معده درد عصبی: اختلال عصبی در مغز دوم؛ از پیشگیری تا درمان

دستگاه گوارش، مغز دوم بدن، سرشار از سلول‌های عصبی است؛ به طوری که دارای بیشترین تعداد اعصاب پس از مغز و اتصالات عصبی مشابه با آن است. در نتیجه، مواد شیمیایی و هورمون‌های آزادشده به هنگام اضطراب، وارد دستگاه گوارش می‌شوند و در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کنند.

با وجود این‌که بسیاری از معده درد عصبی رنج می‌برند، پزشکان و علم پزشکی این پدیده را به عنوان یک بیماری قابل تشخیص به رسمیت نمی‌شناسند.

ابتلا به این عارضه می‌تواند با وضعیت عاطفی، سلامت روان یا دستگاه گوارش یا حتی ترکیبی از این دو در ارتباط باشد و به ندرت حاکی از مسأله‌ای حادتر است. در عین حال، معده درد عصبی ممکن است عملکرد طبیعی دستگاه گوارش فرد در مواقع اضطراب باشد.

چرا معده درد عصبی دارم؟

در صورتی که به سادگی عصبی یا مضطرب می‌شوید، بسیار محتمل است که دچار معده درد عصبی شوید.

مغز و روده از طریق عصب واگ یا واگوس، یکی از بزرگ‌ترین اعصاب بدن، به هم متصلند. این عصب سیگنال‌هایی را از مغز به روده و بالعکس می‌فرستد و در هنگام بروز استرس و اضطراب، تحریک‌پذیری و بی‌نظمی گوارشی را افزایش می‌دهد.

در صورت بروز علائم به طور منظم، توصیه می‌شود بیشتر به سلامت روان و دستگاه گوارش خود توجه کنید. لازم به ذکر است که در موارد نادر، معده درد عصبی ممکن است نشان از یک اختلال اساسی باشد، مانند:

• سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
• بیماری زخم معده
• بیماری التهابی روده
• بیماری سلیاک
• اختلال اضطراب

حتی در موارد نادرتر، معده درد عصبی ممکن است با سنگ کیسه صفرا یا آسیب عصب واگ مرتبط باشد. در غیر این صورت، معده درد عصبی اتفاقی کاملاً طبیعی و به راحتی قابل‌کنترل است.

معده عصبی با چه علائمی همراه است؟

در موارد نادر، معده عصبی ممکن است به شدت روده‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. در بعضی موارد ادرار و مدفوع مکرر، عق زدن یا استفراغ نیز می‌توانند از پیامدهای معده درد عصبی شدید باشند. سایر علائم معده عصبی عبارتند از:

• دلشوره داشتن
• احساس گرفتگی معده
• اسهال
• یبوست
• گرسنگی غیرطبیعی
• از دست دادن اشتها
• عصبی یا مضطرب بودن
•  لرزش یا انقباض عضلات
•  نفخ مکرر
•  ناراحتی معده: حالت تهوع یا بی‌حالی
•  سوءهاضمه یا سیری سریع هنگام غذا خوردن
• سوزش، افزایش حجم یا لرزیدن سر معده یا سر دل

چگونه می‌توان از معده عصبی پیش‌گیری کرد؟

در این خصوص، درمان‌های خاصی به عنوان راه‌حلی سریع معرفی شده‌اند؛ هرچند، در صورت بروز مکرر این پدیده، اصلاح رویکرد سبک زندگی ممکن است مفید واقع شود:

• استرس خود را مدیریت کنید.

ممکن است درد نشان از تقلای روزمره شما با استرس باشد:

ضروری است در موقعیت‌های استرس‌زا به خاطر داشته باشیم که توجه بیش از حد به مسائل بحرانی، نه تنها مشکلات را رفع نمی‌کند، بلکه تنها به استرس شما دامن می‌زند و باعث بروز علائم ورم معده نیز می‌شود.

از سوی دیگر، اگر برنامه روزانه شما با تنش و استرس در هم تنیده است، ترفندهای مدیریت استرس مفید خواهند بود.

• بهبود سلامت روده

علاوه بر سطح استرس، معده درد عصبی می‌تواند نشان از یک بیماری گوارشی باشد. بنابراین، مقابله با بسیاری از عوارض همانند سوءهاضمه، نفخ و پرخوری عصبی، جهت بهبود سلامت دستگاه گوارش، ضروری است.

می‌توانید رژیم غذایی خود را با تغییرات کوچکی چون مصرف مواد غذایی غنی از فیبر و پروبیتویک اصلاح کنید. براساس مطالعه‌ای، پروبیوتیک‌ها ممکن است به کاهش اضطراب ناشی از علائم روده، از طریق اثر بر روی عصب واگ کمک کنند.

• وعده‌های غذایی خود را اصلاح کنید.

سعی کنید به جای وعده‌های غذایی بزرگ، وعده‌های غذایی کوچک‌تر بخورید؛ هضم یک وعده غذایی سنگین دشوار است. علاوه بر این، غذای سبک به هضم راحت‌تر در هنگام دل‌پیچه یا دل‌شوره مؤثر کمک می‌کند. بهتر است به جای سه وعده غذایی سنگین، تعداد بیشتری وعده سبک داشته باشید. در این راستا، می‌توانید از سبزیجات برگ دار و تلخ مانند کلم پیچ، اسفناج و کاهو در سالاد استفاده کنید.

• سعی کنید بیشتر ورزش کنید.

ورزش کردن به آزادسازی استرس و اضطراب از طریق فعالیت‌های فیزیکی کمک می‌کند. هم‌چنین می‌توانید از یوگا برای تمرین توأمان ذهن و جسم بهره ببرید.

• به هنگام اضطراب از خوردن اجتناب کنید.

در مواقعی که بسیار مضطرب، ناراحت یا ناراضی هستید از خوردن غذا خودداری کنید و از بحث و جدل سر میز شام پرهیز کنید. عصبانیت کوری اشتها یا دشواری در غذا خوردن را در پی دارد. سعی کنید وعده‌های غذایی شاد و آرامی داشته باشید.

چگونه معده عصبی را درمان کنم؟

برای این منظور، می توان از درمان‌های خانگی و طبیعی و همچنین اصلاح سبک زندگی بهره برد:

•  داروهای گیاهی را امتحان کنید.

در بعضی موارد، برخی از گیاهان می‌توانند درد معده عصبی را تسکین دهند.

ریشه زنجبیل به تعدیل حالت تهوع کمک می‌کند؛ یک تکه ریشه را بجوید، آب‌نبات زنجبیل بخورید یا دمنوش زنجبیل بنوشید.

گیاهان دیگری مانند نعناع، ​​نعناع فلفلی، اسطوخودوس یا بادرنجبویه نیز ضد اسپاسمند. این موارد در بهبود گرفتگی ماهیچه‌های صاف که موجب دل‌پیچه، نفخ و گرفتگی می‌شوند، مؤثرند.

• از کافئین به‌خصوص قهوه خودداری نمایید.

کافئین موجود در قهوه سبب تحریک عصبی و اضطراب می‌شود. علاوه بر این، قهوه روده‌ها را تحریک و علائم را تشدید می‌کند. مصرف قهوه را متوقف کنید تا وضعیت روده عصبی را تسکین دهید. نوشیدنی‌هایی با کافئین کمتر، چون چای سبز یا چای اولانگ توصیه می‌شوند.

•  تنفس عمیق، تمرکز حواس و مدیتیشن را تمرین کنید.

 تمارین ذهنی در تمرکز بر نفس خود و لحظه حال مؤثرند و در نتیجه، استرس و اضطراب را مدیریت می‌کنند. تمرین نفس‌گیری عمیق نیز مفید است. علاوه بر این، می‌توانید مدیتیشن یا هر ترفند دیگری که ذهن شما را آرام می‌سازد را امتحان کنید.

• از بخورهای معطر و آرام‌بخش استفاده کنید.

می‌توانید از بخورهای گیاهی یا روغن‌های معطر و آرام‌بخش در محیط زندگی و کاری خود بهره ببرید. محصولاتی با عصاره گیاهانی چون بابونه، اسطوخودوس، وتیور (خس‌خس) یا گل رز تهیه کنید و در زمان اضطراب یا عصبی بودن از آن‌ها استفاده کنید.

• به ذهن و جسم خود استراحت دهید.

 در نهایت، زمان و مکانی برای خود بیابید که بتوانید در آن ذهن خود را از دل‌مشغولی‌ها خالی کنید. متناسب با شخصیت و علایق، می‌توانید به مکان خاصی بروید، سفر کنید یا صرفاً از تنهایی لذت ببرید. علاوه بر این، صحبت با کسی که به او اعتماد دارید می تواند به شما کمک کند که بر اضطراب خود غلبه کنید.

پرسش‌های متداول