل باید حجم تبلیغات بر بستر کافه بازار را کنترل و تعادلی میان منافع تبلیغ‌دهندگان و کاربران ایجاد کند، از سوی دیگر، کافه بازار باید به‌نوعی مدیریت شود تا بتواند انتخاب اول توسعه‌دهندگان برای انتشار اپ و کاربران برای دانلود اپ باشد.

اینکه تپسل پتانسیل چنین مدیریتی را دارد یا خیر، سؤالی است که زمان باید به آن پاسخی بدهد.