بیم ها و امیدهای پدر وب؛ تیم برنرز-لی از مشکلات جهان آنلاین می گوید

دیروز بیست و هشتمین سالگرد روزیست که «تیم برنرز-لی» پیشنهاد خود را برای تأسیس «وب جهان گستر» یا جهان-وب ارائه کرد. او به همین دلیل نامه ای را خطاب به کنسرسیوم جهان وب (W3C) نوشته و از بیم ها و امیدهایش در این حوزه می گوید.

برنرز-لی در واقع مدیریت W3C را بر عهده دارد، سازمانی که استانداردهای متن-بازی را برای وب توسعه می دهد و به همین دلیل، تأثیر غیر قابل انکاری بر آن می گذارد. با این حال در دورانی که وب واقعاً در سرتاسر جهان گسترده شده، دولت ها و کمپانی های متمول به قدرت نفوذ زیادی در آن دست یافته اند.

اگرچه همه مواردی که توسط «پدر وب» مطرح شده تازگی ندارند، اما سه مورد از آنها که طی 12 ماه گذشته توسعه قابل توجهی داشته، او را نگران کرده اند. در ادامه حوزه های مد نظر برنرز-لی را بررسی می کنیم.

1- از بین رفتن کنترل افراد روی داده ها و اطلاعات شخصی

برنرز-لی مشکلی که همه ما با آن دست به گریبانیم را تأیید می کند: قوانین پر پیچ و خم و مبهم شرکت ها برای ارائه خدمات در حوزه فناوری هایی که به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شده اند. مسئله نظارت و جاسوسی دولت ها را نیز به این موضوع اضافه کنید، که بدون کسب اجازه به جمع آوری اطلاعات و مکالمات خصوصی می پردازند.

2- انتشار ساده اخبار کذب و اطلاعات جعلی در فضای وب

همچون همه ما، برنرز-لی نیز نقش مخرب دروغ پراکنی را به خوبی می شناسد؛ ارتباطات آنلاین و حباب های کاذب حول شبکه های اجتماعی، به راحتی بستر را برای اشاعه مغرضانه اطلاعات غلط فراهم ساخته، ضمن اینکه استفاده از «علوم داده» و لشکری از بات های هدفمند، سیستم های اطلاعاتی را به راحتی بازیچه خود قرار می دهند.

3- تبلیغات سیاسی هدفمند و زیرپوستی به صورت آنلاین

پدر وب از توانایی سیاستمداران برای انتشار روایات مختلف در مورد جریان های خاص می هراسد، در حالی که عموم مردم واقعاً نمی دانند پشت پرده چه خبر است. برنرز-لی می گوید:

تبلیغات هدفمند به یک گروه اجازه می دهد وجهه ای متفاوت و ضد و نقیض از جریان های دیگر ترسیم کند. آیا دموکراسی واقعی همین است؟

هیچ شکی نیست که تمام موارد فوق در دسته مشکلات اساسی جهان امروز قرار می گیرند، اما برای مقابله با آنها چه باید کرد؟ «تیم» هم مثل ما به رفع زودهنگام همه این مسائل امیدوار نیست، اما حداقل راهکارهایی را پیشنهاد می کند که از طریق آنها به آینده ای روشن قدم بگذاریم:

1- یکی از راهکارهای پیشنهادی برنرز-لی برای کنترل بیشتر کاربران روی داده های خود، استفاده از بسته های داده محافظت شده است. در حال حاضر مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) و مرکز تحقیقات کامپیوتری قطر (QCRI) روی پروژه ای به نام SOLID کار می کنند.

در این پروژه که البته هنوز در مراحل آغازین به سر می برد، هدف این است که داده های شخصی از دسترس شرکت ها و نهادهای سودجو محفوظ بماند. طرح مذکور می تواند کنترل کامل کاربر را بر نحوه دسترسی به اطلاعات از سوی کمپانی هایی همچون فیسبوک به ارمغان آورد. اشخاص می توانند در هر لحظه که بخواهند، دسترسی را محدود نمایند.

2- برنرز-لی پیشنهاد می کند مؤسسه های انتشاراتی و خبری و تمام کسب و کارهای تبلیغات-محور، دوباره به سیستم حق عضویت و پرداخت های جزئی روی بیاورند. این رویکرد در عصر حاضر که عطش سیری ناپذیر برای دریافت ترافیک ورودی به هر نحو ممکن و استفاده از اطلاعات فردی برای بازاریابی های هدفمند را شاهد هستیم، می تواند نقش بسزایی در حفظ حریم شخصی کاربران ایفا نماید.

3- دولت هایی که به هر دلیل با یکدیگر خصومت دارند، به دادگاه های مربوطه رجوع کنند و فضای آنلاین را به عنوان ابزار هجوم و تلافی به کار نگیرند. این پیشنهاد برای تمامی دوران ها صادق بوده و هست.

4- شرکت های مرجع و پایه ای همچون فیسبوک و گوگل که دروازه های اصلی برای دستیابی به وب و فضای آنلاین به شمار می روند، باید تلاش های خود در زمینه مقابله با اخبار کذب گسترش دهند، اما نباید خودشان را معیار انحصاری اصالت اخبار قرار دهند.

5- نحوه عملکرد و فعالیت الگوریتم ها و فناوری های که بر زندگی روزمره ما تأثیر انکارناپذیری دارند، باید با شفافیت کامل اعلام شوند. «تیم» از سه اصل «عدالت، پاسخگویی، و شفافیت در زمینه یادگیری ماشینی» به عنوان بنیان استانداردهای آتی سخن گفته.

6- قوانین عامل بر کمپین های تبلیغاتی سیاسی و انتخاباتی در فضای آنلاین باید به گونه ای تنظیم شوند که همه آنها را به سطحی استاندارد و همسان برسانند، درست مانند شرایطی که در رسانه های جمعی دیگر مانند رادیو و تلویزیون وجود دارد.

البته همچون همیشه، ارائه پیشنهاد کار ساده ایست، اما ترغیب دست اندرکاران و قدرتمندان برای اجرای این راهکارها به هیچ وجه ساده نخواهد بود. دولت ها هنوز هم هر کاری که دلشان بخواهد انجام می دهند، و پرونده های قانونی در دادگاه های بین المللی خاک می خورند.

همچنین برخی از بزرگ ترین شرکت های حوزه فناوری جهان، تمام فعالیت ها و مدل کسب و کار خود را بر محور جمع آوری اطلاعات شخصی کاربران و استفاده بهینه و هدفمند از آنها بنا نهاده اند؛ بنابراین به سختی می توان آنها را از این راه دور کرد.

قطعاً برنرز-لی نیز آنقدر ساده لوح نیست که به رفع همه این مشکلات در آینده ای نزدیک (و حتی دور) امیدوار باشد، اما با بهره گیری از نفوذ W3C و هدف گذاری های 5 ساله، می توان به مرور راهکارهایی را پیاده سازی کرد.

در این نبرد نابرابر، دسترسی او به قدرتمندترین بازیگران صحنه فناوری و سطح بالای تأثیرگذاری فردی اش، می تواند سلاحی کارآمد باشد تا غول های تکنولوژی را به فلسفه خود مقید سازد، یا حداقل آنها را از انحراف بیشتر از اصول اخلاقی و انسانی بازدارد.