دستاورد محققان:‌ ژن‌درمانی با کریسپر کلسترول را ۵۰ درصد کاهش داد

محققان با استفاده از فناوری کریسپر (CRISPR) درمان جدیدی برای کنترل کلسترول ایجاد کردند؛ این درمان در اولین آزمایش انسانی خود با موفقیت توانست سطح کلسترول بالا را در بیماران تا ۵۰ درصد کاهش دهد.

به گزارش Wired، محققان در کارآزمایی فاز ۱ نشان دادند که یک تزریق از داروی جدید سطوح کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیرید را تا بیش از ۵۰ درصد کاهش داده است. این درمان CTX310 نام دارد و توسط شرکت بیوتکنولوژی سوئیسی CRISPR Therapeutics توسعه یافته است.

مکانیسم این درمان به این صورت است که ابتدا ابزار ویرایش ژن CRISPR-Cas9 در ذرات ریز چربی بسته‌بندی می‌شود؛ این ذرات به کبد، یعنی کارخانه کلسترول بدن، می‌روند و در آنجا این ابزار یک ژن خاص به نام ANGPTL3 را پیدا و آن را خاموش می‌کند.

دانشمندان می‌گویند افرادی که به‌طور طبیعی با یک جهش ژنتیکی (که این ژن را غیرفعال می‌کند) به دنیا می‌آیند، در تمام طول عمر خود سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید بسیار پایینی دارند و در برابر بیماری‌های قلبی-عروقی محافظت می‌شوند؛ آن هم بدون هیچ عارضه جانبی آشکاری. حالا این درمان در بیماران همین ژن را خاموش می‌کند.

کاهش ۵۰ درصدی کلسترول با ژن‌درمانی کریسپر

کارآزمایی فاز ۱ این ژن‌درمانی در شش مرکز در بریتانیا، استرالیا و نیوزلند انجام شد و در آن ۱۵ بیمار (۳۱ تا ۶۸ ساله) شرکت داشتند. شرکت‌کنندگان بیماران بسیار بدحالی بودند که با وجود مصرف حداکثر داروهای موجود، همچنان سطوح کلسترول و تری‌گلیسیرید آنها غیرقابل کنترل و بسیار بالا بود.

در عرض دو هفته پس از تزریق یکباره دوز بالای درمان، سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) به‌طور متوسط ۵۰ درصد و سطح تری‌گلیسیرید ۵۵ درصد کاهش یافت. این کاهش شدید حداقل به مدت ۶۰ روز (طول دوره کارآزمایی) پایدار ماند. این اولین درمانی است که موفق شده هر دو چربی خون (LDL و تری‌گلیسیرید) را به طور همزمان و با این قدرت کاهش دهد.

یکی از بزرگ‌ترین مسائل در پیشگیری از بیماری قلبی، عدم پایبندی بیماران به مصرف دارو است. بسیاری از افراد مصرف قرص‌های کلسترول خود را به صورت روزانه فراموش می‌کنند یا به دلیل عوارض جانبی، آن را قطع می‌کنند. به همین دلیل برخی بیماران دچار حمله قلبی می‌شوند و زندگی‌شان دیگر هرگز مثل قبل نمی‌شود.

حالا امکان درمان تک‌دوره‌ای با اثرات ماندگار می‌تواند یک گام بزرگ باشد. این کار درمان را آسان‌تر می‌کند، هزینه‌های جاری را کاهش می‌دهد و فشار بر سیستم بهداشت را کم می‌کند. البته همچنان نگرانی اصلی درباره تمام درمان‌های جدید ویرایش ژن، ایمنی است. از آنجایی که بسیاری از این درمان‌ها کبد را هدف قرار می‌دهند، آسیب به این عضو یک خطر شناخته‌شده است.

در این کارآزمایی سه نفر واکنش‌های خفیف و کوتاه‌مدت (کمردرد و تهوع) داشتند که با دارو برطرف شد. یک شرکت‌کننده که آنزیم‌های کبدی‌اش از قبل بالا بود، پس از تزریق دچار افزایش موقت بیشتر در آنزیم‌ها شد که خودبه‌خود به حالت عادی بازگشت.

محققان بیماران این کارآزمایی را به مدت یک سال و سپس برای ایمنی بلندمدت تا ۱۵ سال (طبق الزام FDA برای همه درمان‌های ژنی) تحت نظر خواهند داشت. این تیم درحال برنامه‌ریزی مطالعات فاز ۲ برای سال ۲۰۲۶ با جمعیت بیماران گسترده‌تر است. امید این است که اثر یک تزریق سال‌ها یا حتی «برای همیشه» باقی بماند.

یافته‌های این پژوهش در The New England Journal of Medicine منتشر شده است.