پرونده یک ماموریت ساختگی؛ مارس وان از تاسیس تا ورشکستگی

چهار سال پیش بود که نام شرکت مارس وان بر سر زبان ها افتاد و تقریبا روزی نبود که خبری از این شرکت در نشریات مختلف سراسر دنیا منتشر نشود. در آن دوران نشریاتی مانند واشنگتن پست، CNN، فاکس نیوز و خیلی های دیگر پر بودند از مطالبی که در مورد وعده این شرکت برای سکونت در مریخ به قلم تحریر در آمده بودند. در عین حال اما دانشمندان مرتبا از نقص های پروژه مارس وان می گفتند و حالا این وعده پوچ برای همیشه به خاطره ها پیوسته است.

همانطور که دیروز در دیجیاتو خواندید شرکت مارس وان اعلام ورشکستگی کرده و در نتیجه پروژه سفر بدون بازگشت آن به مریخ لغو شده است. ظاهرا دادگاهی در بازل سوئیس اعلام کرده که مارس وان از ۱۵ ژانویه امسال در حالی که تنها ۲۵ هزار دلار در حساب های مالی اش بوده اعلام ورشکستی کرده. این شرکت در اصل انگلیسی بوده و در سال ۲۰۱۶ میلادی توسط یک کمپانی سوئیسی خریداری شد و حالا آنطور که خبرگزاری های مختلف اعلام کرده اند منحل شده است.

البته اشاره کنیم که این تعطیلی یکباره هم رخ نداده و مارس وان مدتی است که سکوت اختیار کرده. این شرکت به غیر از بیانیه های خبری جسته و گریخته ای که گهگاه منتشر می کرد در سال های اخیر کمتر در خبرگزاری ها ظاهر شد و با وجود آنکه قرار بود نخستین ماموریت رباتیک خود به مریخ را در سال ۲۰۲۰ انجام دهد و کمی بعد نخستین گروه از انسان ها را عازم سیاره سرخ کند، مرتبا کمرنگ و کمرنگ تر شد.

نخستین سفر رباتیک مارس وان به مریخ قرار بود سال ۲۰۲۰ کلید بخورد

نام مارس وان اولین بار در سال ۲۰۱۲ میلادی مطرح شد و با پروژه جنجالی اش برای انجام سفر بی بازگشت به مریخ حسابی خبرساز شد. قرار بر این بود که این پیشگامان در قالب سفرهایی مستمر و برنامه ریزی شده به تدریج در سیاره سرخ سکونت داده شوند و آذوقه مورد نیازشان نیز از زمین برای آنها ارسال گردد و باقی عمر خود را در سیاره سرخ سپری کنند.

با این حال اما طولی نکشید که پرسش هایی کلیدی در رابطه با این ماموریت ذهن بسیاری را به خود مشغول کرد. مثلا اینکه چه کسی قرار است این تجهیزات را بسازد یا با در نظر داشتن هزینه چند میلیارد دلاری این ماموریت، بودجه لازم برای انجام آن از کجا تامین خواهد شد؟

باس لندزدراپ موسس این شرکت در پاسخ اعلام کرد:

بودجه مارس وان از طریق یک برنامه تلویزیونی تامین خواهد شد که به زندگی سراسر امید فضانوردان و فرایند آماده سازی و آموزش آنها پیش از سفر به مریخ اختصاص دارد.

این مدیر حتی باور داشت که شمار مخاطبان چنین برنامه ای از بازی های المپیک هم فراتر خواهد رفت هرچند که او این حقیقت را نادیده گرفته بود که بازیهای المپیک رویدادهایی چند هفته ای هستند در حالی که برنامه تلویزیونی ماموریت فضایی مارس وان ممکن بود تا ابد ادامه داشته باشد.

مارس وان در توجیه این ایده خود در وبسایتش چنین نوشت:

بازی های المپیک ونکوور و بعد از آن المپیک لندن تنها سه هفته طول کشیدند و برگزار کنندگان هر کدام بالغ بر ۳.۸ میلیارد دلار بابت حق امتیاز پخش بازی ها درآمد داشتند. حالا مارس وان می خواهد فرصتی را در اختیار جهان قرار دهد تا به تماشای بزرگ ترین ماموریت اکتشافاتی دنیا بنشینند و فرایند گزینش و آموزش فضانوردان آینده، آماده سازی شان برای سکونت در مریخ، فرود روی سطح سیاره سرخ و ساخت و ساز و ایجاد جامعه جدید در آن را از نزدیک ببینند.

بعد از این جنجال خبری مارس وان برای مدت دو سال سکوت اختیار کرد و حرفی از آن در محافل خبری نبود تا اینکه در سال ۲۰۱۵ اسامی صد نفر نهایی که بعد از یک پروسه کاملی علنی انتخاب شده بودند را برای سفر بدون بازگشت به مریخ اعلام کرد. این صد نفر که سه ایرانی به نام های الهه نوری، صادق مدرسی و سعید قندهاری هم در بین شان مشاهده می شد به شدت مورد توجه رسانه ها قرار گرفتند؛ در گفتگوهای تلویزیونی از آنها دعوت می شد و روزنامه های مختلف در سراسر دنیا مرتبا مصاحبه هایشان را چاپ می کردند.

با این حال اما ایرادات جدی این پروژه به تدریج شروع به رخ نمایی کردند. در سال ۲۰۱۴ میلادی موسسه فناوری ماساچوست (MIT) گزارشی مفصل در مورد عملیاتی نبودن این ماموریت منتشر کرد و در میان انتقادات متعددی که نسبت به آن مطرح نمود مدعی شد که این افراد ظرف تنها ۶۸ روز بعد از حضورشان در مریخ دچار خفگی شده و می میرند.

اغلب برآوردهای انجام شده توسط دانشمندان در سراسر دنیا نشان می داد که انسان ها ظرف تنها چند هفته در مریخ جان خود را از دست خواهند داد.

Joseph Roche  یکی از صد فینالیستی که قرار بود عازم این سفر شود در سال ۲۰۱۵ برخی تاکتیک هایی که مارس وان برای پول در آوردن از آنها استفاده می کرد را برای عموم فاش ساخت و مدعی شد که مارس وان برای فروش هرچه بیشترش از هواداران و علاقمندان به این پروژه کلاهبرداری می کرد.

او در مصاحبه با نشریه مدیوم اینطور گفت:

مارس وان به ما می گفت با طی کردن هر یک از مراحل گزینش امتیازی دریافت می کنید و بعد تنها راه برای دریافت امتیازات بیشتر خرید از مارس وان یا کمک مالی به آن خواهد بود.

نشریه Space Review در آن زمان اینطور نوشت:

اگر قرار بود فردی به این مناظره امتیاز بدهد و بابت هر استدلال قوی که در آن ارائه می شد نمره ای مثبت در نظر بگیرد و به ازای هر ایراد امتیازی کم کند و هر زمان که دیگری بحث را به طرف مقابل می باخت چندین امتیاز از آن کسر می شد آنگاه مارس وان باید پرچم سفیدش را بالا می آورد.

در سال های بعد از این اتفاق نیز مارس وان مرتبا تاریخ ماموریت های انسانی خود به مریخ را به تعویق انداخت و در آخرین بیانیه خبری اش که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد از  پیش بینی درآمدهای جدید برای این ماموریت خبر داد. به غیر از این بیانیه و البته چند خبر جسته و گریخته دیگری که بعد از آن منتشر شد میتوان اینطور نتیجه گرفت که از سال ۲۰۱۵ به این طرف مارس وان رسما با دنیا خداحافظی کرد و اعلام خبر ورشکستگی آن را میتوان آخرین میخ به تابوت این شرکت دانست.

در طول سالیان گذشته اما حرف و حدیث های زیادی در رابطه با مارس وان و ماموریت عجیب و غریب آن برسر زبان ها افتاد و برخی ابراز نگرانی کردند که مبادا کل پروژه کلاه برداری بیش نبوده باشد و یا موسسان مارس وان از مخاطراتی که ممکن بوده در طول این سفر برای مسافران مریخ پیش بیاید بی خبر بوده اند.

در هر حال میتوان امیدوار بود که این تجربه ناموفق و تلخ، هیجان یک ماموریت انسانی واقعی به مریخ را از بین نبرد؛ ماموریتی که با تیمی متخصص و بودجه کافی بالاخره روزی کلید خواهد خورد.