گزارش شاخص هوش مصنوعی ایران 1403 رونمایی شد

 گزارش شاخص هوش مصنوعی ایران 1403 چهارشنبه، 7 آذر ۱۴۰۳، با حضور استادان، صاحب‌نظران، مدیران کسب‌وکار و فعالین حوزه هوش مصنوعی رونمایی شد.

گزارش شاخص هوش مصنوعی ایران ۱۴۰۳ (Iran AI Index 2024) با همکاری مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف و آزمایشگاه سیاستی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف و با حمایت ستاد اقتصاد دیجیتـال معاونت علمی تدوین شده و هدف از طراحی این شاخص‌ها فراهم‌کردن امکان مقایسه داده‌محور وضعیت ایران بـا کشورهای منطقه و پیشرو در حوزه‌های مختلفی چون تحقیق، توسعه، کسب‌وکارها، سیاست، کاربردی‌سازی، اخلاق و افکار عمومی اعلام شده است. بنا به اعلام تدوین‌کنندگان، این گزارش با الهام از تجربیات بین‌المللی در شاخص‌‌های هوش مصنوعی، تلاش می‌کند چارچوبی برای درک وضعیت ایران در این حوزه ارائه دهد.

در آغاز این نشست که در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، «سید ایمان میرعمادی»، عضو هیئت‌علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد و مدیر علمی گزارش شاخص هوش مصنوعی، ضمن ارائه روش‌شناسی و چارچوب نظری گزارش به سرفصل‌های اصلی گزارش شاخص هوش مصنوعی ایران پرداخت.

«محمود نیلی احمدآبادی»، استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران، نیز با بیان اینکه شناخت وضع موجود برای هرگونه برنامه‌ریزی ضروری است، گفت: «خوشبختانه توجه جدی به هوش مصنوعی در کشور، از بالاترین لایه‌های حکمرانی تا سطح عموم مردم، به‌وضوح مشاهده می‌شود.»

او تأکید کرد تصمیم‌ها در این زمینه باید مبتنی‌بر داده و با تدبیر درست گرفته شود.

«حجت‌الله میرزایی»، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، در این مراسم با بیان اینکه «هوش مصنوعی ابزاری است که گذار تمدنی بشر با آن شکل خواهد گرفت»، گفت: «حکمرانی کنونی توانایی حفظ طبقه خلاق را ندارد؛ چراکه اساساً دغدغه اصلی طبقه خلاق پذیرش تفاوت‌هاست.» موضوعی که به اعتقاد وی، موردتوجه حکمرانی نیست.

همچنین «بابک حسین‌خلج»، رئیس و استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف، با اشاره به اینکه تا کنون هم‌راستایی مؤثری میان بازیگران متعدد حوزه هوش مصنوعی شکل نگرفته، افزود: «باتوجه‌به محدودیت منابع، ضروری است حوزه‌های مهم اولویت‌بندی‌شده و اقدامات هدفمندتر و اثربخش‌تری انجام شود.»

«کامران باقری»، مدیرعامل شرکت هوش مصنوعی «اسمایلینو»، نیز با بیان اینکه انزوای کشور به‌ویژه در شرایط تحریمی شدید، می‌تواند ما را از بازی‌های جهانی حذف کند، تأکید کرد: «موضوع هوش مصنوعی از فوریت بالایی برخوردار است و همکاری‌های گسترده بین‌المللی را طلب می‌کند.»

«فرشید گلزاده»، مدیرعامل صنایع لوازم خانگی مادیران، نیز تأکید کرد: «به‌جای بررسی انتشار و توسعه دانش، باید به ظرفیت جذب دانش توجه بیشتری شود.» او افزود: «برای تحقق این هدف لازم است فعالیت‌های دانشگاهی و گزارش‌های این‌چنینی گسترش یابند و این موضوعات محدود به محافل دانشگاهی نمانده و در صنعت نیز ارائه و پیاده‌سازی شود.»

«محمدرضا جلایی‌پور»، نماینده معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری، نیز گفت: «بهتر بود چنین گزارشی پیش از نهایی شدن اسناد سیاستی این حوزه، به سیاست‌گذاران ارائه می‌شد.»

او افزود: «ایران نیاز به چندهزار شرکت دانش‌بنیان کوچک ندارد، بلکه به شرکت‌های بزرگ هوش مصنوعی نیاز است تا این حوزه تقویت شود.»

جلایی‌پور پیشنهاد کرد این گزارش در مجامع سیاستی و فضای اندیشکده‌های کشور ارائه شود.

«سیدعلی مدنی‌زاده»، رئیس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف، نیز تأکید کرد: «هوش مصنوعی با افزایش چشمگیر بهره‌وری، پنجره فرصتی کوتاه‌مدتی برای کشور فراهم کرده تا تحولی اساسی در نظام حکمرانی ایجاد کند. این فناوری می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری در نظامات حکمرانی را براساس شواهد علمی تغییر داده و به توانمندسازی حاکمیت و جامعه منجر شود.»

موانع رشد هوش مصنوعی در ایران

در بخش خلاصه یافته‌های کلیدی این گزارش آمده است: «از منظر علمی، ایران در سال‌های اخیر در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان با افت چشمگیری مواجه شده است. سال ۲۰۲۳ ایران از لحاظ تعداد و کیفیت مقالات علمی در حوزه هوش مصنوعی در جایگاه دوم منطقه، پس از عربستان سعودی، قرار داشت. با تداوم این روند پیش‌بینی می‌شود ایران در 3 سال آینده جایگاه دوم را به ترکیه واگذار کند.»
این گزارش بیان می‌کند: «ایران در زمینه توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی پس از ترکیه در رتبه دوم منطقه قرار دارد. روند مشارکت ایرانیان در پروژه‌های برجسته هوش مصنوعی در سال‌های اخیر صعودی بوده و حضور مهندسان ایرانی در این حوزه رو به افزایش است.» اما «کاربردی‌سازی و به‌کارگیری هوش مصنوعی در کسب‌وکارهای ایرانی ایران حداقل ۷ سال از میانگین جهانی عقب‌تر است و درحال‌حاضر حدوداً ۱۷ درصد کسب‌وکارهای ایرانی از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند.» همچنین از نظر تعداد شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی ایران تا سال ۲۰۱۶ در جایگاه دوم منطقه بود اما سال ۲۰۲۳ با ۲ پله سقوط در رتبه چهارم قرار گرفته است.
بنابر گزارش شاخص هوش مصنوعی ایران، کمبود نیروی کار ماهر و نبود زیرساخت‌های مناسب به‌طور جدی مانع گسترش هوش مصنوعی در بنگاه‌های ایرانی شده است.
در این گزارش، ارزش بازار هوش مصنوعی ایران تا سال ۱۴۰۳ حدود هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان تخمین زده شده است.
متن کامل گزارش شاخص هوش مصنوعی ایران ۱۴۰۳ در سایت مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف در دسترس است.