موجودات عجیب: پستانداری که گازی زهرآگین مانند مار دارد

پستانداران ویژگی های مشابه به همی دارند؛ مثلا اینکه بدن هایشان غالبا برای اینکه گرم بماند با مو پوشیده شده، برای رشد نوزادان خود به آنها شیر می دهند و مغزهای به نسبت بزرگی دارند که قدرت تفکر و تعقل به آنها می دهد.

اما آنچه انسان را از برخی پستانداران جدا می کند، شاید همان نیش یا گازهای سمی باشد که در برخی گونه ها یافت می شود. پستانداری که از آن حرف می زنیم شکاف دندان نام دارد که مجهز به تعدادی غده سمی درون دهانش است و می تواند زهر قدرتمندی را به بدن دشمنان یا طعمه های خود تزریق نماید.

دماغ این جانور دارای یک مفصل گلوله ای-کاسه ای مانند مفصل ران انسان دارد که آن را به شدت انعطاف پذیر می کند و توانایی های زیادی را برای جانور به ارمغان می آورد.

در جنگل های کوبا یا هیسپانیولا (در دریای کارائیب) بوی عجیبی در فضا پیچیده که شاید بتوان آن را به بوی یک چهارپای خیس نظیر سگ یا بز تشبیه نمود. در این جنگل ها چنانچه نگاهی به زمین بیاندازید با حفره های مخروطی شکل و عجیبی در خاک روبرو خواهید شد که در لبه هایشان سطوح دندانه داری دیده می شود.

در این صورت، شما به یکی از همین شکاف دندان ها نزدیک شده اید. این پستاندار که بیشتر شب ها حرکت می کند، دماغ خود را که ساختاری گوله ای کاسه ای دارد در خاک فرو کرده و به دنبال بی مهرگانی نظیر کرم ها و حشرات می گردد.

سبیل های بسیار حساس این پستاندار به آن کمک می کنند که درک درستی از محیط پیرامونی خود پیدا کند و این مساله با در نظر داشتن قوه بینایی ضعیف جانور بسیار اهمیت می یابد.

این پستانداران چشمان بسیار ریزی دارند و قوه بینایی شان چندان قوی نیست هرچند که به شدت در برابر نور حساس هستند. جو نانز-مینو بوم شناسی است که چندی پیش تعدادی از این شکاف دندان ها را به اسارت درآورد و متوجه شد که اگر روی آنها نور بیاندازد به سرعت فرار می کنند.

این جانور همانطور که گفته شد بیشتر شب ها حرکت می کند و به همین خاطر اگر شانس آوردید و یکی از آنها را در روز پیدا کردید باید خیلی مراقب باشید. برای آنکه آنها را بهتر بشناسید بهتر است مشخصات کلی شان را برایتان بگوییم، شکاف دندان جثه ای به اندازه یک موش بزرگ و دمی مانند آن دارد و معمولا هم گونه ماده آن را مشاهده خواهید کرد که همراه با نوزاد خود با مشقت از این سو به آن سو می روند.

این جانور ناخن های بلند و البته تیزی دارد که در وهله نخست دیدن به چشم می آیند. اما خطرناک تر از این ناخن ها، گاز زهرآگینی است که می تواند برای بسیاری از موجودات فلج کننده باشد و به همین خاطر [و البته خطر انقراض این پستانداران] بوم شناسان توصیه می کنند که به آنها نزدیک نشوید.

درست در زیر دندان های تیز و برنده شکاف دندان، غده های بزاقی آن قرار دارند که سم را از طریق شیارهای کناری به دندان ها به سطح آنها انتقال می دهند. به این ترتیب، تنها کاری که جانور باید انجام دهد این است که پوست قربانی خود را گاز بگیرد تا زهر خود را به درون بدن آن بریزد و منتظر عمل کردنش شود.

براساس پژوهش گروهی از دانشمندان روی سم این پستاندار، مشخص شده که اثر آن بسیار شبیه به نیش مار است و می تواند باعث تورم و درد شدید در بدن طعمه شود که شاید تا چند روز هم به قوت خود باقی باشد.

اما اگر طعمه خوش شانس باشد، گاز جانور خشک خواهد بود، بدان معنا که سمی آن را همراهی نمی کند که این امر تا حدود زیادی می تواند به صرفه جویی در انرژی جانور منتهی شود چراکه مارها هم جز در مواردی که لازم باشد، زهر خود را به طعمه هایشان تزریق نمی کنند.

دانشمندان زهر این پستاندار را در محیط آزمایشگاهی به تعدادی موش تزریق کردند و علائمی نظیر بروز مشکل در تنفس، تشنج و فلج را در آنها مشاهده کردند. اما جالب است بدانید که این حیوان صرفا به طعمه های هم اندازه با موش یا مارمولک بسنده نمی کند و پیشتر در محیط آزمایشگاه، یکی از آنها مرغی را هدف حمله خود قرار داده و بخش هایی از بدن آن را که مد نظرش بود خورد.

با این همه، این پستاندار همیشه هم طعمه های خود را بلافاصله بعد از کشتن نمی خورد و گاهی بعد از گزیدن و قطع سر غذای خود، آن را به لانه اش می برد و بعدا به سراغ جسدش آمده و از بدن آن تغذیه می کند.

حال ببینیم چرا در حالی که سایر پستانداران بدون داشتن سم یا زهر به زندگی خود ادامه می دهند، شکاف دندان باید اینگونه باشد؟ خوب بگذارید اینطور به قضیه نگاه کنیم که شاید شکاف دندان این قابلیت را پیدا نکرده بلکه برعکس، موجودات دیگر آن را از دست داده اند.

در واقع ده ها میلیون سال پیش، پستاندارانی که جثه کوچکتری داشتند مجبور بودند که مرتبا از چنگال دایناسورها فرار کنند و بسیاری از آنها، به خاطر داشتن سم بهتر می توانستند در برابر این موجودات عظیم الجثه از خود دفاع کنند.

اما وقتی دایناسورها منقرض شدند، قاعده بازی عوض شد. از دیدگاه تکاملی، بخش عظیمی از منابع بدن یک جاندار صرف ایجاد سم می شد در حالی که دیگر خبری از آن شکارچیان و طعمه های سابق در محیط زندگی پستانداران نبود. بنابراین شاید برای این گروه از جانوران بهتر این بوده که زهر از بدنشان حذف گردد.

با این حال، بنابر هر دلیلی، شکاف دندان، زهر خود را حفظ کرد. در واقع، این موجود نوعی پستاندار باستانی است که از 76 میلیون سال پیش تا به امروز روی زمین سکونت داشته اند.

این سم می تواند مارمولک ها را از پای دربیاورد و یک وعده غذای جانور را تامین کند و همزمان از آن در برابر دشمنان طبیعی اش حفاظت کند با این همه، روی انسان زیاد هم کارگر نمی افتد.

تخریب زیستگاه این جاندار در کوبا و هیسپانیولا ضربات سختی را بر آن وارد کرده و حال اگر حیوانات اهلی که انسان با خود به این نواحی آورده را هم به حساب بیاورید تایید خواهید کرد که نوعی نسل کشتی در این جنگل ها رخ داده است.

برای نمونه سگ ها یک مشکل جدی در هیسپانیولا هستند هرچند که گزارش شده، سگ ها نیز ممکن است در اثر دریافت زهر این موجود جان خود را از دست بدهند. گربه های وحشی هم علاوه بر اینکه جان این پستاندار را تهدید می کنند رقیبی برای منابع غذایی آن به حساب می آیند چراکه آنها نیز از مارمولک ها و حشرات بزرگ تغذیه می کنند.

با این همه، خبر خوشحال کننده آنکه سازمان های حفظ منابع طبیعی در تلاشند تا از این پستاندار منحصربفرد حفاظت کنند. گروه هایی نظیر Durrell Wildlife Trust نیز مشغول همکاری با سازمان های محلی و وزارت محیط زیست جمهوری دومینیکن هستند تا درک بهتری از شکاف دندان و جمعیت باقی مانده این جانور پیدا کنند.