رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیک در گفتگو با دیجیاتو: رتبه‌بندی «ای‌نماد» تغییر می‌کند

نماد اعتماد الکترونیکی با هدف ساماندهی، احراز هویت و صلاحیت کسب‌وکارهای الکترونیک، به مجوزی برای گرفتن درگاه پرداخت بانکی تبدیل شده است اما اکنون رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی از ویژگی‌های تازه‌ای خبر می‌دهد که به سامانه جدید «ای‌نماد» اضافه شده‌اند. با این وجود هنوز به اعتقاد فعالان کسب‌وکارهای نوین «ای‌نماد» راهکار صحیحی برای احراز هویت یک کسب‌وکار آنلاین نیست و به علت اجباری شدن اخذ آن، فعالیت در فضای مجازی را دشوارتر می‌کند. اما آیا این نماد با عمده مشکلات تعریفی و نظارتی که در ساختار خود دارد می‌تواند قدمی در راستای بهبود کیفیت خدمات الکترونیک سایت های ایرانی بردارد؟

چندی پیش سامانه‌ی «ای‌نماد»، به علت تغییر پیمانکار زیرساختی دچار اختلال شده بود و در آن زمان مرکز توسعه تجارت، اعلام کرده بود که ممکن است نماد اعتماد الکترونیکی‌ تعدادی از سایت‌های فروش اینترنتی غیرفعال شود. اما اکنون ریاست این نهاد از رونمایی نسخه جدید سامانه مذکور خبر می‌دهد که از ۲۰ آبان فعالیت خود را آغاز نموده است. از جمله اهداف این سامانه‌ ارائه خدمات نوینی علاوه بر خدمات متداول سامانه نماد اعتماد الکترونیکی است که قرار است در آینده‌ای نه چندان دور به بهره برداری برسد.

«رمضانعلی صادق‌زاده» رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، درباره دلایل ایجاد این سامانه به دیجیاتو ‌می‌گوید که حجم رو به رشد داده‌های سامانه‌ی ای‌نماد، الزام استقرار پایگاه داده و بهبود نظارت بر سرورهای موجود منجر به ارائه نسخه سوم سامانه نماد الکترونیک شده است.

وی تدوین سیستم امتیاز‌دهی و رتبه‌بندی را از برنامه های آتی این مرکز برشمرد و عنوان نمود که قرار است شاخص‌هایی در ارائه ای‌نماد بررسی شود تا سایت‌ها بر اساس کیفیت خدمات ارائه شده، از ۱ تا ۵ ستاره امتیاز بگیرند. ‌در نتیجه این نماد که پیش‌تر فقط یک یا دو ستاره را به سایت‌ها اختصاص می‌داد هم‌اکنون رتبه‌بندی خود را توسعه داده و سیستم امتیازدهی دقیق‌تری را برای سایت‌های ایرانی در نظر گرفته است.

صادق‌زاده در توضیح نحوه برخورد و چگونگی رسیدگی به شکایات در سامانه جدید به دیجیاتو ‌می‌گوید:

«در صورت شکایت کاربران از یک سایت نماد‌دار به سامانه‌‌ی‌ ما، ابتدا مراتب را به وب خاطی گوشزد کرده و سعی می‌کنیم کدخدامنشانه به حکمیت بنشینیم. اگر سایت مذکور در روند خود تغییری ایجاد نکرد، مجبور به گزارش شکایت به سازمان حمایت از حقوق مصرف کننده می‌شویم. پس از این اتفاق بر اساس حکم اعلام شده‌ی این سازمان‌ یا نهاد‌های مربوطه وظیفه خواهیم داشت سیاست‌های تنبیهی در پیش گیریم که یکی از آنها می‌تواند تعلیق یا غیر فعال نمودن ای‌نماد آن سایت باشد.»

امکان شکایت از سایت‌های ایرانی، مشخص بودن اطلاعات هویتی سایت‌های فعال، تغییرات ساختاری، ایجاد رتبه‌بندی و اعمال نظارت بیشتر بر سایت‌های دارای ای‌نماد همه تمهیدات بسیار مناسبی در راستا بهبود خدمات ارائه شده است و مشخصا خواهد توانست اعتماد گروه بیشتری از مردم را به بهره‌گیری از تجارت‌های اینترنتی جلب کند. اما کارشناسان و فعالان کسب‌وکارهای نوین حوزه‌ی ICT، ضمن درک تاثیرات مثبت احتمالی این تغییرات در روند فعالیت‌های ای‌نماد هنوز به مفید بودن آن شک داشته و آن را فاکتور مناسبی برای راهنمایی کاربران نمی‌دانند.

به گفته «مُحی سَنیسِل»، بنیانگذار پلتفرم ‌دونیت، ای‌نماد صرفاً یک شناسه برای جلب اعتماد کاربران است و در تعریفش هیچ الزامی برای استفاده از آن برای کسب‌وکارها وجود ندارد. با این‌حال بسیاری از کسب‌وکارها اخیراً به علت نداشتن این نماد مسدود شده‌اند که جای سوال دارد. او معتقد است مشکلاتی از این دست در جریان ای‌نماد وجود دارد که سرمنشاء تمامی آنها به عدم تعریف دقیق و کاربردی کسب‌وکارهای فضای مجازی توسط دولت برمی‌گردد.

او معتقد است ای‌نماد نمی‌تواند فاکتور مناسبی برای جلب اطمینان کاربران باشد چراکه سودجویان باگ‌های بسیاری در فرآیند اخذ این نماد یافته‌اند: «برای مثال عده‌ای با مجوز گرفتن از این سامانه، فعالیت خود را تغییر داده و با سواستفاده از این نماد اعتماد مخاطب را جلب می‌کنند.» به گفته سنیسل در حال حاضر کد اسکریپی وجود دارد که می‌توان با کپی کردن آن، از کد ای‌نمادِ دیجی‌کالا در صفحه‌های متفاوت استفاده کرد.

او درباره تاثیر باگ‌های موجود در تعریف این سامانه بر محدود شدن خلاقیت در ایجاد کسب‌وکار‌های نوین به دیجیاتو می‌گوید:

«هر کسب‌وکاری برای دریافت نماد اعتماد الکترونیک باید مجوز‌های مربوطه را از نهاد‌های معتبر تهیه کند اما مشکل اساسی اینجاست که بعضی کسب‌وکارها چون خلاقانه هستند و مشابه داخلی (یا حتی خارجی) ندارد، هنوز نهاد مشخصی برای اخذ مجوز آنها تعریف نشده است که این مهم دقیقاً با سخت‌تر کردن فرآیند‌های این حوزه، خلاقیت را از نیروی جوان گرفته و باعث سرخوردگی آنان می‌شود. اگر مانعی برای فعالیت‌ سایت‌ها بدون داشتن این کد نبود و سایت‌ها می‌توانستند مانند گواهی ایزو یا آرم استاندارد خود برای اخذ آنها اقدام کنند ممکن بود اتفاقات بهتری در این حوزه رخ دهد، کما اینکه نمونه‌های مشابهی مانند «السیتکس» از سال ۲۰۰۵ راه اندازی شده بود که تعریف و فعالیت بسیار مناسبی داشت و اطمینان کاربران را نیز جلب می‌نمود.»

سَنیسِل همچنین باور دارد که ای‌نماد در بحث زیرساختی و نظارتی مشکلات اساسی دارد. به گفته وی اخیراً استارتاپ‌های زیادی از مسدود بودن یک ماه و نیمه سایت مذکور ضرر شدیدی کرده‌اند و این مساله سوالی اساسی در ذهن فعالان این بخش ایجاد می‌کند: «چرا نمادی که باید وضعیت کسب‌وکارهای نوین را سر‌وسامان دهد و به آنها کمک کند دقیقاً به صورت عکس عمل کرده و مانع فعالیت این کسب و کارها می‌شود؟»

از نظر بنیان گذار دونیت، وجود «ای‌نماد» که باعث سخت‌تر شدن فعالیت کسب‌وکارهای نوین می‌شود در مقایسه با تلاش های دولت در زمینه رونق بخشیدن به استارتاپ ها، تناقضی آشکار به شمار می رود. او تنها راه برای از بین رفتن موانعی این چنین را متحد شدن استارتاپ‌ها در حذف ای‌نماد از سایت‌ها می‌داند چرا‌که به تفکر او باید مشخص شود که تنها گروهی که از فعالیت نکردن کسب‌وکارهای نوین متضرر می‌شوند، مردم و دولت‌ خواهند بود.

حال با اعلام تغییرات سامانه ای‌نماد و نظارت بیشتر بر فعالیت‌ کسب ‌وکارهای اینترنتی باید دید که سخت‌گیری‌های اخذ این کد منجر به چه اتفاقاتی خواهد شد. آیا ستاره‌های نماد اعتماد الکترونیک می‌توانند فاکتوری تاثیرگذار بر استقبال کاربران باشند یا خلاقیت و کیفیت سرویس‌های ارائه شده در سایت‌های فعال ضامن موفقیت آنها خواهند بود و نماد اعتماد الکترونیک صرفاً به مانعی برای رونق یافتن کسب‌وکارهای جدید تبدیل خواهد شد؟