میهن به عنوان خدمت؛ مدلی که با فناوری بلاکچین نظم جهانی را به هم می ریزد

فناوری بلاکچین چند سال است که سر زبان ها افتاده و فکر و ذهن همه را به خود مشغول کرده، به گونه ای که انتظار می رود در آینده ای نزدیک تمام ابعاد زندگی بشر به این بستر منتقل شوند. مؤسسه تحقیقاتی گارتنر که یکی از معتبر ترین شرکت ها در حوزه خدمات پژوهشی و مشاوره به شمار می رود، بلاکچین را جزو 10 فناوری راهبردی می داند که در سال 2018 مدل های تجاری و کسب و کار ها را شکل می دهند.

نمودار هایپ سایکل گارتنر برای فناوری های نوظهور در سال 2018 نشان می دهد که فناوری بلاکچین در حال خروج از مرحله انتظارات غیرواقعی است و به تدریج وارد فاز پیاده سازی می شود. این نمودار را در تصویر زیر می بینید:

حوزه اقتصاد یکی از اهداف اصلی بلاکچین به شمار می رود و فناوری های مرتبط با آن می خواهند تمامی ابعاد اقتصاد جهانی را تحت تأثیر قرار دهند. این موضوع حتی در کشور ما هم بسیار داغ شده و علی رغم فاصله چندین و چند ساله با دنیای تکنولوژی در اکثر حوزه ها، این بار می خواهیم یکی از پیشگامان عرصه بلاکچین باشیم و ارز دیجیتال ملی را توسعه دهیم.

البته اینکه ارز دیجیتال ملی به چه دردی می خورد هنوز مشخص نیست، ضمن اینکه راه اندازی ارز دیجیتال تنها یکی از کاربردهای بی شمار فناوری بلاکچین است. در این مطلب می خواهیم ببینیم بلاکچین و فناوری های مبتنی بر آن چگونه عرصه سیاست جهانی را دستخوش تغییر کرده و نحوه تعامل مردم با دولت ها را تغییر می دهند.

دولت مبتنی بر بلاکچین

مهم ترین کارکردهای دولت عبارتند از اخذ مالیات برای تأمین بودجه خدمات عمومی، حفاظت از شهروندان، و برقراری رفاه اجتماعی [البته اینها در حالت کلی است و شاید بعضی دولت ها فقط به گزینه اول پایبند باشند]. تمامی اینها با بلاکچین متحول می شوند و دولت ها با استفاده از دفتر کل مستقل و توزیع شده در کنار قراردادهای هوشمند، می توانند نحوه ساماندهی و اجرای این موارد را به طور چشمگیری بهبود دهند.

بلاکچین می تواند دنیا را به سمت دموکراسی واقعی و ایده آل هدایت کند

در واقع بلاکچین می تواند دنیا را به سمت دموکراسی واقعی و ایده آل هدایت کند، جایی که انتخابات شفاف برگزار می شود؛ تصمیمات دولت بر مبنای حقایق است؛ قراردادهای هوشمند جایگزین لشکر منشی ها و کارمندهای ساده می شوند؛ دسترسی آزاد به اطلاعات برای همه فراهم می گردد؛ دولت ها می توانند مالیات را به شیوه ای عادلانه تر و مطمئن تر دریافت کنند؛ مالیات دهندگان از سرنوشت پولشان باخبر هستند؛ هزینه خدمات دولتی برای شهروندان کاهش می یابد؛ توزیع صحیح خدمات و بودجه ممکن می شود؛ از فساد خبری نیست و مانند اینها.

به عنوان مثال، رفاه اجتماعی در اکثر کشورها یکی از ناکارآمدترین حوزه های مدیریت دولتی محسوب می شود و گاهی اوقات هزینه سربار ارائه خدمات، از بودجه اصلی تخصیص یافته به شهروندان هدف، فراتر می رود. یکی از دلایل اصلی این وضعیت، این است که دولت ها نمی توانند آمار دقیقی از شهروندان نیازمند به دست آورند و از سرانجام بسته های حمایتی هم اطلاع دقیقی ندارند.

اتوماسیون (خودکارسازی فرایندها) به طور عام، و شبکه های ایمن توزیع شده (بلاکچین) به طور خاص، به تدریج در لایه های مختلف دولت نهادینه شده و نهایتاً به سطحی می رسند که به آن میهن به عنوان خدمت یا Homeland-as-a-Service می گویند.

مدل میهن به عنوان خدمت

در واقع مدل میهن به عنوان خدمت به شهروندان اجازه می دهد این سؤال را بپرسند که «کشورم برای من چه کاری انجام می دهد؟». در مرحله بعد، کشورها برای به دست آوردن شهروندان بهتر با یکدیگر رقابت می کنند و بدین منظور باید خدمات بهتری ارائه دهند؛ مواردی نظیر اقتصاد قدرتمند، قوانین و سیستم قضایی عدالت محور، و برنامه های رفاه اجتماعی پایدار. اگر خدمات دولت کافی نباشد، فرد می تواند به دنبال گزینه های بهتری بگردد. بلاکچین برای متولد شدن این مدل کاملاً ضروری است چون اعتماد توزیع شده، جایگزین سیستم های کنترلی متمرکز کنونی دولت ها می شود.

دولت ها باید برای جذب شهروندان الکترونیکی با یکدیگر رقابت کنند

میهن ایده آل، میهنیست که بیشترین مزایای اقتصادی و خدمات عمومی را در محیطی رقابتی در اختیار شهروندانش بگذارد، شهروندانی که ممکن است حتی در کشور دیگری زندگی کنند. بنابراین مدل میهن به عنوان خدمت، به همگان اجازه می دهد تا از مزایایی که اکنون فقط در اختیار قشر مرفه قرار دارد، به طور کامل بهره مند شوند. این افراد می توانند شهروندی دیجیتال خود را بر اساس اهداف فردی و خدماتی که دولت های دیجیتال به آنها می دهند، انتخاب کنند.

به عنوان مثال کارمندان فریلنس برای کاهش هزینه های مالیاتی می توانند کشوری را انتخاب کنند که مالیات کمتری از آنها می گیرد. در واقع هر فردی می تواند در یک کشور ساکن شود، در کشور دیگری کار کند، کشور سومی را برای پس انداز انتخاب نماید و نهایتاً در تمام کشورها پول خرج کند؛ وضعیتی که هم اکنون فقط برای میلیاردرها صادق است.

تغییرات در راهند

اگرچه تمام مواردی که گفتیم واقعی هستند، ولی بین 20 الی 50 سال زمان نیاز داریم تا فناوری های زیرساخت آنها فراگیر شوند. با این حال بلاکچین در آینده نزدیک هم می تواند نقش مهمی را در تغییر و تحول دولت ها ایفا کند.

دولت های قدرتمند از مدل میهن به عنوان خدمت می ترسند

همان طور که انتظار می رود، ایده ی مدل توزیع شده میهن به عنوان خدمت برای بسیاری از دولت های قدرتمند و متمول مانند ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و چین [یا دولت های اقتدارگرا و تمامیت خواه] بسیار ترسناک است. از نظر آنها مدل مورد بحث، طیف وسیعی از هرج و مرج سازمانی را به وجود می آورد که در بین آنها می توان به کاهش درآمد مالیاتی، بی ثباتی نرخ ارز، پولشویی و تهدید وضع موجود (Status quo) اشاره کرد.

در واقع همان طور که سیستم تاکسیرانی سنتی از سرویس های مدرن جابجایی مسافر نظیر اسنپ و تپسی می ترسد و با آنها دشمنی می کند، چون می داند نیروی کار خصوصی سرویس دهی بهینه و با کیفیت تری دارد، مقامات دولتی هم بلاکچین و ارزهای دیجیتال را به عنوان فناوری های شیطانی و عامل ایجاد هرج و مرج می دانند [اظهارنظر های مشابهی را از مقامات کشورمان هم شنیده ایم].

کشورهای کوچک برای ارائه خدمات به شهروندان الکترونیکی جایگاه بهتری دارند

از هم گسیختگی دولت های بزرگ کنونی در سطح جهان باعث می شود تا کشورهای کوچک با ارائه مزیت های رقابتی بیشتر، به خصوص در حوزه اقتصادی و مالیات، به دنبال جذب شهروندان بیشتر باشند. عصر بلاکچین فرصت ارزشمندی برای این کشورها محسوب می شود: در دنیایی که کشورها بر سر جذب شهروند با یکدیگر رقابت کنند، کشورهای کوچک به خاطر ساختار بوروکراسی بهینه و هزینه های اجرایی کمتر، جایگاه بهتری پیدا خواهند کرد. این کشورها چیز زیادی از دست نمی دهند، اما منفعت زیادی در مدل میهن به عنوان خدمت در انتظار آنهاست: منابع درآمد جدید (سرمایه گذاران جدید، گردش مالی و خدمات)، تقویت پول ملی، و تأمین زیرساخت های ارزان تر برای مؤسسات دولتی.

همین جذابیت ها باعث شده تا برخی کشورهای کوچک به تدریج وارد این صحنه شوند. مثلاً بلاروس پروژه آزمایشی بزرگی را به راه انداخته تا استارتاپ های مبتنی بر بلاکچین را با وعده معافیت مالیاتی به کشور خودش بکشاند. استونی هم در حال راه اندازی «جامعه دیجیتال» است و در این راه از بلاکچین برای تعریف نوع جدیدی از شهروندی و ارائه مجموعه خدمات اجتماعی به شهروندان استفاده می کند.

این تلاش های اولیه چه به نتیجه برسند و چه نرسند، حرکت ارزشمندی را شروع کرده اند و به مرور دیگر کشورهای کوچک هم به تکاپو می افتند تا مدل شهروندی خود را عوض کنند. زمانی که تعداد کشورهای ارائه دهنده خدمات شهروندی نوین به سطح کافی رسیدند، کشورهای بزرگ تر و سازمان های بین المللی هم واقعیت را پذیرفته و به صحنه رقابت وارد می شوند.

با توجه به چرخه پذیرش فناوری های جدید و تغییرات نسل ها، به نظر می رسد که تا سال 2030 حداقل 20 کشور در دنیا، نسخه ای از دولت دیجیتال (بر بستر بلاکچین) را راه اندازی کرده و مزایای مالیاتی را برای شهروندان خود در نظر بگیرند. زمانی که این خدمات در اختیار تمامی نیروی کار جهان قرار بگیرد، به تدریج شاهد افول دولت های سنتی و کوچک شدن قابل توجه تعداد کارکنان آنها خواهیم بود. در چنین شرایطی، اقتصاد جهانی و چشم انداز ژئوپلتیکی دنیا به طور کامل تغییر خواهد کرد.