نگاهی به دنیایی متفاوت از اندروید که گوگل در آن جایگاهی ندارد

اینطور که پیداست، «اندروید» تجارتی است که برای هیچ شرکتی جز خود گوگل درآمد قابل قبولی ندارد. سودی که شرکت ها از فروش موبایل های مجهز به اندروید کسب می کنند اندک است و از آنجایی که گوگل شرکای سخت افزاری اش را مجبور به استفاده از مجموعه اپلیکیشن های خانگی و سرویس هایش می کند، کمپانی های سازنده موبایل توانایی چندانی جهت تمایز بخشیدن به ابزارهای خود ندارند.

به هر صورت در این شرایط، تحلیلگران عقیده دارند که بیشتر سازندگان موبایل های اندرویدی یا درآمدی در نقطه سر به سر دارند و یا به سختی سودی اندک برای خود کنار می گذارند.

به همین دلیل نمی توانیم شرکتی مانند هوآوی را سرزنش کنیم که چرا می خواهد سرنوشتش را در دستان خود بگیرد. چند هفته پیش، «The Information» گزارش داد که این شرکت چینی به شکل مخفیانه در حال توسعه یک سیستم عامل خانگی با همکاری چند تن از مهندسان پیشین نوکیا است؛ سیستم عاملی که می خواهد یک جایگزین احتمالی برای اندروید باشد.

مدیر عامل هوآوی پس از منتشر شدن این خبر، آن را تکذیب نکرد و صرفاً در بیانیه اش عنوان نمود که تا وقتی اندروید «باز» بماند، از آن استفاده خواهد کرد. چنین بیانیه ای، حاکی از یک ترس اساسی است: اندرویدی که کمتر باز باشد، اجازه کسب درآمد کمتری را هم به سازنده سخت افزار می دهد.

به احتمال بسیار زیاد، تلاش هوآوی هم قرار است در لیست بلندبالای شرکت هایی قرار گیرد که پیش از این کوشیده اند تا اندروید را بدون سرویس های گوگل به دست کاربران برسانند و هسته خام آن را مطابق میل شان، توسعه دهند. به چنین سیستم عاملی می گوییم «نسخه منشعب از اندروید». مشکل اینجاست که چنین نسخه هایی صرفاً در چین -جایی که سرویس های گوگل در دسترس نیستند- با استقبال رو به رو شده اند.

به طور کلی و همانگونه که در نمودار فوق ملاحظه می کنید، نسخه های منشعب از پروژه متن-باز اندروید در حال از دست دادن طرفدارهای خودش است. موسسه تحقیقاتی «ABI Research» خبر می دهد که استقبال از نسخه های غیر رسمی اندروید، در سال ۲۰۱۵ با ۱۲.۴ درصد کاهش مواجه بوده در حالی که نسخه رسمی که از سوی خود گوگل ارائه می شود تا ۱۷.۵ درصد رشد داشته.

«دیوید مک‌کویین» (David McQueen)، مسئول موسسه یاد شده انتظار دارد که روند استفاده از نسخه های منشعب اندروید همچنان رو به کاهش رفته و استقبال از اندرویدِ گوگل و همچنین پروژه «اندروید وان» بیشتر  شود. بر همین اساس و با توجه به همین معادلات، به ساختی می توان پنداشت که گوگل به خاطر تلاش هوآوی و یا شرکتی دیگر در زمینه ساخت یک پلتفرم خانگی از دل هسته اصلی اندروید، حس تهدید شدن پیدا کند.

مک‌کویین می گوید: «هوآوی پیش خود فکر می کند "ما حالا به اندازه کافی بزرگ شده ایم، باید سیستم عامل خودمان را بسازیم." نگاهی تاریخ به شما می گوید که انجام چنین کاری تا چه حد دشوار است.»

بد نیست نگاهی به تاریخ داشته باشیم و ببینیم در سال های اخیر چه شرکت هایی تلاش داشته اند تا هسته اندروید متن-باز را بدون دخالت گوگل و سرویس هایش مورد استفاده قرار دهند و حالا به چه نتایجی رسیده و کجا هستند.

Fire OS از آمازون

چنگال آمازون به سه شکل بر پیکره هسته خام اندروید فرو رفته است: تبلت کیندل فایر و جانشین آن، نسخه ای که برای Fire TV توسعه یافته و البته نسخه ای دیگر که برای فایر فون ساخته شده بود که عمر بسیار کوتاهی داشت.

سه نسخه مختلف سیستم عاملی که آمازون توسعه داده بود، از یک فروشگاه نرم افزاری خانگی هم بهره می برد که تاکید ویژه ای بر سرویس هایی همچون Prime Video و فروش کتاب های الکترونیکی برای کیندل داشت.

هیاهوی اولیه: «اینترنشنال بیزنس تایم» بر این باور بود که کیندل فایر با قیمت اندک خود می تواند کابوسی باشد برای آیپد.

یک سال بعد «ZDNet» بیان نمود که آمازون با «فایر فون» می کوشد تا تجربه ای برتر از اندروید گوگل را به کاربر ارائه دهد و با همین کار، تبدیل به تهدیدی شده برای سامسونگ و سایر کمپانی های سازنده موبایل های اندرویدی.

وضعیت کنونی: تبلت های آمازون هیچگاه از نظر میزان فروش، آیپدهای اپل را پشت سر نگذاشتند اما فروش مناسبی را هم در سال های اخیر تجربه کرده اند. Fire TV هم تبدیل شده است به یکی از بزرگانی که می خواهد اتاق نشیمن کاربر را تصاحب کند. در این میان تنها فایر فون است که از همان ابتدا، یک شکست کامل بود.

نوکیا اکس

نوکیا اگرچه وفاداری خود را به پلتفرم ویندوز فون از مایکروسافت ثابت کرده بود اما شرکت فنلاندی، اندکی پیش از تصاحب شدن توسط اهالی ردموند یک موبایل اندرویدی موسوم به نوکیا اکس معرفی کرد؛ تلفن هوشمندی اقتصادی و مبتنی بر اندروید که البته به سرویس های مایکروسافت مجهز شده بود.

این در حالی بود که ظاهر کلی سیستم عامل دستگاه، شباهتی بی نظیر به ویندوز فون داشت اما در اصل کاربر با یک موبایل اندرویدی مواجه شده بود.

هیاهوی اولیه: شایعات در خصوص نوکیا اکس که پروژه اش با نام رمز Normandy شناخته می شد، در نوامبر ۲۰۱۳ شدت گرفت. این زمانی بود که مایکروسافت دو ماه قبل از آن خبر داده بود که در پی خرید بخش موبایل نوکیاست.

این موبایل در فوریه ۲۰۱۴ معرفی شد، دو ماه پیش از آنکه ردموندی ها نوکیا را از آن خود کنند. دنیای رسانه و کاربران گیج شده بودند و نمی دانستند نوکیا پس از این همه پشت کردن به اندروید، چرا باید در چنین مقطعی که چیزی به تصرف شدن اش توسط مایکروسافت باقی نمانده، بیاید و موبایلی توسعه دهد که از پلتفرم گوگل بهره می گیرد.

البته این تصور هم به وجود آمد که نوکیا می خواسته موبایلی ارزان قیمت معرفی کند، و استفاده از ویندوز فون برای چنین دستگاهی، انتخابی مناسب نبوده و بر همین اساس نوکیا به سراغ اندروید رفته است.

وضعیت کنونی: پنج ماه از نهایی شدن انتقال نوکیا به مایکروسافت سپری شده بود که اهالی ردموند تبر بر ریشه سری اکس زدند و تغییرات گسترده ای در بخش موبایل شرکت مذکور به وجود آوردند. در همین تغییرات، ۱۲۵۰۰ نفر از کارمندان نوکیا از کار بی کار شدند. این البته موج نخست از اخراج ها بود.

تایزن

سیستم عامل ساخته شده توسط سامسونگ نسخه ای منشعب از هسته متن باز اندروید گوگل نیست اما قادر به اجرای اپ های نوشته شده برای اندروید است و در همین بین، کره ای ها ظاهر آن را به شدت شبیه به اندروید توسعه داده اند.

لازم به ذکر است که اگرچه سامسونگ اعلام کرده که این سیستم عامل متن باز است و شرکت ها قادر به بهره گیری از آن هستند، ولی در حال حاضر صرفا خود سامسونگ است که از آن استفاده می کند.

هیاهوی اولیه: در ژانویه سال ۲۰۱۳، CNet از تایزن به عنوان سلاح مخفی سامسونگ در برابر گوگل یاد کرد. دو ماه بعد «Minyanville» لقب «قاتل اندروید» را به آن تقدیم کرد.

وضعیت کنونی: بر اساس آمار و اطلاعاتی که از سوی موسسه تحقیقاتی «Strategy Analytics» منتشر گشته، سامسونگ در سال ۲۰۱۵ موفق به فروش ۳ میلیون موبایل مجهز به تایزن شده است.

اگرچه این اعداد و ارقام به هیچ عنوان با موبایل های اندرویدی که توسط شرکت مورد بحث به فروش می رسند قابل مقایسه نیست اما برای زنده باقی ماندن تایزن کافی هستند - دست کم در بازارهای در حال توسعه. این در حالیست که سامسونگ همچنین از تایزن در ساعت های هوشمند و تلویزیون های خود بهره می گیرد. اما قاتل اندروید؟

MIUI از شیائومی

بازار اصلی شیائومی، چین است. در این کشور موبایل های شیائومی با تغییرات گسترده و عمیق در رابط کاربری اندروید به دست مشتری می رسند و البته که خبری هم از سرویس های گوگل در اندرویدی که این شرکت ارائه می دهد، نیست.

هیاهوی اولیه: به طور کلی، شیائومی به عنوان یکی از پرطرفدارترین استارتاپ های چینی شناخته می شود که تحلیلگران ارزش کلی اش را بیش از ۴۵ میلیارد دلار تخمین می زنند؛ شرکتی که توانایی فروش ده ها میلیون موبایل را به شکل سالانه دارد، اگرچه بسیاری بر این باورند که شیائومی با MIUI،‌ دستبردی ناجوانمردانه به iOS زده است.

وضعیت کنونی: فروش موبایل های شیائومی کم و بیش در حال کاهش است ولی قرار نیست MIUI جایی برود. در واقع خارج از کشور چین و در سایر بازارهایی که این سازنده موبایل هایش را ارائه می دهد، MIUI بیشتر حالت یک روکش نرم افزاری برای اندروید گوگل دارد و این در حالیست که سرویس های گوگل هم در موبایل های شیائومی که در خارج از چین ارائه می شوند، حضور دارند.

همین مسئله خبر می دهد که MIUI، برای همان چین -که سرویس های گوگل در آنجا قابل دسترسی نیستند- باقی مانده و با گسترش بازارهایی که شیائومی در آنها حضور دارد، سهم نسخه منشعب کاهش خواهد یافت.

Yun OS از علی بابا

چینی ها نسخه های منشعب بسیار زیادی از اندروید ساخته اند اما Yun OS به دو علت با سایرین متفاوت است: اول اینکه توسط شرکتی عظیم مانند علی بابا اداره می شود و دوم اینکه شرکت های بزرگ سازنده موبایل در چین، مانند میزو، استفاده خود از این سیستم عامل به جای اندروید گوگل را آغار کرده اند.

هیاهوی اولیه: مدیر ارشد تعیین استراتژی های علی بابا در سال ۲۰۱۲ به وال استریت ژورنال گفت: «می خواهیم همانند اندروید در چین قدرتمند باشیم.»

وضعیت کنونی: به لطف استفاده شرکت میزو از Yun OS، این سیستم عامل در سال گذشته با ۷۰۰ درصد رشد کاربر رو به رو شد. در نهایت علی بابا می خواهد به نقطه ای برسد که Yun OS به شکل سالانه در ۱۰۰ میلیون موبایل مورد استفاده قرار گیرد.

PrivatOS

همه نسخه های منشعب از هسته اصلی اندروید، تولید نشده اند تا در برابر گوگل قرار گیرند. دو سال پیش شرکتی موسوم به Silent Circle، یک موبایل امن اندرویدی توسعه داد و نامش را «Blackphone» گذاشت. سیستم عامل همین موبایل موسوم به PrivatOS، هسته اصلی اندروید متن باز را با ویژگی های امنیتی بیشتری در اختیار کاربر قرار می داد.

به جای اپلیکیشن ها و سرویس های گوگل، PrivatOS نسخه های جایگزین دیگری را در اختیار کاربر قرار می داد که رمزنگاری شده بودند.

هیاهوی اولیه: در ابتدای سال ۲۰۱۴ رونمایی شد و در همان زمان، وب سایت «ExtremeTech» در موردش نوشت: «موبایلی برای دوره ی پس از اسنودن.»

وضعیت کنونی: مشخص شد که یک موبایل پس از دوره اسنودن،‌ دقیقاً آن چیزی نیست که کاربران می خواهند. شرکت Silent Circle اندکی بعد PrivatOS را با Silent OS جایگزین کرد و سرویس های گوگل را نیز به آن افزود و به کاربر اجازه داد تا دسترسی همین سرویس ها را به سایر بخش های موبایل، تا حد زیادی مسدود کنند.

CyanogenMod

این یکی از محبوب ترین نسخه های مشعب از هسته اصلی اندروید است که به شکل پیش فرض در موبایل ها جای نگرفته و هدفش هم کسب درآمد نیست.

سیانوژن مد توسط کسانی مورد استفاده قرار می گیرد که از وضعیت اندروید در موبایل خود رضایت ندارند. حال یا نسخه قدیمی اندروید را در اختیار دارند و نمی توانند بروز رسانی جدید و رسمی را دریافت کنند و یا از نرم افزارهای زائدی که از سوی سازنده در موبایل اندرویدی شان قرار گرفته خسته شده اند.

هیاهوی اولیه: CyanogenMod زمانی کار خود را شروع کرد که خیلی ها نام خود اندروید را در سراسر جهان نشنیده بودند و هیاهوی چندانی هم پیرامونش وجود نداشت.

وضعیت کنونی: همانگونه که ذکر شد، سیانوژن مد به شکل پیش فرض روی موبایل ها نصب نیست و خود کاربر است که باید به دنبال آن باشد و آن را جایگزین اندروید در موبایل خود کند.

با این حال سیانوژن سیستم عاملی جداگانه توسعه داده و آن را در برخی موبایل های چینی و هندی به شکل پیش فرض عرضه می کند. این شرکت بیان می کند که سیانوژن اکنون ۵۰ میلیون کاربر دارد.

Cyanogen OS

امروز دیگر نسخه تجاری Cyanogen را نمی توان صرفاً یک نسخه منشعب از اندروید نام برد، چرا که حتی سرویس های گوگل نیز در این سیستم عامل به دست کاربر می رسند. با این حال، سیانوژن خبر می دهد که در نهایت راهی ندارد مگر اینکه اتکای خود به گوگل را از میان بردارد.

هیاهوی اولیه: این باور به وجود آمد که سیانوژن سرگرمی را کنار گذاشته و می خواهد به جنگ مستقیم با گوگل رفته و از حاصل تلاش های خود کسب درآمد کند.

وضعیت کنونی: سال پیش سیانوژن اعلام کرد که سیستم عاملش در موبایلی که از سوی شرکت Blu ارائه می شود، فاقد سرویس های گوگل خواهد بود. در ماه مارس هم گزارش شد که AT&T فروش یک موبایل مجهز به Cyanogen از شرکت ZTE را در دست بررسی دارد. در حال حاضر هنوز هیچ یک از این اتفاقات رخ نداده اند.