هویتی که جراحی می شود؛ مروری بر تاریخچه عمل زیبایی بینی

منشاء همه نگرانی ها و دل مشغولی ها در درون ماست اما در این میان، ترس هایی که در مورد بدن و اندام هایمان وجود دارد بیش از سایر موارد در نظرمان مهم جلوه می کنند.

و چون دارو و مرهم (منظور همان محصولات آرایشی، کمربندهای لاغری و نوشیدنی هایی که باعث شفافیت و بهتر شدن پوست می شوند) تمامی این نگرانی ها از جانب هنرمندان و افراد مشهور ارائه می شوند، تقریبا همه ما از استانداردهایی پیروی می کنیم که توسط این افراد تعیین می شوند و حتی خود آنها نیز بدون مداخله بیرونی قادر به حفظ کردنشان نیستند.

همسو شدن با این معیارها و استانداردها نیز معمولا از طریق اعمال جراحی پلاستیک انجام می گیرد. آمار و ارقام از گرایش بیش از اندازه آمریکایی ها به اعمال جراحی پلاستیک برای بازسازی بدن هایشان حکایت دارد.

در همین ایران خودمان هم نوع خاصی از جراحی پلاستیک (عمل زیبایی بینی) بیش از سایر موارد رواج پیدا کرده و هر فردی در اطرافیان خود یک یا دو نفری را سراغ دارد که چنین عملی را ولو با متقبل شدن هزینه های سنگین و به جان خریدن خطرات احتمالی پشت سر گذاشته است.

در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید تا نگاهی داشته باشیم به تاریخچه عمل جراحی بینی و چرایی رواج آن.

باز گردیم به سراغ جامعه آمریکا؛ براساس گزارش انجمن جراحان پلاستیک این کشور، در سال 2014 میلادی، 15.6 میلیون عمل جراحی زیبایی در خاک آمریکا انجام گرفته است.

متاسفانه به عصری وارده شده ایم که جراحی پلاستیک استانداردها و معیارهای زیبایی و جوانی را تعریف می کند و به افراد مختلف این فرصت را می دهد که ظاهر خود را از نو بسازند.

این اعمال به مشتریان وعده می دهند که خصوصیات فیزیکی نامطلوبشان در اجتماع را از بین می برند یا اینکه نقطه آغاز پیری در آنها را به کلی حذف می کنند؛ فرایندی که جوانان از آن تحت عنوان پرتگاه ضعف و ناتوانی، انزوای اجتماعی و مرگ یاد می کنند.

اما این اقدامات دربرگیرنده نوعی تنش داخلی هستند؛ این اعمال انجام می شوند تا دیده شوند و از طرفی هم به گونه ای صورت می گیرند که برای سایرین غیر قابل تشخیص باشند.

جراح پلاستیک مجسمه سازی است که می تواند بدن را به شیوه ای که طبیعی به نظر بیاید بازسازی نماید و در عین حال استادی و هنر خود در این کار را نیز به نمایش بگذارد. اما این اعمال جراحی خطرناک همیشه هم موفقیت آمیز نیستند و آن زمانی است که نتیجه کار برای همه قابل رویت و تشخیص باشد.

نمونه بارز این مثال یکی از خوانندگان مشهور آمریکایی است که حتی در اقدامی عجیب رنگ پوست خود را نیز تغییر داد. بله زمانی که جامعه انجام اعمال جراحی زیبایی در بدن یک فرد را تشخیص دهد ترس از انحراف در قالب نوعی تنفر شدید در آن شروع به شکل گیری می کند.

شکل و ظاهر کلی افراد و به طور مشخص بینی، معمولا با خصوصیات شخصیتی و حتی موقعیت اجتماعی آنها مرتبط دانسته می شود. جالب است بدانید که ظرف دو هزار سال اخیر، بشر تلاش های زیادی را برای رفع ایراد ظاهری بینی یا تغییر شکل آن از طریق اعمال جراحی زیبایی انجام داده است.

الیزابت هارکن در کتاب «حسادت ونوسی: تاریخچه ای از جراحی پلاستیک» خود به ذکر جزئیات در مورد یکی از نخستین جراحی های زیبایی بینی در دنیا می پردازد که در صده ششم قبل از میلاد در هند باستان انجام گرفت.

در جریان این عمل، ورقه ای از پوست گونه بیمار برداشته شد و از آن برای شکل دهی به بینی فرد استفاده گردید. با این همه اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم، در اواخر قرن 16 میلادی بود که با همه گیر شدن بیماری آبله فرنگی در اروپا توجه عموم مردم به جراحی زیبایی پلاستیک نیز زیاد شد.

یکی از علائم ناخوشایند نوع پیشرفته این بیماری ایجاد پوسیدگی در بافت نرم بدن است که بینی را تحت تاثیر قرار می دهد و منفذی بزرگ و زننده را در مرکز صورت فرد باقی می گذارد. همین ویژگی نوعی ترس از این بیماری و آلودگی به آن را در جامعه اروپا به وجود آورد تا حدی که اگر فردی بینی خود را در جریان یک سانحه نیز از دست می داد به او برچسب مبتلا به سیفیلیس یا آبله را می زدند.

به دنبال این موضوع، روش های مختلفی به کار گرفته شد تا بینی این افراد بازآفرینی شود و یکی از محبوب ترین روش ها این بود که قسمتی از پوست بازوی فرد بیمار را برداشته و با انجام عمل جراحی آن را به بینی او پیوند می زدند تا بینی جدید را با آن بسازند.

با در نظر داشتن موقعیت این عضو در صورت، کار به جایی رسید که حتی بینی های سالم و بدون مشکل نیز باعث شرمندگی دارندگانشان شدند. علم یا بهتر بگوییم شبه علم چهره شناسی که در صده 19 میلادی احیا شده بود در آن زمان مدعی شد که شکل بینی یک فرد می تواند اطلاعات زیادی را در مورد شخصیت اخلاقی او در خود داشته باشد.

آنطور که گابریل گلاسر در کتاب خود تحت عنوان «بینی: گزیده ای از جنسیت، زیبایی و بقا می نویسد»، بینی های کشیده نشان دهنده تزکیه و تهذیب هستند در حالی که دماغ های عقابی زیرکی و حیله گری یک فرد را نشان میدهند.

به تدریج محبوبیت عمل جراحی زیبایی بینی به سایر نواحی دنیا نیز گسترش یافت و در اواخر صده 19 میلادی طرفداران زیادی در قاره آمریکا پیدا کرد. آمریکایی ها امید داشتند که با استفاده از اعمال جراحی از ویژگی ها و خصوصیات نامطلوب اجتماعی نظیر بینی های بزرگ، چانه های کوچک و هر مشخصه دیگری که با ایده آل های زیبایی آن دوران همخوانی نداشت رها شوند و در نتیجه در هر فرصتی به جراحان پلاستیک مراجعه می کردند تا شکل و ظاهر کلی آنها را تغییر دهند.

اما پشگامان عمل های زیبایی بیمارانی بودند که به زیر تیغ های جراحی می رفتند تا متمایز کننده های نژادی شان را از بین ببرند. در جریان این جراحی ها هم چشمها، لب ها و بینی های افراد از نو طراحی می شد تا در جامعه آمریکا کمتر شبیه به خارجی ها باشند.

با آغاز هزاره جدید و پیشرفت های حاصله در حوزه نظامی، یعنی ابداع گازها سمی، تفنگ های جدید و پیکارهای سنگربندی شده، فک، لب ها و  بینی سربازان در معرض آسیب پذیری های تازه ای قرار می گرفت.

جراحاتی که در جریان این جنگ ها به سربازان وارد می آمد، پزشکان را بر آن می داشت تا تکنیک های تازه ای را برای تعویض بخش های از دست رفته یا آسیب دیده بدن آنها بیابند. سربازانی نظیر جان باگوت گلاب که یک محقق و مولف شناخته شده نیز به شمار می رفت، بارها و بارها تحت اعمال جراحی مختلف قرار گرفت تا بخش های از دست رفته صورت خود را باز یابد.

بعدها موری میکل در کتابی تحت عنوان «بازسازی چهره ها: هنر و جراحی زمان جنگ» از زبان گلاب اینطور نوشت: چون بخش اعظمی از فک پایینی من از بین رفته بود، آلبومی از عکس های مردان جوان جذاب را به من نشان دادند و از من خواستند چانه ای که دوست دارم داشته باشم را انتخاب نمایم.

با وجود پیشرفت های پزشکی شگرفی که این روزها به دست آمده، باید بگوییم که جراحی پلاستیک در آن زمان در سطحی بسیار پیشرفته بود. در جریان جنگ جهانی اول، بیمارستان عمومی لندن، واحد تازه ای به نام ماسک برای انحراف چهره را راه اندازی کرد.

این واحد که سربازها به آن فروشگاه های بینی می گفتند متشکل از پزشکان آمریکایی و اروپایی و همچنین مجسمه سازان بود که با همراهی هم ماسک های فلزی منحصربفردی را برای افراد می ساختند که بخش های دفرمه، فک، چشم و لب و بینی های آسیب دیده را می پوشاند.

هر چند که از آن دوران بیش از یک قرن سپری شده است اما عکس های به جای مانده از آن مردان، بازتابی از جراحی های پلاستیکی است که این روزها هنرمندان، افراد مشهور و حتی عامه مردم برای زیباتر شدن انجام می دهند.

ساندر گیمن در کتاب خود تحت عنوان زیباسازی بدن اینطور می نویسد که در دهه 1920 میلادی، چهره های بازسازی شده از سربازان جنگ باعث شد که جراحی های پلاستیک مورد پذیرش عموم مردم قرار بگیرد.

در سال 1921 میلادی یعنی درست بعد از جنگ و رواج فرهنگ پول در برابر زیبایی، جامعه ای تاسیس شد که بعدها نامش به انجمن جراحان پلاستیک آمریکا تغییر یافت. محبوبیت جراحی پلاستیک به سرعت در حال بیشتر شدن بود و فرایندهای بازسازی چهره که روی صورت سربازان و کهنه کاران جنگ صورت می گرفت نیز این فرایند را سرعت می بخشید.

در حالی که جنگ مدرن بینی را از روی صورت انسان ها حذف می کرد، فرهنگ از مدت ها قبل قطع این عضو را به عنوان تنبیه ترویج می نمود. در قرون وسطی، در صورت اطاعت نکردن زنان از مردان یا بی بند و باری های اخلاقی، بینی هایشان را می بریدند.

در کتاب تاریخچه اجتماعی ناتوانی در قرون وسطی، مورخ معروف آیرینا متزلر توضیح می دهد، در یکی از شهرهای خاورمیانه در قرن دهم میلادی، بینی زنان را به خاطر خیانت قطع می کردند و در حدود 500 سال قبل تر، سلطان گایسریک به ظن اینکه همسرش نقشه سرنگون کردن او را کشیده، دستو داد که بینی و گوش هایش را از بدن جدا کنند.

اما این قبیل وحشی گری ها هنوز هم انجام می شوند. در سال 2010 میلادی، صورت بدون بینی عایشه محمدزی با این جمله که «اگر افغانستان را ترک کنیم چه اتفاقی رخ می دهد؟» روی جلد مجله تایم چاپ شد.

سرگذشت عایشه داستان ترس و وحشت زندگی زیر پرچم  فرمانروایی طالبان است. او دوازده سال داشت که پدرش در ازای بدهی خود او را به یکی از سربازان طالبان فروخت. اما پس از آنکه عایشه تلاش کرد از چنگال آن سرباز بگریزد، اعضای طالبان بینی و گوش هایش را بریدند و او را به حال خود رها کردند تا بمیرد. او توسط کارکنان امداد نجات یافت و برای انجام اعمال درمانی به آمریکا منتقل شد.

جریان زندگی این دختر پس از خروجش از افغانستان و اعمالی جراحی مختلفی که برای بازسازی صورتش انجام گرفت به صورت گسترده مورد پوشش رسانه ای قرار گرفت و نشریات مختلف به ذکر جزئیات مربوط به این اعمال پرداختند.

برای بازسازی دماغ این فرد از اعمالی مشابه به آنچه در هند باستان صورت می گرفت استفاده شد و پزشکان از پوست صورت او برای پوشش دادن بینی تازه اش استفاده کردند.

اما این بار، برخلاف جراحی های پلاستیک مختلفی که مشاهیر و هنرمندان آمریکایی انجام می دادند، جراحی بینی این دختر بازتاب های مثبتی را در جامعه این کشور داشت و چهار سال بعد از این ماجرا مجله تایم باز هم تصویر عایشه را با بینی بازسازی شده اش روی جلد خود چاپ کرد.

ارزش زیبایی شناسی که به بینی هر فرد داده می شود بازتابی است از عقاید تاریخی و فرهنگی آن جامعه در مورد زیبایی، بیماری، نژاد، جنگ و خطرو ظاهرا باورهای غلط در مورد شکل کلی آن و رابطه اش با خصوصیات اخلاقی افراد به این زودی ها از جوامع مختلف دنیا حذف شدنی نیستند.