صدای خاموش روستاها: محرومیت از کتابخانه و سرانه مطالعه در ایران

محرومیت از دسترسی به کتابخانه‌های عمومی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فرهنگی در روستاهای ایران است و این مشکل به‌طور واضح از آمارها نیز پیداست. طبق آمارهای نهاد کتابخانه‌‎های عمومی کشور در سال ۱۴۰۰، تنها ۳۰ درصد از روستاهای ایران دسترسی به کتابخانه عمومی داشته‌اند. این یعنی درحالی‌که فناوری به‌سرعت پیشرفت می‌کند و امکان دسترسی به دنیای دیگری فراهم است، ۷۰ درصد از جمعیت روستاهای ایران از مطالعه رایگان کتاب محروم هستند. این چالش‌ها در ارتباط مستقیم با سطح سرانه مطالعه در این مناطق قرار دارد و تأثیرات جدی بر توسعه فردی و اجتماعی افراد می‌گذارد. در راستای رفع این مشکل، اپلیکیشن «طاقچه» با هدف ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی، پویشی با عنوان «هم‌خوان» را آغاز کرده است.

فاصله ما با استاندارد جهانی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشترین تعداد کتابخانه‌های عمومی را در ایران دارند. اما بااین‌حال، به‌طور میانگین برای هر ۱۰۰ هزار نفر در ایران تنها ۱.۲ کتابخانه عمومی وجود دارد، درحالی‌که استاندارد جهانی برای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۳ کتابخانه است. بسیاری از کتابخانه‌های موجود در ایران به‌دلیل کمبود منابع مالی، نمی‌توانند کتاب‌های جدید و متنوعی تهیه کنند.

چه عواملی به محرومیت دامن می‌زنند؟

محدودیت‌هایی چون فاصله جغرافیایی از شهرها، کمبود منابع مالی و فنی و نبود زیرساخت‌های مناسب، ازجمله دسترسی به کتابخانه، برای ساکنان روستاها به چالش تبدیل می‌شود. در این شرایط، مردم روستاها با مشکلاتی مواجه می‌شوند که تأثیر عمیقی بر سرانه مطالعه آن‌ها دارد. احتمالاً آمارهایی در مورد سران مطالعۀ جهان و ایران شنیده باشید.

مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۹، سرانه مطالعه را ۱۵ دقیقه گزارش کرده است. بااین‌حال، بسترهای دیجیتال کمک کرده‌اند تا سرانه مطالعه بیشتر شود. به‌ عنوان مثال، طبق گزارش سالانه طاقچه که یکی از پلتفرم‌های کتاب‌فروشی دیجیتال و کتابخانه آنلاین است، این پلتفرم تا پایان سال ۱۴۰۱، بیش از ۱۱۰ هزار کتاب را در اختیار کاربران قرار داده است.

رؤیای کتابخوانی بدون مرز

در این میان، اپلیکیشن «طاقچه» با هدف ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی، پویشی با عنوان «هم‌خوان» را آغاز کرده است. این پویش همراه با گروه‌های فعال اجتماعی و فرهنگی کشور، به مردم ایران زمین پیشنهاد می‌دهد که با مطالعه کتاب‌های مورد علاقه‌شان، در تجهیز کتابخانه‌های روستایی کم‌برخوردار کمک کنند.

نکته شایان توجه این است که سهم کاربران از این تجهیز، مطالعه کتاب است، نه خرید کتاب. یعنی کاربران بدون آنکه مبلغی بپردازند، سهم خود را ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، طاقچه و باشگاه کتابخوانی ازتا مسئولیت تجهیز یک کتابخانه در روستای گمبوعه بزرگ در استان خوزستان را بر عهده گرفته‌اند. این پویش با توسعه زیرساخت‌های فرهنگی در یکی از روستاهای محروم ایران، نشان می‌دهد که با توجه به تلاش مشترک، رؤیای کتابخوانی بدون مرز در ایران می‌تواند به واقعیت تبدیل شود و محدودیت‌ها را کاهش دهد.

مطالعه میلیونی

این پویش در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۴۰۲ آغاز شده است و به‌مدت ۳۰ روز ادامه خواهد داشت. هدف این پویش، ترویج فرهنگ مطالعه در ایران است. طاقچه و ازتا با همکاری کاربران، میلیون‌ها ساعت مطالعه را جمع‌آوری کرده و سپس به روستای گمبوعه بزرگ در استان خوزستان می‌روند تا یک کتابخانه را در آنجا تجهیز کنند. مخاطب این تجهیز،حدود هزار دانش‌آموز دختر و پسر هستند که تا امروز از داشتن کتابخانه عمومی محروم بوده‌اند.