چرا رانندگان تاکسی تمایلی به روشن کردن کولر ندارند؟

هیچ چیز به اندازه خاموش بودن کولر تاکسی، مسافران را عذاب نمی دهد. مسافران حق خود می‌دانند که در گرم ترین روزهای تابستان کولر تاکسی روشن باشد، اما تاکسیرانان هم صلاح می‌دانند که کولر خاموش باشد و در عوض مسافرانی که حداکثر حدود یک ساعت سوار ماشین او هستند، پنجره‌ها را پایین بدهند و اگر بادی وزید، به همان بسنده کنند.

اما واقعا چرا بیشتر رانندگان تاکسی تمایلی به روشن کردن کولرشان ندارند؟ برخی معتقدند که مسئله برسر افزایش میزان سوخت است و برخی ترس از خراب شدن کولر را علت می‌دانند که البته خیلی بیراهه نیست. شاید جالب باشد این سوال را با یک مثال آشنا جواب دهیم.

حتما اسم «اثر پروانه‌ای» را شنیده‌اید. «ادوارد لورنتس» مبدع اثر پروانه‌ای این سوال را مطرح می‌کند که «آیا بال‌زدن پروانه‌ای در برزیل می‌تواند باعث ایجاد تندباد در تگزاس شود؟» سوالی که بیشتر شبیه به یک شوخی است اما در واقع اثر پروانه‌ای به این معناست که تغییر جزیی در شرایط اولیه می‌تواند به نتایج وسیع و پیش‌بینی نشده در سیستم منجر شود و این سنگ بنای تئوری «آشوب» است. در نظریه آشوب یا بی‌نظمی اعتقاد بر آن است که در تمامی پدیده‌ها، نقاطی وجود دارند که تغییری اندک در آنها باعث تغییرات عظیم خواهد شد و در این رابطه سیستم‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و سازمانی، همچون سیستم‌های جوی از اثر پروانه‌ای برخوردارند و تحلیلگران باید با آگاهی از این نکته مهم به تحلیل و تنظیم مسائل مربوطه بپردازند.

اتفاقی که دقیقا در سیستم تاکسیرانی هم قابل مشاهده است. در واقع قوانین ناقص وضع شده در سیستم تاکسیرانی نتایجی نامطلوبی را به وجود آورده که نمونه آن روشن نکردن کولر در تابستان است.

حالا قطعات این اثر پروانه‌ای را کنار هم می‌گذاریم. اول آنکه یک تاکسیران هزینه تاکسی را خودش کامل پرداخت می‌کند به طور حدودی قیمت یک تاکسی نو پژو و سمند 35 میلیون تومان قیمت دارد که درصورت خرید اقساطی و پرداخت سود، قیمت تمام شده تاکسی بیش از  42 میلیون تومان خواهد شد.

نکته بعدی که باید در نظر گرفت عمر 10 ساله تاکسی‌هاست. یعنی تاکسی‌ها چون پیمایش زیادی دارند بعد از 10 سال فرسوده می‌شوند و طبق قانون باید اسقاط شوند. بنابراین خودرویی که در خوش بینانه‌ترین حالت برای آنها 42 میلیون تومان تمام شده است، بعد از 10 سال گواهی اسقاط آن 5 میلیون تومان ارزش خواهد داشت.

اما مهمترین موضوع و قانونی که اختیارات تاکسیرانان را محدود می‌کند، الزام تاکسیرانان به کار کردن با یک خودرو تا زمان اسقاط شدن است که حق تعویض خودرو را از آنها سلب می‌کند. به بیان دیگر اگر خودرو تاکسیرانی طی این 10 سال خراب شده و نیاز به تعمیر داشته باشد، تنها راه اسقاط خودرو و خرید خودرویی دیگر است.

بنابراین در این شرایط طبیعی‌ست که تاکسیرانان تمام تلاش خود را بکار گیرند تا تاکسی آنها کوچکترین آسیبی نبیند یا حداقل استهلاک به خودرو وارد شود. برداشتن دسته‌های باز و بسته کردن شیشه، برداشتن کلید‌های شیشه، درخواست برای آهسته بستن در و روشن نکردن کولر در گرمای تابستان از جمله مواردی‌ست که بیشتر تاکسیرانان انجام می‌دهند تا استهلاک خودرو به حداقل برسد.

هر تاکسی حداکثر روزانه بین 200 تا 300 کیلومتر تردد دارد و اگر قرار باشد در تمام این مدت کولر ماشین روشن باشد، به سیستم خنک کننده خودرو فشار زیادی وارد شده و به باور رانندگان، احتمالا سوختن سرسیلندر خودرو بیشتر می شود. ضمن آنکه خودروهای تاکسیرانان از دسته سمند، پژو 405 و پراید خارج نیست. خودروهایی که کیفیت نازل آنها برای همه اثبات رسیده است و تعویض سرسیلندر هزینه ای حدود 500 هزار الی 2 میلیون تومان به راننده تحمیل می‌کند. مضاف بر اینکه تعویض خودرو هم تا قبل از 10 ساله شدن خودرو اصلا به صرفه نیست.

در نهایت باید گفت که اثر پروانه‌ای قوانین ناقص وضع شده برای تاکسیرانان، آنها را مجبور  هستند کمترین استهلاک را به خودروشان وارد کنند؛ کولرها را خاموش نگه دارند و خوشان هم‌پای مسافران‌شان گرمای تابستان را تحمل کنند تا مبادا تعمیرات گران قیمت آفت کارشان شود.