تبدیل تلگرام به «رسانه» در ایران، چگونه فولاد آبدیده شد؟

«در کشور ما تلگرام به یک رسانه تبدیل شده است.» این حقیقتی است که وزیر ارتباطات در برنامه دورهمی به آن اشاره کرد. هوشمند شدن مخاطبان و بی اعتمادی آنها به برخی رسانه‌ها در کنار پیشرفت روزانه بسترهای تلگرامی، باعث کوچ مخاطبان به این اپلیکیشن شده است؛ کوچی که برخی کارشناسان آن را بزرگترین مهاجرت ایرانیان در چند سال اخیر می‌نامند. اما چرا این اتفاق در این ابعاد وسیع دربین مردم افتاده است؟

بیش از 40 میلیون گوشی هوشمند در ایران اخبار و تحولات روز را در کسری از ثانیه جابه جا می‌کنند، انتشار تحلیل رویدادها و تکذیب شان هم به همین اندازه زمان نیاز دارد آن هم بدون فیلترینگ و گزینشگری با حضور تمامی اقشار و افکار. اخبار تلگرامی حالا به مرجع اطلاعاتی مردم تبدیل شده است؛ موضوعی که مورد انتقاد وزیر ارتباطات است. جهرمی می‌گوید:

 «فضای مجازی ما آغشته به موضوعات سیاسی شده است، در دنیا فضای پیام رسان‌ها با فضای رسانه ‌ها کاملا متفاوت است و مردم از اپلیکیشنی مانند واتس اپ برای ارتباطات معمولی و هماهنگی کاری استفاده می کنند اما در کشور ما تلگرام به یک رسانه تبدیل شده است.»

علت پیشرفت تلگرام و به کل شبکه های مجازی در ایران را از استاد محمود مختاریان مدرس دانشگاه علامه و روزنامه نگار پیشکسوت پرسیدیم، فردی که پا را فراتر گذاشته و ظهور و اوج تلگرام را به طوفانی بسیار قوی تشبیه می کند که همه مسایل کشور را در هم شکسته است. او به دیجیاتو می گوید:

«ما باید آن را به عنوان رسانه ای کامل بپذیریم چراکه اخبار روز، حرکت و نور، صدا، تصویر و موسیقی و همه رسانه ها را در خود جای داده است. تحول 5 ساله اخیر رسانه ها، به اندازه 500 سال آنها را متحول کرد و این اتفاق باعث شد تا خانواده ها حتی از هم دور شوند.»

مختاریان اما دلیل اینکه تلگرام تبدیل به رسانه ای قدرتمند شده به طوری که صدا و سیما هم تحت الشعاع آن قرار گرفته را موارد مختلفی متصور می شود. او اعتقاد دارد که جدا از مساله سانسور، ضوابط و خط مشی هایی که دیگر رسانه ها نسبت به تلگرام دارند، گزیده گویی و نوع تولید محتوای تلگرام هم مهم است که همگام با سلیقه مخاطب امروز پیش می‌رود.

مختاریان معتقد است در ایران نشریات کاغذی و روزنامه‌ها نتوانستند به درستی با دنیای دیجیتال رفتار کنند و از همین رو در برابر آن باخته‌اند. او می گوید که این مشکل در تمام دنیا وجود دارد ولی در ایران اوج گرفته و به درستی با آن برخورد نشده است.

«بر اساس استاندارد شبکه های خارجی، مدت زمان سخنرانی رئیس جمهور 5 دقیقه و نخست وزیر 2 دقیقه است چون مخاطبان علاقه ای به مطالب و محتوای طولانی ندارند. درصورتیکه در رسانه های ما گفتگوی طولانی و مراسمات کسالت آور هنوز پابرجاست.»

این استاد دانشگاه دیگر دلیل رسانه جمعی شدن تلگرام را در کشور منتشر کردن تمامی اخبار عنوان می‌کند و البته از نکات منفی آن نیز غافلگیر نیست: «این رسانه ها اخلاق مدار نیستند مسولیت ندارند، دروازه بانی خبر ندارند، دروغ منتشر میکنند اما مورد توجه مردم هستند چون در آنها سانسور نیست.»

او باور دارد رسانه های ملی سلایق خود را اعمال می‌کنند تا منافع ملی را حفظ کنند، بنابراین تمامی اخبار را پوشش نمی‌دهند. توجه به سهم رسانه‌ها از سیطره جهانی موضوع مهم دیگری است. مختاریان در این باره توضیح می‌دهد:

«ما باید قبول کنیم تلگرام رسانه است، رسانه قدرت تکثیر دارد. تکثیر روزانه 7 میلیون عکس از نسل کشی توسط رژیم صهیونیستی باعث شد که آنها شکست خود را در جنگ 33 روزه بپذیرند و اعتراف کنند از تکثیر عکس شکست خوردند و نه از ابزارهای فنی. امروزه نوعی حکومت به نام مدیاکراسی در دنیا وجود دارد که رسانه در آن حکمرانی می‌کند.»

بسیاری از روزنامه های عمومی  با رسانه ای شدن فضای مجازی به ورطه نابودی کشیده شدند و توییتر و رسانه های موبایلی جایگزین آنها شدند. امروز 160 رهبر جهان در توئیتر صفحه شخصی دارند و از طریق آن با مردم دنیا صحبت می‌کنند. پذیرفتن نقش رسانه های جدید در زندگی امروز موجب شده تا توئیت نویسی و روزنامه نگاری موبایلی در دانشگاه های سیدنی و آمریکا تدریس شود.

کارشناسان بر این باورند که سواد رسانه‌ای برگ برنده و کلید قدرت در عصر امروز است؛ سوادی که متاسفانه با رسانه ای مثل تلگرام و دانش پایین گردانندگان برخی کانال‌های آن، یک مسیر خطرناک را پیش روی ما قرار داده است.