زیکا در آستانه ورود به آمریکا؛ تدابیر پیشگیرانه این کشور برای مبارزه با پشه های ناقل چیست؟

هر سال تابستان میلیون ها پشه به سواحل خلیج ایالات متحده آمریکا می آیند، در این منطقه تخم ریزی می کنند و گوشه به گوشه آن را برای دسترسی به خون تازه زیر پا می گذارند.

البته الان در ماه فوریه هستیم اما به خاطر شیوع زیکا، از همین حالا نگرانی ها در مورد افزایش جمعیت پشه ها زیاد شده است. اگر خاطرتان باشد پیشتر در همین سایت خواندید که زیکا نوعی ویروس منتقل شونده از طریق پشه است که می تواند منجر به بروز نقایص مادرزادی در مغز نوزادان شود و هم اکنون بخش های وسیعی از آمریکای لاتین از جمله برزیل را تحت تاثیر خود قرار داده است. براساس پیش بینی های صورت گرفته اما، سواحل خلیج آمریکا یا همان گلف کوست مقصد بعدی این پشه ها خواهند بود.

با آمدن تابستان و هجوم انبوه پشه های آلوده به این سواحل، دیگر خط مقدم مبارزه با زیکا در آزمایشگاه های پیشرفته و مملو از تجهیزات نخواهد بود و این مهم در عوض به ادارات و بخش هایی محول خواهد شد که وظیفه یافته اند با این پشه ها مقابله کنند.

تا ساخت دارو و ابداع روش درمانی برای زیکا هنوز زمان زیادی باقی است و به همین خاطر فعلا می شود گسترش و شیوع این بیماری را از فردی به فرد دیگر تحت کنترل درآورد و برای این منظور نوک پیکان به سمت پشه ای به نام Aedes aegypti یا آئدس اجیپتی است که ویروس زیکا را در سواحل خلیج آمریکا به این سو و آن سو خواهد برد.

طرح کنترل پشه در هریس کانتی یکی از جدی ترین اقداماتی است که با شیوع زیکا در آمریکای لاتین کلید خورده است و البته باید هم همینطور باشد. این منطقه سومین ناحیه پرجمعیت در ایالات متحده آمریکاست که هوستون و نوار باریکی از تگزاس را در بر گرفته و سفرهای زیادی از آن به آمریکای لاتین انجام می شود.

لازم است اضافه نماییم که از ماه ژانویه به این طرف هفت مسافر آلوده به زیکا به هریس کانتی آمده اند و روشن است که در اوج تابستان موج عظیمی از پشه های ناقل زیکا به این منطقه می آیند.

عمر شاه مدیر اجرایی خدمات زیست محیطی و بهداشت عمومی هریس کانتی در این باره گفته است: «در مورد شیوع زیکا در این منطقه تردیدی نیست و حالا مساله صرفا به زمان شیوع مربوط می شود».

در ماه گذشته، مقامات رسمی هریس کانتی نشست های متعددی با هم داشتند تا پیش نویسی از یک طرح را برای مبارزه با زیکا آماده نمایند و مطلبی که در ادامه خواهید خلاصه ای از این طرح است.

زباله ها و پشه ها

واحد کنترل پشه های هریس کانتی دو ساختمان اصلی پشت دفتر بازپروری این منطقه دارد و در لابی آن کابینتی با درهای شیشه ای به چشم می خورد که تعدادی پشه روی آن دیده می شوند که در واقع گونه های مختلف بالغ بر 20 نوع پشه در آمریکا هستند. در میان مهم ترینشان اما می شود آئدس اجیپتی را مشاهده کرد؛ مسافری که از آفریقا آمده و ناقل بیماری های مختلفی چون تب دنگ، زرد و چیکونگونیا به تگزاس بوده است و به زودی زیکا نیز به لیست شاهکارهای آن اضافه می شود.

مصطفی دبون رئیس واحد کنترل پشه، درست مانند هر فرد دیگری در این دنیا تازه دارد ویروس زیکا را می شناسد اما آشنایی کافی با پشه آئدس اجیپتی و عادت هایش دارد.

برای نمونه او می داند که این پشه ها دوست دارند در ارتفاع پایین حرکت کنند و بیشتر به مچ پا و پاها نیش می زنند؛ همانطور که تایید خواهید کرد این ارتفاع بیش از اندازه کم است که بشود با هلی کوپتر روی آنها آفت کش ریخت. او همچنین می داند که این حشرات بیشتر دوست دارند در محیط های دربسته، تاریک و خنک بمانند و جایی شبیه رختخواب انسان می تواند یکی از ایده آل ترین بخش ها برای آنها باشد.

اثربخش ترین روش برای کنترل آئدس اجیپتی اما خلاص شدن از آب های کوچک و باریکه هایی است که این پشه برای تخم ریزی از آنها استفاده می کند. قوطی ها، سطل ها، تایرها، بطری های پلاستیکی و هر چیزی که می تواند در خود آب نگه دارد از جمله بخش های ایده آل برای این نوع پشه است.

در دهه 1950 میلادی، برزیل آئدس اجیپتی را ریشه کن کرد اما نه کاملا. دولت این کشور بازرسان خود را خانه به خانه به دنبال مخازن و ظروفی فرستاد که می توانستند این پشه ها را در خود جای دهند تا روی آنها DDT بریزند

در دهه 1950 میلادی، برزیل آئدس اجیپتی را ریشه کن کرد اما نه کاملا. دولت این کشور بازرسان خود را خانه به خانه به دنبال مخازن و ظروفی فرستاد که می توانستند این پشه ها را در خود جای دهند تا روی آنها DDT بریزند.

اما طولی نکشید که این پشه ها مجددا به برزیل بازگشتند چون کشورهای مجاور، آنها را ریشه کن نکرده بودند و پشه ها هم برای سفر به پاسپورت نیاز ندارند!

با این همه، چنین اتفاقی در سال 2016 در ایالات متحده آمریکا رخ نمی دهد، چراکه واحد کنترل پشه هریس کانتی طرح های خوبی را برای مبارزه با این حشرات موذی دارد و در هر شبکه اجتماعی، رویداد عمومی و حتی رقابت ورزشی و تپه های حاشیه شهر دستورالعمل های لازم برای این کار را ترویج و تبلیغ می کند تا مردم را با پشه آئدس اجیپتی بیشتر آشنا کند.

امتیاز مهمی که ایالات متحده آمریکا در آن زمان نسبت به برزیل داشت و همچنان هم به قوت خود باقیست، سیستم های تهویه هوا و توری پنجره است که در سرتاسر منازل این شهر به چشم می خورند.

با این حال، این یعنی در آمریکا، مناطق فقیر نشین که به امکانات یاد شده دسترسی ندارند بیشتر در معرض این خطر قرار دارند. سواحل خلیجی از آن جهت در برابر پشه های ناقل آسیب پذیر است که هم در مسیر حرکت آئدس اجیپتی است و هم با فقر دست و پنجه نرم می کند.

پیتر هوتز مدیر دانشکده علوم پزشکی استوایی کالج بایلر در این باره می گوید: فقر یک ضریب خطر بسیار مهم است زیرا در این منطقه مردم در خانه هایی زندگی می کنند که پنجره هایشان شکسته است و زباله ها به شیوه درستی در آن جمع آوری نمی شوند.

مناطق مجاور به شرق هوستون که در آن نیمی از جمعیت مردم با فقر دست و پنجه نرم می کنند اصلی ترین عامل نگرانی مقامات محلی به شمار می روند.

علیرغم این، تیم کنترل پشه تحت سرپرستی آقای دبون که متشکل از 55 نفر است و طبق برنامه ریزی ها در تابستان تعداد آن به 75 نفر می رسد، راهکارهایی را برای مبارزه با پشه ها در سر دارد.

این بخش هم اکنون مشغول رشد و پرورش پشه های فیلی (Elephant mosquitoes) است چراکه لاروهای آن شفیره دیگر پشه ها را می خورند.

پشه های فیلی به انسان نیش نمی زنند و قرار شده که این لاروها در ادامه به مناطقی نظیر برکه ها برده شوند که احتمال تخم ریزی آئدس اجیپتی در آن زیاد است. دبون در این باره می گوید: وقتی آدم می داند پشه ها کجا هستند صرفا از آفت کش استفاده می کند اما اگر این مساله را ندانید صرفا محیط زیست را با این مواد پر خواهید کرد.

این تیم همچنین در نظر دارد با اصلاح ژنتیکی گونه های نر پشه آئدس اجیپتی آنها را استریل نماید که البته این طرح هنوز هم در ایالات متحده آمریکا تایید نشده و امکان اجرایش وجود ندارد.

دامی برای پشه ها

هریس کانتی علاوه بر کنترل پشه ها، به شکلی فعال به دنبال ویروس هایی است که درون بدن پشه ها و پرنده ها قرار دارند. واحد کنترل پشه این منطقه به طور منظم دام هایی را در سطح شهر قرار می دهد که روی آنها یخ خشک (دی اکسید کربن که می تواند پشه ها را به سمت خود جذب کند) گذاشته شده است و از این طریق صدها و حتی هزاران پشه را در تابستان به دام می اندازد.

در ادامه پشه هایی که به دام افتاده اند توسط کارکنان مرتب سازی می شوند و برای آنکه مشخص شود ویروس هایی نظیر دنگ را در خود دارند یا خیر، مورد آزمایش قرار می گیرند. تست پشه ها هم بسیار ساده است و کارشناسان از نوارهای تست پیش ساخته ای استفاده می کنند که توسط برخی شرکت ها به فروش می روند.

اما در مورد زیکا کار به این سادگی ها نیست و میدان قابل اطمینانی برای تست ویروس وجود ندارد و حتی در خود انسان هم که حالا به شدت در معرض خطر است، اینطور نیست.

دبون در نظر دارد با صرف چندین هزار دلار یک دستگاه PCR یا ترموسایکلر را خریداری نماید که می تواند خواص ژنتیکی ویروس ها را تقویت کرده و تشخیص دهد. البته عملکرد این دستگاه نسبت به تِستِرهای نواری به مراتب کندتر است اما اهمیت زیکا حالا آنقدر زیاد هستد که صرف هزینه بالا برای خرید دستگاه یاد شده را توجیه کند.

تمام کارهایی که برای مبارزه با این پشه ها انجام می شوند (از تله گذاری تا اسپری آفت کش)، دشوار، خسته کننده و بعضا بدون تامین بودجه مورد نیاز هستند. رابرت تش یکی از کارشناسان بیماری های منتقل شونده از طریق پشه ها از دانشکده پزشکی دانشگاه تگزاس که با واحد کنترل پشه هریس کانتی مشارکت داشته در این باره می گوید: در ایالات متحده آمریکا برنامه های ریشه کنی چندان هم موثر نیستند.

در سال 2010 میلادی، یکی از دانشمندان محیط زیست در مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا با اشاره به کاهش قابل توجه بودجه برنامه های محلی به همین نکته اشاره کرد و گفت: چه بر سر برنامه های ریشه کنی آمده است؟

البته متدهایی که برای کاهش این بیماری اتخاذ می شوند قطعا جذابیت واکسن های جدید یا پشه های اصلا شده ژنتیکی را ندارند اما انجام دادنشان بهتر از هیچ است.