پژوهش جدید شبکه‌های اجتماعی و تلویزیون را عامل افسردگی در نوجوانان می‌داند

محققان کانادایی با انجام مطالعه ای چهار ساله روی هزاران نوجوانان کانادایی به نتایج جالبی دست پیدا کرده اند که از اثر مخرب شبکه های اجتماعی و تلویزیون روی روحیه آنها حکایت دارد. نکته جالبتر این است که بازی های ویدیویی علی رغم غوغایی که پیرامون آنها جریان دارند، در این زمینه به پای شبکه های اجتماعی نمی رسند.

در این پژوهش بررسی مدت زمان خیره شدن به نمایشگرهای مختلف نشان داد که خیره شدن به تلویزیون و شبکه های اجتماعی عامل اصلی افسردگی در نوجوانان هستند. نکته جالب توجه این است که استفاده از کامپیوتر و بازی های ویدیویی تأثیر چندانی بر افسردگی نوجوانان ندارد.

یکی از نگرانی های مهم والدین استفاده طولانی مدت فرزندانشان از گجت های متعدد و تأثیر منفی اینکار بر سلامت روانی آنهاست. پیشرفت سریع تکنولوژی باعث شده تا با نسلی روبرو باشیم که همیشه از یک صفحه نمایش به صفحه نمایش بعدی در حال جا به جا شدن است.

در این تحقیق 4 هزار نوجوان به طور میانگین برای مدت 4 سال تحت بررسی قرار گرفتند. در ابتدای آزمایش هر نوجوان 12 سال سن داشت و سالیانه از آن ها خواسته می شد تا وضعیت سلامت روحی و مدت زمان استفاده از وسایل دارای نمایشگر را در قالب پرسشنامه ای گزارش کنند. نمایشگرها در چهار دسته بندی قرار گرفته بودند: شبکه های اجتماعی، تلویزیون، بازی های ویدیویی و کامپیوتر.

نتایج این آزمایش محققین را شگفت زده کرد چون حاکی از این است که نشانه های افسردگی در نوجوانان با افزایش استفاده آنها از شبکه های اجتماعی و نگاه کردن به تلویزیون، بروز می کند.

نکته عجیب این که استفاده از کامپیوتر و بازی کردن باعث افسردگی نمی شدند. کارشناسان معتقدند وقت گذرانی در شبکه های اجتماعی و نشستن پای تلویزیون به سلامت روحی کودکان بیشتر آسیب می زند چون زندگی پر زرق و برق و مجلل نمایش داده شده در این رسانه ها به نوعی خواسته پنهانی افراد است، ولی تصاویری که در بازی های ویدیویی می بینیم چنین حسی را القاء نمی کنند.

«Elroy Boers» نویسنده ارشد این کار پژوهشی در این رابطه می گوید:

«در شبکه های اجتماعی و تلویزیون مدام با تصاویری طرف هستیم که زندگی مجلل و موفق دیگران را به تصویر می کشند. در این رسانه ها کاربران همواره افرادی که بدنی زیباتر و یا زندگی بهتری از آن ها دارند را می بینند.»

او معتقد است الگوریتم های پیچیده شبکه های اجتماعی که محتواها را با توجه به علایق و جستجوهای قبلی نشان می دهند تأثیر شگرفی بر افزایش افسردگی کاربران دارند:

«ماهیت الگوریتمی تلویزیون و به خصوص شبکه های اجتماعی دائما موارد تازه ای بر اساس علایق کاربر به او نمایش داده و او را در یک چرخه به دام می اندازند. در نتیجه افسردگی کاربر و انتخاب های وی باعث نمایش هرچه بیشتر مطالب ناراحت کننده تر شده و در نهایت او را افسرده تر خواهد کرد.»

با اینکه جداسازی نمایشگرها نقطه قوت مطالعه به شمار می رود اما این پژوهش نیز مانند دیگر تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته، از مشکل نبود نسبت میان علت و معلول رنج می برد. مثلاً آیا فردی که افسردگی دارد تمایل بیشتری به استفاده از شبکه های اجتماعی یا تلویزیون دارد؟

«Gemma Lewis» روانشناس از کالج دانشگاهی لندن معتقد است با این مطالعه نمی توان به نتیجه ای مشخص رسید. او از نحوه انتخاب کردن افراد شرکت کننده در آزمایش انتقاد کرده و معتقد است نتایج را نمی توان به همه نوجوانان بسط داد:

«نوجوانان این پژوهش، ابتدا برای آزمایش دیگری که هدف آن بررسی جلوگیری سوء مصرف مواد مخدر بود انتخاب شده بودند. این یعنی افراد بر اساس ریسک پذیری خصوصیات رفتاری شان در سوء مصرف مواد مخدر انتخاب شده بودند. بسیاری از کسانی که تمایل به استفاده از موارد مخدر دارند، پتانسیل افسرده شدن هم دارند. در نتیجه این نوجوانان نسبت به نوجوانان معمولی، بیشتر در معرض بیماری های روحی هستند.»

تحقیق دیگری که اوایل امسال توسط دانشگاه آکسفورد منتشر شد، نتیجه ای شوکه کننده در پی داشت. این بررسی نشان می داد استفاده از فناوری های دیجیتال تنها کمتر از نیم درصد در سلامت روحی نوجوانان اثر منفی می گذارد. با بررسی داده های به دست آمده از 350 هزار فرد در انگلستان و آمریکا مشخص شد خوردن یک صبحانه مفصل یا خواب کافی تأثیر بسیار بیشتری بر سلامت روحی نوجوانان نسبت به استفاده از فناوری های دیجیتال می گذارد.

این پژوهش که در کانادا انجام شده یافته های ارزشمندی را به ما نشان می دهد، اما همچنان با کسب نتایج مستند فاصله داریم. به علت نقص های ذکر شده نمی توان در این مطالعه به نتیجه ای اطمینان بخش در مورد رابطه بین استفاده از نمایشگرها و تأثیرات آن ها بر سلامت روحی نوجوانان رسید. با این وجود این پژوهش راه را برای تحقیقات آتی باز می کند تا در آینده با موشکافی بیشتری نحوه وقت گذرانی پای نمایشگرها را تجزیه و تحلیل کنند.

این که بتوان مدت زمان سپری شده پای دستگاه ها را عددی یکسان در نظر گرفت، عقیده ای بیهوده است. وقت گذرانی در اینستاگرام، بازی کردن یا انجام تکالیف با لپ تاپ، کارهایی کاملاً متفاوت با یکدیگر هستند. به همین دلیل برنامه ریزی زمانی نوجوان برای نشستن پای این دستگاه ها باید حساب شده تر از محدود کردن آنها به استفاده از این دستگاه ها صرفاً برای ساعاتی خاص از روز باشد.