سهم تجارت الکترونیک در ایران چند درصد است؟

عصر دیروز -21 آبان‌ماه- نشستی با عنوان «جلسه تخصصی طراحی بازار آنلاین ایران و آینده» در دفتر مرکزی مارکت آنلاین بامیلو با حضور موسس این شرکت و یکی از اساتید تجارت الکترونیک دانشگاه تهران برگزار شد.

در این میزگرد دوستانه به بررسی بازار تجاری آنلاین کشور با نیم‌نگاهی به حراجمعه بامیلو پرداخته شد. دکتر «نسترن حاجی حیدری»، استاد تجارت الکترونیک دانشگاه تهران آینده بسیار روشنی برای این نوع از تجارت متصور است و حرکت رو به جلوی تکنولوژی را در کنار راه تطابق بازار سنتی با بازار مدرن را از جمله مواردی می‌داند که باعث پیشرفت این نوع تجارت می‌شود:

«بسیاری از بازاریان هوشمند امروز پی به قدرت بازار دیجیتال برده‌اند و توانسته‌اند اثرات آن را در زندگی روزمره مردم لمس کنند. تلنگری که دنیای دیجیتال به بازار سنتی زده امروزه بیشتر از همیشه حس می‌شود و باعث تکاپوی آنان شده. ظهور شرکت‌های دیجیتالی، روند جهانی شدن اینترنت و افزایش قابلیت‌‌های آن در کنار افزایش استفاده از موبایل‌های هوشمند باعث شده که ما از سمت وب‌های استاتیک به سوی وب 2 و شبکه‌های اجتماعی حرکت کنیم. اینترنت در کشورمان ارزان‌تر و قابل دسترس‌تر شده و ایران جای رشد بسیار زیادی در این زمینه را دارد.»

ضریب نفوذ موبایل های هوشمند در ایران از اروپا بیشتر است

حاجی حیدری ضمن اشاره به اینکه رشد B2C (بنگاه به مشتری) در زمینه تجارت الکترونیک در دنیا در دست کشورهایی چون چین و برزیل است از عدم حضور کشورهایی چون آمریکا و انگلیس در رتبه‌بندی ده‌ کشور برتر در این زمینه خبر می‌دهد. وی کشور ایران را به خاطر ضریب نفوذ بیش از حد از موبایل های هوشمند در آن، حتی بیشتر از کشورهای اروپایی، دارای پتانسیل‌هایی می‌بیند که در زمره کشورهای برتر جهان در زمره تجارت الکترونیک باشد:

«پلتفرم‌های گوناگونی همچون اسنپ و بامیلو به رشد تثبیت شده‌ای رسیدند که روند آن اجتناب ناپذیر است و از همین رو توانستند ماشه شلیک این تجارت را به درستی کشیده‌‌اند. در ایران مشتری در حین خرید اینترنتی احساس ریسک دارد و هرچه تجربه اول او با این نوع سامانه‌ها بهتر باشد، بیشتر جذب آنها می‌شود. تحریک مخاطب و تبدیل او به یک مشتری یکی از فرایند هاییست که باید به درستی صورت بگیرد و 4 اصل P یعنی Price (قیمت) و Place (مکان)، Product (کالا) و Promotion (تخفیف ها و تبلیغات) باید در تجارت الکترونیک رعایت شود.»

مهلت تبدیل مخاطب به مشتری در سایت های اینترنتی تنها ده ثانیه است

«رامتین منزهیان»، رییس هیئت مدیره بامیلو و بنیان‌گذار برندهایی چون اسنپ، پین‌تاپین، اسنپ‌فود و... از فرصت ده ثانیه‌ای سایت‌های فروش اینترنتی می‌گوید که باید در همان زمان محدود توجه کاربر را به خود جلب کند: «در همین 10 ثانیه باید همه مواردی را که می‌خواهید برای عرضه داشته باشید و جذاب هستند را رو کنید، در غیراین‌صورت بازی تجارت الکترونیک را باخته‌اید.»

وی از سختی‌های اجرای کمپین‌های مختلفی همچون طرح پیش‌روی حراجمعه می‌گوید:

«شناساندن اصطلاحی که ترجمه‌ «جمعه سیاه» را با خود یدک می‌کشد به کاربر ایرانی کار آسانی نبوده و بارها دشمنی‌ها و مشکلاتی از قبیل آوردن سیستم غربی به کشور و... درباره آن داده شده است. او از مجاب کردن شرکت‌ها و برندها برای شرکت در این طرح گفت و ادعا می‌کند که فروش در این یک روز می‌تواند سودی معادل فروش در 2 الی 3 ماه را به همراه بیاورد.»

مردم حاضر به ریسک پذیری در خرید آنلاین تا سقف 40 هزار تومان هستند

حاجی‌حیدری ولی با اشاره به مساله «اعتماد» و سهم زیر 1درصدی تجارت الکترونیک در ایران، از سختی‌های تجارت آنلاین می‌گوید:

«فروش کالاهای استانداردی مثل موبایل و کتاب که نیازی به استفاده از حواس پنج‌گانه برای خرید آنها حس نمی‌شود، بسیار راحت‌تر است و فروش مواردی مثل لباس و عطر از همه سخت‌تر. سقف قیمتی که مردم ایران حاضرند برای آن ریسک خرید اینترنتی را انجام دهند نهایتا ۴۰ هزار تومان است که مبلغ قابل توجهی نیست ولی نشان از ذره ذره اعتماد مردم به این سایت ها دارد. همچنین موضوعاتی مثل عدم امکانات تفریحی و رفاهی کافی در کشور و همچنین موضوع ترافیک شدید و هوای آلوده کلانشهرها باعث می‌شود تا خرید اینترنتی امکان رشد زیادی در ایران داشته باشد.»

فروش کالاهای استاندارد به صورت اینترنتی آسان تر از بقیه اجناس است

با این‌وجود به نظر می‌رسد بامیلو در فروش اینترنتی کالاهای غیراستاندارد و سخت بهتر عمل کرده چرا که با هدف فروش پوشاک وارد بازار شده تا از خلاء فروش اینترنتی این موارد در زمان شروع کار خود استفاده بهینه‌ای ببرد. منزهیان در این باره به دیجیاتو می‌گوید:

«دیجی‌کالا در زمینه کالاهای الکترونیک پیشتاز بود و ما هم از همین رو هدف اولیه خود را بخش پوشاک قرار دادیم و چون در آن زمان سایت‌های دیگری در این زمینه فعالیت نمی‌کردند توانستیم بسیار موفق عمل کنیم. البته بعد از به دست آوردن سهمی از بازار حالا تمرکز خود را بر روی این کالا کمتر کردیم و سهم فروش هشتاد درصدی البسه در بامیلو تبدیل به یک سهم منطقی و کلی 30 درصدی شده است.»

آینده از آن نوآوری ها خواهد بود نه اختراعات

از نظر منزهیان نوآوری ایده‌ها به جای اختراعات تازه بازار آینده دنیا را فرا می‌گیرد و تلفیق ایده‌ها و یا بهینه‌سازی اختراعات امروزه در دستور کار بیزینس‌ها قرار می‌گیرد:

«تا چند سال آینده دیگر همه نیاز به گواهینامه ندارند چرا که خودران‌ها به بازار می‌آیند. بازار دگرگون می‌شود و رشد آنلاین بسیار بیشتر می‌شود به طوری که بازار سنتی و مدرن قطعا با هم تلفیق می‌شوند و هیچ‌کس هم جلودار آن نیست. البته این مساله به این معنی نیست که بازار سنتی از بین می‌رود. این باور غلط در زمان بهره‌برداری از دستگاه‌های ATM هم دیده شد که با ظهور آن تصور نابودی بانک‌ها به میان آمد اما در عمل نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه تعداد بانک‌ها بیشتر هم شد.»

منزهیان و حاجی محمدی باور دارند که در آینده افرادی که صرفاً به قصد تفریح آنلاین می‌شوند به سمت تجارت آنلاین سوق داده می شوند و تبدیل به کاربران فروشگاه‌ها و استارتاپ‌ها خواهند شد. منزهیان استارتاپ را در دیدن مارکت و شروع به فعالیت در یک نقطه خلاء در آن به منظور بهینه‌سازی و یا تغییرات بازار می‌داند و دکتر حاجی حیدری استارتاپ را سامانه‌ای می‌داند که خلق ارزش کند و در بازار تاثیر بگذارد.

دامپینگ قیمتی نه توجیه اقتصادی دارد و نه به نفع سرمایه گذار استارتاپ ها خواهد بود

رییس هیئت مدیره بامیلو همچنین درباره مبحث دامپینگ قیمتی که این روزها به سامانه‌هایی همچون اسنپ هم نسبت داده می‌شود می‌گوید: «دامپینگ به هیچ‌وجه به سود یک فروشگاه آنلاین نیست و مساله‌اش با ارائه ووچر و کوپن تخفیف کاملا متفاوت است. هزینه کوپن‌های تخفیف در مجموع یک تبلیغ بسیار بهتر برای شرکت‌هاست و از هزینه تبلیغات در تلویزیون و بیلبورد به مراتب کمتر می‌شود ولی دامپینگ قیمتی کالا و یا خدمات نهایتا در یک بازه زمانی مشخص صورت می‌پذیرد و ضمن بدعادت کردن مشتری، صدای اعتراض سرمایه‌دارهای پشت استارتاپ‌ها را هم در خواهد آورد.»

اعتماد مردم به خرید اینترنتی هر سال 30 درصد بیشتر می شود

بازار اینترنتی کشور به گفته کارشناسان هنوز سهمی زیر 1 درصد دارد، سهمی که البته در کشورهایی همچون آلمان که تاریخی 20 ساله در این امر دارند هم نهایتا به 8 درصد می‌رسد.

به اعتقاد رییس هیئت مدیره بامیلو، ایران تا سال‌های آینده به سهمی 5 درصدی از بازار آنلاین خواهد رسید که هم به شکوفایی اقتصاد کشور کمک خواهد کرد و هم در زمینه اشتغال‌زایی جوانان تاثیرگذار خواهد بود. طبق پژوهشاتی که توسط دانشجویان دانشگاه تهران انجام شده اعتماد مردم به خرید اینترنتی هر ساله 30 درصد افزایش می‌یابد و این روند صعودی در کنار رشد تکنولوژی می‌تواند آینده بسیار درخشانی را برای سهم بازار آنلاین به همراه داشته باشد.