مروری بر کامپیوترهای دهه ۴۰ تا ۶۰ میلادی

چه تصوری از نسل های اولیه کامپیوتر دارید؟ در مورد کامپیوترهای پنتیوم ۱ یا ۲ صحبت نمی کنیم؛ بحث بر سر کامپیوترهای ۵۰ تا ۷۰ سال پیش است! بله؛ زمانی که بخش هایی از دنیای ما تازه در حال درک نیاز به محاسبات پیچیده و سرعت انجامشان بود. زمانی که کامپیوترها اصلا به کوچکی چیزی که در حال حاضر داریم نبودند.

واقعیت این است که کامپیوترهای میانه قرن بیستم هیچ شباهتی خاصی به کامپیوترهایی که عموما امروز می شناسیم و استفاده می کنیم نداشتند. اغلب نمونه های دهه های ۴۰ و ۵۰ میلادی بیشتر بر پایه لامپ های خلاء ساخته شده و کار می کردند. ترانزیستورها بعدها متولد شدند، اما تا دهه ۶۰ میلادی اثری از آنها در کامپیوترها پیدا نشد.

در ادامه این مطلب ۱۹ نمونه از این کامپیوترهای نسل اول انتخاب شده اند که می توانید با آنها و روند رشد تکنولوژی در هر یک آشنا شده و با دنیای کامپیوترهای امروزی مقایسه شان کنید. بدین ترتیب شاید بتوانیم تا حدودی سرعت پیشرفت تکنولوژی در این حوزه را درک کنیم.

Z4 - سال ۱۹۴۴

این کامپیوتر توسط مهندس آلمانی کونراد سوزه ساخته شد. سیستم محاسبات این کامپیوتر به شدت از Z3 که در ۱۹۴۱ ساخته شده بود، الهام گرفت. Z3 اولین کامپیوتر قابل برنامه ریزی دنیا و اولین نمونه با توانایی محاسبات خودکار بود. Z4 حدود ۴۰۰۰ وات برق مصرف می کرد تا بتواند قدرت محاسباتی ای در حدود ۴۰ هرتز تولید کند. همچنین تنها ۵۱۲ بایت حافظه داشت. این نمونه در موزه مونیخ نگهداری می شود.

Colossus - سال ۱۹۴۴

از کامپیوتر کلوسوس دو نسخه Mark 1 و Mark 2 توسط رمزگشایان بریتانیایی ساخته شد تا بتوانند پیام های رمزی آلمان ها را در اواخر جنگ جهانی دوم رمزگشایی کنند. این کامپیوترها در هر ثانیه ۵۰۰۰ کارکتر را پردازش می کردند. البته قدرت پردازشی شان بیش از این بود اما در صورت افزایش سرعت، نوارهای کاغذی حاوی اطلاعات پاره می شدند! تا دهه ۷۰ میلادی بخاطر مسائل محرمانه و ترس از تغییر الگوریتم های رمزنگاری دشمن، کسی از وجود کامپیوترهای رمزگشای کلوسوس نزد بریتانیایی ها خبر نداشت.

ENIAC - سال ۱۹۴۶

انیاک شاید بیشتر از هر کامپیوتری در این لیست برای شما آشنا باشد. وقتی در ۱۹۴۶ معرفی شد، به سرعت به 'مغز غول پیکر' مشهور شد. انیاک اولین نمونه کامپیوتری بود که از پردازش های دیجیتال بهره می برد. وزن آن ۲۷ تن بود. این کامپیوتر به طور اختصاصی برای محاسبات مربوط به ساخت بمب هیدروژنی ساخته شد. برنامه نویسی برای آن هفته ها زمان نیاز داشت، چرا که برنامه ها روی کاغذ نوشته شده و روند انتقال و رفع اشکالات آنها در ماشین، با کمک کلیدها و کابل ها انجام میشد.

Whirlwind - سال ۱۹۵۱

این کامپیوتر اولین نمونه ای بود که خروجی تصویری داشت. حافظه اولین نسخه آن ۵۱۲ بایت بود و می توانست تا ۲۰ هزار دستور در لحظه را اجرا کند. بعدها با افزایش میزان حافظه قدرت آن دوبرابر شده و تبدیل به سریع ترین کامپیوتر زمان خودش شد.

UNIVAC - سال ۱۹۵۱

این نام از UNIVersal Automatic Computer ساخته شد که اولین کامپیوتر تجاری ایالات متحده بود. طراحی آن توسط خالق انیاک (رمینگتون راند) صورت گرفت و در مجموع ۴۶ نسخه از آن ساخته شد و فروش رفت. وزن آن ۱۳ تن بود و پردازنده آن ۲٫۲۵ مگاهرتز قدرت داشت که امکان انجام ۱۹۰۵ دستور در ثانیه را داشت. هر یونیواک ۱٫۵ میلیون دلار ارزش داشت.

WITCH - سال ۱۹۵۱

این اسم نیز مختصر شده Wolverhampton Instrument for Teaching Computer from Harwell بود. WITCH با نام The Harwell Dekatron Computer نیز شناخته می شود. WITCH کامپیوتری کُند بود اما قابلیت کار در بازه های زمانی طولانی را داشت. یک بار در تعطیلات کریسمس حجم زیادی از داده برای پردازش به آن داده شد و ده روز بعد که کارکنان به کارشان برگشتند این کامپیوتر کماکان مشغول کار بود.

BESK - سال ۱۹۵۳

این کامپیوتر توسط یک سوئدی ساخته شد و نامش را از Binary Electrinic Swquence Calculator گرفت. حافظه آن ۲۵۶۰ بایت بود و انجام هر دستور توسط آن ۵۶ میلی ثانیه زمان می برد. برای مدت کوتاهی، عنوان سریع ترین کامپیوتر دنیا به این ماشین تعلق داشت. جالب آنکه نام این کامپیوتر در واقع نام یک نوشیدنی الکلی در جنوب سوئد هم بود. نامگذاری ای که به زعم سازنده اش هوشمندانه بود. چرا که پیش از پیشنهاد نام BESK، او COGNAC را پیشنهاد داده بود که از سوی مقامات رد شد.

IBM 702 - سال ۱۹۵۵

در واقع این نمونه در سال ۱۹۵۳ ساخته شد، اما اولین مدل قابل عرضه از IBM 702 در سال ۱۹۵۵ عرضه شد. این کامپیوتر نمونه ای تجاری بود که شرکت ها می توانستند از آی بی ام کرایه کنند. حافظه آن قدرت نگه داری ۱۱هزار کارکتر ۷ بیتی را داشت که در واقع چیزی برابر ۱۰ کیلوبایت بود. همچنین می توانست در لحظه ۳۹۵۰ عمل جمع یا تفریق را انجام دهد، هر چند که اعمال ضرب و تقسیم کمی کندتر انجام میشد.

IBM NORC - سال ۱۹۵۴

این نمونه که نام آن مختصر شدهٔ IBM Naval Ordnance Research Calculator بود اولین ابرکامپیوتر و قدرتمندترین در زمان خود بود. انجام ۱۵ هزار عملیات در لحظه و حافظه ۱۶ کیلوبایتی اش در آن زمان سرآمد بود.

IBM 305 RAMAC - سال ۱۹۵۶

این مدل تجاری از IBM بخاطر تحویل به همراه هارد دیسک، از مشهورترین کامپیوترهای آن دوران بود. هر هارددیسک آن امکان ذخیره کمتر از ۵ مگابایت اطلاعات را داشت که در ۵۰ دیسک چرخان ۲۴ اینچی اطلاعات را ذخیره می کرد. IBM 305 RAMAC یکی از بزرگترین کامپیوترهایی بود که آی بی ام ساخت. پیش از این در این مطلب به هارد دیسک این نمونه اشاره کردیم.

Bendix G-15 - سال ۱۹۵۶

این کامپیوتر تجاری ۴۵۰ کیلوگرم وزن داشت و با قیمت ۶۰ هزار دلار به فروش می رسید. حافظه آن تنها توان نگه داری ۷٫۶ کیلوبایت اطلاعات را داشت. گاهی اوقات از G-15 به عنوان اولین کامپیوتر شخصی یاد می شود، هر چند که مسلما همه موافق این عنوان نیستند! از این کامپیوتر بیش از ۴۰۰ عدد ساخته شد.

Pegasus - سال ۱۹۵۶

این کامپیوتر بریتانیایی به عنوان یک کامپیوتر ارزان اما قابل اطمینان طراحی و ساخته شد. با ۲۵ کیلوبایت حافظه و ۲۸۰ بایت حافظه پرسرعت نمونه ای جذاب به نظر میرسید. در سال ۱۹۵۹ نسخه دوم آن ساخته شد که نمونه ای از آن هم اکنون در موزه علوم لندن است.

AN/FSQ-7 - سال ۱۹۵۸

پس از موفقیت Whirlwind، این کامپیوتر با همکاری مشترک IBM و نیروی هوایی آمریکا برای مدیریت سیستم دفاع هوایی ساخته شد. گاهی به غلط از این نمونه با عنوان Whirlwind II یاد می شود. هر کدام از آن ۲۰۰۰ متر مربع زمین را اشغال می کرد و وزنش ۲۷۵ تن بود. جالب آنکه با این حجم و وزن، ۵۲ عدد از آن ساخته شد. AN/SFQ-7 توان انجام ۷۵هزار دستور در لحظه را داشت.

IBM 7090 - سال ۱۹۵۹

هر نمونه از این کامپیوتر ۲٫۹ میلیون دلار ارزش داشت و به طور اختصاصی اجرای اپلیکیشن های علمی و تکنولوژیک ساخته شده بود. برای مثال ناسا از آن برای کنترل پروازهای فضایی استفاده می کرد. این کامپیوتر در فیلم Dr. Strangelove مورد استفاده قرار گرفت. نسخه بعدی آن در سال ۱۹۶۱ با نام IBM 7094، اولین کامپیوتری شد که با الهام از فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی، صدا داشت.

AKAT-1 - سال ۱۹۵۹

این کامپیوتر اولین نمونه ترانزیستوری کامپیوترها بود که به طور اختصاصی برای حل معادلات ساخته شد. اما بخاطر مسائل سیاسی در آن زمان، هیچگاه به تولید انبوه نرسید.

Datasaab D2 - سال ۱۹۶۰

این نمونه نیز هرگز به تولید انبوه نرسید و تنها یک طرح مفهومی در سوئد بود. وزن آن تنها ۲۰۰ کیلوگرم بود. حافظه آن ۱۵ کیلوبایت و قدرت پردازشی اش ۱۰۰هزار دستور در لحظه بود. این نمونه اولیه، برای مسیریابی هوایی کامپیوتری طراحی و ساخته شد. Datasaab توسط بخش کامپیوتر کارخانه هواپیماسازی Saab ساخته شد که جت های جنگی برای نیروی هوایی سوئد می ساخت.

BRLESC I - سال ۱۹۶۲

نام این کامپیوتر مختصر شدهٔ Ballistic Research Laboratories Electronic Scientific Computer بود. این نام به این خاطر پیشنهاد شد که این کامپیوتر قرار بود برای مقاصد علمی و البته نظامی مورد استفاده قرار گیرد. قدرت پردازشی آن بیش از ۵ میلیون عملیات ریاضی در لحظه و حافظه آن برابر با ۳۶ کیلوبایت بود.

Honeywell 200 - سال ۱۹۶۳

این کامپیوتر و موفقیتش عامل معرفی و ارائه کامپیوترهای تجاری ای از سوی IBM شد که به IBM 1401 شناخته می شوند. برای برنامه نویسی در آن از زبان اسمبلی استفاده شد و به همین جهت آن را به Easycoder نیز میشناختند؛ چرا که در آن زمان زبان اسمبلی یک زبان کدزنی 'ساده' به شمار میرفت!

UNIVAC 1108 - سال ۱۹۶۴

این نسخه از UNIVAC بر پایه ترانزیستورها ساخته شده بود که تا سه CPU را پشتیبانی می کرد. همچنین امکان ذخیره ۲۶۲٫۱۴۴ واحد ۳۶ بیتی را داشت که معادل ۱ مگابایت حافظه می شود.

•••

با ملاحظه کامپیوترهای فوق در مقایسه با نمونه های فعلی می توانید به راحتی تفاوت و رشد تکنولوژی را مشاهده کنید. نامگذاری، وزن، ابعاد و قیمت آنها نشان میدهد تا چه حد برای امور اختصاصی، طراحی و ساخته می شدند و بسیاری از آنها تنها در سطوح نظامی و علمی مورد استفاده قرار میگرفتند. اکنون در مقایسه با روزگار ۵۰ تا ۷۰ سال گذشته، ما حجم ذخیره سازی و پردازشی عظیمی را تنها در تلفن های هوشمندمان داریم.

با توجه به سرعت رشد تکنولوژی، تصور رسیدن به کامپیوترهایی بسیار قدرتمندتر و هوشمندتر در آینده نه چندان دور، عجیب نیست. شاید سینگولاریتی در سال های آینده اتفاق بیفتد و ما هم شاهد وقوعش باشیم. به زبان ساده سینگولاریتی زمانی است که تکنولوژی بتواند قدرت سخت افزاری مغز ما را در کامپیوترها پیاده کند. زمانی که ترکیب قدرت مغز ما و سرعت پردازش کامپیوترها، جهشی در علم به وجود می آورد که شاید حتی درکش هم نکنیم!