یادداشت: شما فیلتر می‌کنید، کسب‌وکارها می‌میرند

نویسنده این یادداشت، «شایان نوبرانی» کارشناس دیجیتال مارکتینگ و مدیر آژانس دیجیتال آبانگان است. 

بیش از شش ماه است که با فیلتر شدن تلگرام، شوک بزرگی به کسب‌وکارهای آنلاین در ایران وارد شده است؛ خصوصاً کسب‌وکارهایی که به طور کامل بر بستر شبکه‌های اجتماعی بنا شده‌اند و یا از این پلتفرم‌ها به عنوان یکی از پایانه‌های اصلی فروش و ارائه خدمات خود استفاده می‌کنند.

طی ماه‌های گذشته آمار و ارقام مختلفی از تعداد کسب‌وکارهای متأثر از فیلتر شدن تلگرام و همچنین تعداد مشاغل در حوزه آنلاین، از ۱۰ هزار کسب‌وکار تا ۲۰۰ هزار شغل از طرف نهادهای رسمی کشور اعلام شد. فارغ از دقت و صحت و سقم این اعداد، تمام آنها نشان از شدت و عمق اثر گذاری این اتفاق بر بدنه کسب‌وکارهای آنلاین داشت.

حالا پس از گذشت چند ماه از این اتفاق ناخوشایند، زمزمه‌هایی مبنی بر فیلتر شدن اینستاگرام به گوش می‌رسد. هرچند این شایعات هنوز از سمت مسئولان مرتبط تأیید نشده و البته وزیر جوان ارتباطات و فناوری اطلاعات این موضوع را تکذیب کرده‌اند، اما بهتر است قبل از اینکه اتفاق مشابهی برای اینستاگرام رخ بدهد، در رابطه با اثرات قابل پیش‌بینی این اتفاق اطلاع اطلاع رسانی شود.

پر واضح است که فیلتر شدن اینستاگرام، در صورت اتفاق، اثراتی به مراتب جدی‌تر، عمیق‌تر و طولانی‌تر از فیلتر شدن تلگرام، بر روی کسب‌وکارهای آنلاین و به طور کلی کسب‌وکارهای فعال در این حوزه خواهد داشت که برخی از این اثرات را مرور می‌کنیم.

تعدد کسب‌وکارهای فعال در اینستاگرام به نسبت تلگرام

هر چند آمار دقیقی از تعداد کسب‌وکارهای فعال در هیچ از این دو وجود ندارد، اما با یک گشت و گذار ساده در آنها به وضوح مشخص است که فعالیت کسب‌وکارهای ایرانی در اینستاگرام به مراتب رونق بیشتری دارد و قابل مقایسه با تلگرام نیست. در صورت فیلتر شدن اینستاگرام، باید انتظار آمارهای بیکاری و خساراتی به مراتب شدیدتر از تلگرام را داشته باشیم.

سرمایه‌هایی که دود خواهند شد

فارغ از خسارت‌ها و مشکلاتی که در دوره بعد از فیلتر شدن اینستاگرام گریبان گیر کسب‌وکارهای ایرانی خواهد شد، سرمایه‌ای که این فعالان طی سال‌های گذشته و با هزینه‌های میلیونی (یا شاید هم میلیاردی) که صرف تولید محتوا، تبلیغات، جوایز و … کرده‌اند تا کاربران صفحات خود را به چند ده و چند صد هزار نفر برسانند؛ همگی از بین خواهد رفت.

عدم وجود بستر مشابه قابل رقابت

در زمان فیلتر شدن تلگرام، موضوع بسترهای ایرانی (و غیر ایرانی) مشابه مطرح شد. اعلام شد که اگر تلگرام نباشد، شبکه‌های دیگر هستند که با صرف زمان می‌توانند جایگزین تلگرام باشند و فعالیت کاربران و کسب‌وکارها در آن بسترها ادامه پیدا کند. تجربه چند ماهه گذشته اما نشان داد که این بسترهای مشابه به هیچ عنوان نتوانستند حتی گوشه‌ای از خلاء به وجود آماده پس از فیلتر شدن تلگرام را پر کنند. با اتکا به این تجربه شکست، شاید با قطعیت بیشتری بتوان شرایط مشابه را در زمان فیلتر شدن اینستاگرام پیش‌بینی کرد.

دیجیتال مارکتینگ

در عصر حاضر، بخش مهمی از فعالیت‌های دیجیتال مارکتینگ کسب‌وکارها در دنیا به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف اختصاص دارد. در ایران از یک طرف محدودیت‌های داخلی و از طرف دیگر تحریم‌های خارجی، شرایط را به به گونه‌ای پیش برده که نه تنها فعالیت‌های دیجیتال مارکتینگ در اکثر حوزه‌های آن محدود شده است، بلکه این روزها در بخش شبکه‌های اجتماعی، تمامی فعالیت‌های کسب‌وکارها تنها به اینستاگرام منحصر شده و آن را به تنها راه ارتباط مستقیم برندها و مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی تبدیل کرده است.

حال با تصور فیلتر شدن اینستاگرام، اگر این گزینه هم وجود نداشته باشد، نه تنها بخش فعالیت‌های شبکه‌های اجتماعی و ارتباط مستقیم برندها با مخاطبان به طور کامل از چرخه دیجیتال مارکتینگ کسب‌وکارهای ایرانی حذف خواهد شد، بلکه با توجه به وزن و اهمیت این حوزه کل فعالیت‌های دیجیتال مارکتینگ و حتی مارکتینگ (به طور کلی) صدمه جدی خواهد دید. امید است مسئولین با تامل و درایت بیشتر و توجه به اثرات عمیق و جبران ناپذیر این اتفاق، تصمیم مناسب را اتخاذ نمایند.