گزارش میدانی دیجیاتو: بازار زیرزمینی رجیستری گوشی‌های مسافرتی

پاساژ از ماه پیش شلوغ‌تر است و رفت و آمد خوبی در طبقاتش در جریان است: «نمی‌دونم جریانش چیه ولی معمولا یکی دو روز قبل چند روز تعطیلی پشت هم بازارمون خوبه.» راهم را کج می‌کنم به سمت طبقات بالای پاساژ علائدین که بیشتر راسته تعمیراتی‌هاست و پیگیر این می‌شوم که گوشی مسافرتی آیفونم را که از موعد رجیستری قانونی‌اش گذشته، چگونه در سامانه همتا ثبت کنم؟ می‌گویم شنیده‌ام که اینجا افرادی هستند کمکم کنند تا گوشی مسافرتی را با شماره گذرنامه مسافر تازه از سفر برگشته‌ای ثبت کنم و جواب می‌شنوم که: «درست شنیدی داداش. بیا تو مغازه.»

طرح رجیستری از ۲۸ مهرماه سال ۹۶ به طور جدی شروع به کار کرد و در آغاز راه خود نیز برند اپل را زیر پوشش خود قرار داد، این طرح آمده است که ریشه قاچاق کالای موبایل را نابود کند و آنطور که مسئولان می‌گویند تا حد بسیار زیادی هم در این راه موفق بوده است. اما مردم در حقیقت مشتریانی هستند که هنوز چم و خم طرح رجیستری را درست هضم نکرده‌اند و باوجود اخطارهای دولتی، به هر دلیلی یادشان رفته موبایل خود را روشن کنند و یا در هنگام ورود به کشور، هزینه گمرکی موبایل مسافرتی‌شان را پرداخت کنند. این افراد قشر کمی نیستند و برخی از آنها موبایل‌های چند میلیونی دارند که هیچ دلشان نمی‌خواهد آن را بلااستفاده کنج اتاق بگذارند.

اگر با این مشکل مواجه شوید که موبایلی مسافرتی را آورده‌اید و پس از ۳۰ روز هم کارهایش را انجام نداده‌اید، بعد از پیگیری‌های مکرر متوجه می‌شوید که باید به سامانه گمرکی رفته و با پرداخت عوارض گوشی خود (که با توجه به نوع گوشی‌تان متفاوت است) آن را در گمرک ثبت کنید و سپس با زدن شماره گذرنامه یک مسافر که کمتر از یک ماه از ورودش به کشور گذشته، می‌توانید IMEI موبایل را در سامانه ثبت و در حقیقت آن را رجیستر کنید. اما طبیعتا همه افراد در میان اطرافیان خود، مسافرین تازه از سفر فرنگ برگشته ندارند، تکلیف چه می‌شود؟

همین حرف‌ها را برای یک فروشنده در طبقه دوم پاساژ می‌زنم و او اظهار بی‌اطلاعی می‌کند. بعد از سر زدن به دو سه مغازه یکی‌شان می‌گوید که شنیده برخی فروشنده‌ها این کار را انجام می‌دهند:

«هزینه‌اش هم زیاد نیست. یک مبلغی رو که باید به گمرک بدن و یک مبلغی رو هم حق الزحمه خودشون بر می‌دارن. ولی حواست باشه بگو یا جلو چشم خودت گمرکی رو پرداخت کنند یا خودت این یک مرحله رو رد کن و بعد بیا اینجا فقط برای ثبت شماره گذرنامه.»

او تاکید می‌کند که هر مسافر صرفا یک موبایل را می‌تواند در یک نوبت ورود و خروج به کشور به نام خودش ثبت کند و برای همین افرادی که این کار را می‌کنند معمولا آدم دارند:

«باید بری بیشتر سراغ فروشنده ها تا تعمیرکارا. اشتباه زدی تا اینجا رو داداش. فروشنده‌هایی که دایم در حال رفت و آمد به خارج و داخل هستند هم خودشان و هم کلی آدم می‌شناسند که می‌شه با گذرنامشون موبایلت رو ثبت کنند و خیالت راحت شه.»

مسیرم را به سمت فروشنده‌ها کج می‌کنم و بعد از پرس و جویی دوباره یکی دو تا مغازه را پیدا می‌کنم که به گفته دیگران واردکننده هم هستند و دقیقا می‌دانند اوضاع را باید چطور راست و ریست کرد. بعد از بازگو کردن مشکلم می‌گوید که می‌تواند کار من را راه بیندازد: «ولی خودم چندتا آیفون الان توی نوبت دارم که باید ثبتشون کنم.» بعد دسته‌ای موبایل از کیفش بیرون می‌آورد که در بینشان مدل‌های مختلف آیفون به چشم می‌خورد:

«خودم یکیشون رو فقط می‌تونم ثبت کنم ولی دوستانی می‌شناسم که می‌تونیم با کمک اونا مشکل رو حل کنیم. نیازی نیست گوشی همراهت باشه، فقط IMEI و شماره سیم‌کارت و مشخصات صاحب سیم‌کارت کفایت می‌کنه.»

با اینکه یک ساعت قبل از تهیه گزارش چک کردم و دیدم که برای آیفون ۶ رقمی نزدیک به ۱۸۰ هزار تومان هزینه گمرکی باید پرداخت کرد ولی فروشنده می‌گوید که رقم‌ها و درصدها یک هفته‌ای هست که بالا رفته و این رقم را به من ۲۵۰ هزار تومان اعلام می‌کند که با حق الزحمه‌ او می‌شود ۳۰۰ هزار تومان: «جای چک و چونه هم وجود نداره، کار ریسکی دارم انجام می‌دم.»

مغازه‌دار دیگری که این کار را انجام می‌دهد اما مبلغی کمتر را مطالبه می‌کند و می‌گوید که این رجیستری باعث شده تا هیچ گوشی دست دویی را دیگر وارد نکند:

«البته یک دوستی پیدا شده که می‌گوید در گمرک آدم سراغ دارد تا IMEIهای گوشی‌ها را در اتوماتی در گمرک ثبت کند و برای هر کدام هم مبلغی از ما بگیرد تا بتوانیم گوشی اپل دست دو هم وارد کنیم. هنوز این همکاری را شروع نکردیم ولی برخی را می‌شناسم که این کار را کرده‌اند.»

از او می‌پرسم که اگر گوشی با شماره گذرنامه دیگری ثبت شود، هیچ مشکلی برای صاحب گوشی پیش نمی‌آید؟ با نگاهی عاقل اندر سفیه جواب می‌دهد:

«شما گوشی مسافرتی آوردی و می‌خوای اون رو کادو بدی به دوستت. مشکلش چیه از لحاظ قانونی؟ اگر منظورت اینه که به ما و بچه‌هایی که میریم و میایم و گوشی ثبت می‌کنیم گیر میدن یا نه که بازهم جوابت منفیه. گمرک و دولت فکر نمی‌کنند که یک بنده خدایی به خاطر ثبت یه موبایل پاشه بره خارج و بیاد، اون هم با این عوارض خروج از کشور و قیمت دلار و...»

بعد از بحث با مغازه‌دار وقتی پا از فروشگاهش بیرون می‌گذارم، فروشنده‌ای را می‌یابم که می‌گوید خودش به تازگی این کار را انجام داده. حرف‌های او با دوستی که اخیرا گوشی مسافرتی‌اش را در سامانه ثبت کرده حدودا یکسان است:

«نیازی نیست به این کارها. با هر گذرنامه‌ای که یک بار ورود و خروج کرده باشد هم گاهی میشه این کار رو انجام داد. اول خودت امتحان کن بعد بیا اینجا چون مجبوری بیشتر از قیمت واقعی مایه بذاری.»

«چی شد، پشیمون شدی؟» را مغازه‌داری می‌گوید که شاهد گشت و گذارم در پاساژ بود. جواب می‌دهم که با گذرنامه یکی از دوستان مساله را حل می‌کنم و می‌گوید: «شما که آشنا داری پس.» فکر می‌کنم آنهایی که آشنای مسافر ندارند چطور؟ باید هزینه‌هایی را متقبل شوند تا موبایلشان کار کند.

بازار میلیاردی قاچاقی که گفته می‌شود جمع شده تبدیل به بازاری با ابعاد و ارقامی خیلی کمتر شده که اسمی برای آن نمی‌توانم بگذارم.