سرطان دهانه رحم و هر آنچه باید در مورد آن بدانید

سرطان دهانه رحم ممکن است در هر جایی از دهانه رحم یافت شود.

دهانه رحم که در انتهای رحم و ورودی واژن قرار دارد، بخشی از دستگاه تناسلی است و گاهی گردن رحم نیز نامیده می‌شود.

تقریباً همه سرطان‌های دهانه رحم در اثر آلودگی به انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی یا اچ‌پی‌وی (HPV) ایجاد می‌شوند.

اغلب می‌توان با انجام غربالگری، با هدف یافتن و درمان تغییرات سلولی قبل از تبدیل‌شدن به سرطان، از آن پیشگیری کرد. این سرطان معمولاً بسیار کند پیشرفت می‌کند و جدیت آن به گستردگی، سرعت رشد و سلامت عمومی بدن بستگی دارد.

علائم سرطان دهانه رحم

این بیماری با علائمی همچون موارد زیر همراه است:

• خون‌ریزی واژینال غیرمعمول؛ ازجمله خون‌ریزی در حین یا بعد از رابطه جنسی، بین دوره‌های قاعدگی یا بعد از یائسگی؛ به‌علاوه پریودهای شدیدتر از حد معمول؛
• تغییرات در ترشحات واژن؛
• درد هنگام رابطه جنسی؛
• درد در قسمت پایین کمر، بین استخوان‌های لگن یا در قسمت تحتانی شکم.

اگر بیماری دیگری مانند فیبروم یا اندومتریوز دارید، ممکن است به‌طور مرتب چنین علائمی را تجربه کنید.

معاینه دهانه رحم

پزشک از بیمار می‌خواهد که لباس‌های کمر به پایین خود را درآورد. سپس پزشک عمومی:

• سطح بیرونی واژن را بررسی می‌کند.
• درحالی‌که روی شکم فشار ایجاد می‌کند با 2 انگشت خود داخل واژن را لمس می‌کند.
• برای باز نگه‌داشتن دهانه رحم، یک وسیله صاف و لوله‌ای شکل (اسپکولوم) را در واژن قرار می‌دهد تا بتواند داخل آن را مشاهده کند.
• نمونه کوچکی از سلول‌های دهانه رحم می‌گیرد.

این موارد دردناک نیستند و تنها ممکن است موجب ناراحتی شوند.

علل اصلی سرطان دهانه رحم

اچ‌پی‌وی از طرق زیر انتقال می‌یابد:

• هرگونه تماس پوست به پوست ناحیه تناسلی؛
• رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی؛
• به‌اشتراک‌گذاری اسباب‌بازی‌های جنسی.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند؟

هر فرد دارای دهانه رحم ممکن است به این بیماری مبتلا شود: زنان، مردان ترنس، افراد غیرباینری و افراد بیناجنسی.

درصورتی‌که فردی رحم و دهانه رحم خود را با عمل هیسرکتومی به‌صورت کامل بردارد، به این بیماری دچار نمی‌شود.

موارد زیر احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد:

• سن زیر 45 سال؛ این بیماری در افراد جوان شایع‌تر است.
• سیستم ایمنی ضعیفی؛ به عنوان مثال، افراد دارای اچ‌آی‌وی (HIV) یا ایدز سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند.
• زایمان چند فرزند در سنین پایین (زیر 17 سال).
• مصرف داروی هورمونی دی‌اتیل‌استیل‌بسترول (DES) مادر در دوران بارداری.

چگونه خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهیم؟

پیشگیری از این بیماری قطعی نیست؛ بااین‌وجود، می‌توان با اقداماتی خطر ابتلا به این بیماری را تا حد قابل‌توجهی کاهش داد:

• غربالگری دهانه رحم و واکسیناسیون اچ‌پی‌وی (HPV) بهترین راه برای محافظت از خود در برابر این بیماری است.

• ضروری است تمامی افراد دارای دهانه رحم بین 25 تا 64 سال به‌طور منظم غربالگری دهانه رحم انجام دهند. این فرایند به یافتن و درمان هرگونه تغییر در سلول‌های دهانه رحم قبل از تبدیل به سلول‌های سرطانی کمک می‌کند.
• انجام واکسیناسیون اچ‌پی‌وی نیز از 12 سالگی، برای محافظت در برابر سرطان‌های ناشی از اچ‌پی‌وی و زگیل تناسلی توصیه می‌شود.

علاوه‌براین، با رعایت برخی موارد می‌توانید احتمال ابتلا را کاهش دهید:

• استفاده از کاندوم که احتمال ابتلا به اچ‌پی‌وی را کاهش می‌دهد، اما تمام پوست اطراف اندام تناسلی را نمی‌پوشاند؛ بنابراین، فرد به‌طور کامل محافظت نمی‌شود.
• ترک سیگار؛ سیگار سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و مواد شیمیایی موجود در سیگار نیز می‌تواند منجر به این بیماری شود.
• حفظ یک رژیم غذایی متعادل برای کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن.

آزمایش اصلی سرطان دهانه رحم (کولپوسکوپی)

درصورت وجود سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم، دهانه رحم را با کولپوسکوپی به‌صورت دقیقی بررسی می‌کنند.

در حین کولپوسکوپی:

• پزشک متخصص از بیمار می‌خواهد که روی تخت دراز بکشید؛ معمولاً با پاهای خمیده، کنار هم و زانوهای باز.
• برای مشاهده دهانه رحم، پزشک از یک ابزار صاف و لوله‌ای شکل (اسپکولوم) کمک می‌گیرد. برای این کار ممکن است از روان‌کننده (لوبریکانت) نیز استفاده کند.
• در ادامه، با یک میکروسکوپ، با نوری در انتهای آن، دهانه رحم را بررسی می‌کند. میکروسکوپ در خارج از بدن قرار دارد.
• سپس مایعی را روی دهانه رحم می‌ریزد تا نواحی غیرطبیعی مشخص شوند.
• ممکن است نمونه کوچکی از سلول‌ها (بیوپسی) برای ارسال به آزمایشگاه جمع‌آوری شود. در این صورت ممکن است پس از بیوپسی دچار خون‌ریزی یا درد اندکی شوید.

این آزمایش حدود 15 تا 30 دقیقه به طول می‌انجامد.

دریافت نتایج

نتیجه کولپوسکوپی معمولاً طی چند هفته آماده می‌شود.

اقدامات لازم درصورت ابتلا

در این شرایط، احتمالاً بیمار به انجام درمان‌های بیشتر نیاز خواهد داشت.

این آزمایش‌ها به‌همراه با کولپوسکوپی به متخصصان کمک می‌کند تا اندازه سرطان و میزان گسترش آن (به نام مرحله یا گرید) را دریابند.

در این راستا ممکن است به موارد زیر نیاز باشد:

• آزمایش خون؛
• انواع تصویربرداری یا اسکن همانند مانند سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی (MRI)، پت‌اسکن (PET) یا اشعه ایکس قفسه سینه؛
• معاینه داخلی واژن و دهانه رحم به‌همراه یک بیهوشی عمومی.

درمان سرطان دهانه رحم

در بیشتر موارد، سرطان دهانه رحم قابل درمان است.

شرایط درمان به موارد زیر بستگی دارد:

• اندازه و نوع بیماری؛
• اندام درگیر؛
• میزان گسترش؛
• سلامت عمومی بدن.

فرایند درمان معمولاً شامل جراحی، شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی است. همچنین ممکن است با داروهای هدفمند برای درمان سرطان همراه باشد.

عمل جراحی

جراحی اغلب درمان اصلی این بیماری است؛ به‌خصوص اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود. چندین عمل جراحی در درمان کاربرد دارند. جراحی‌های مختلف شامل برداشتن موارد زیر است:

• بخشی از دهانه رحم؛ تنها درصورتی امکان‌پذیر است که ناحیه سرطان بسیار کوچک باشد.
• دهانه رحم و قسمت بالایی واژن؛ از آنجایی که در این فرایند رحم برداشته نمی‌شود، همچنان امکان بارداری وجود خواهد داشت.
• دهانه رحم و رحم (هیسترکتومی)؛ شامل برداشتن تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ، دهانه رحم، رحم، و تمام یا قسمت‌هایی از مثانه، روده، واژن یا رکتوم، درصورت عود و عدم وجود درمانی دیگر است.
• غدد لنفاوی؛ ممکن است لازم باشد برخی از غدد لنفاوی را بردارند.

بسته به نوع جراحی، ممکن است بازه زمانی نقاهت تغییر یابد.

شیمی درمانی

در فرایند شیمی درمانی از دارو برای ازبین‌بردن سلول‌های سرطانی بهره می‌برند.

در این موارد استفاده از این روش توصیه می‌شود:

• توأمان با رادیوتراپی به‌عنوان درمان اصلی؛
• قبل از جراحی برای کمک به کوچک‌‌کردن سرطان؛
• پس از جراحی (معمولاً با رادیوتراپی) برای جلوگیری از عود سرطان؛
• جلوگیری از سرایت سرطان پیشرفته به سایر نقاط بدن.

رادیوتراپی

در این روش با پرتوهای پرانرژی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. در این موارد انجام رادیوترپی یا پرتودرمانی توصیه می‌شود:

• به‌عنوان درمان اصلی درصورتی‌که سرطان گسترش یافته باشد؛
• پس از جراحی، معمولاً همراه با شیمی‌درمانی برای کمک به جلوگیری از عود سرطان؛
• برای کمک به بهبود علائم، مانند خون‌ریزی.

رادیوتراپی سرطان دهانه رحم می‌تواند از خارج یا داخل بدن (براکی‌تراپی) انجام شود.

درمان با داروهای هدفمند

درصورت پیشرفت گسترده یا عود بیماری، ممکن است بیمار با یک داروی هدفمند به نام بواسیزوماب با نام تجاری آواستین) درمان شود.

هدف این دارو کوچک‌کردن نواحی درگیر سرطان یا جلوگیری از رشد آن است، نه درمان.

اگر سرطان رحم قابل درمان نباشد، چه باید کرد؟

درصورت ابتلا به نوع پیشرفته این بیماری، درمان بسیار دشوار یا ناممکن خواهد بود.

در این صورت، هدف از درمان محدود‌کردن سرطان و علائم آن و کمک به‌طول عمر بیمار خواهد بود.

پرسش‎‌های متداول