آیا صداهای محیطی روی خلق و خوی ما تاثیر می‌گذارند؟
این موضوع تا حدودی بستگی به شرایط و آداب فرهنگی خانواده‌ها دارد که آیا درون منزل مسکونی‌شان سر و صدای زیادی در جریان است یا مثل یک کتابخانه عمومی و حتی بهتر، آرامش خاصی در ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
این موضوع تا حدودی بستگی به شرایط و آداب فرهنگی خانواده‌ها دارد که آیا درون منزل مسکونی‌شان سر و صدای زیادی در جریان است یا مثل یک کتابخانه عمومی و حتی بهتر، آرامش خاصی در خانه حکمفرماست. در حقیقت در هر ساختمانی، اصوات محیطی می‌تواند به شیوهای خاص روی رفتار و خصوصیات باطنی شما تاثیر بگذارد و در این یادداشت قصد داریم به این مقوله بپردازیم که چگونه چنین چیزی از لحاظ علمی شدنی است و آیا معمارها از این جنبه نیز در طراحی سازه‌ها فکر می‌کنند؟
در معماری برخی از سازه‌ها مثل کلیسای پائول در شهر لندن، سازه‌های سقف به شیوهای جالب طراحی شده است تا به راحتی صدا اکو پیدا کند و چه بسا شما بتوانید به راحتی آهنگی را زمزمه کنید که در کل سرسرا نوایش بپیچد. به این نوع طراحی، معماری شنیداری اطلاق می‌شود که یک نوع اثر شنیداری دائمی درون یک ساختمان عجین می‌شود. ترِور کاکس، مهندس آکوستیک از دانشگاه سالفورد واقع در شهر منچستر توضیح می‌دهد:
معماری شنیداری درباره این است که ما چطور به ساختمان و اصوات درونشان گوش می‌دهیم و نسبت به آنها واکنش نشان می‌دهیم.
با اینکه در درجه اول ما انسان‌ها با چشمان خود دنیا را سِیر می‌کنیم، گوش‌هایمان هم مدام در حال جذب اطلاعات از محیط فعالیت دارد که به طور ناخوداگاه احساس‌مان را از فضای مورد نظر تغییر می‌دهد. حتی اگر هیچ صدایی در یک ساختمان منتشر نشود، شما می‌توانید حتی صدای یک اتاق خالی را در مغزتان حس کنید. چرا که سطوح مختلف سازه‌های بسته، نسبت به اصوات بازتاب نشان می‌دهند و به اکو افتادن حرف و صحبت‌ها می‌تواند روی مغز انسان‌ها اثرگذار باشد. مهندس سابق برق در موسسه تکنولوژی ماساچوست بیان می‌کند:
شما می‌توانید با چشمانی بسته وارد یک سالن شوید و احتمالا بدون اینکه پایتان را روی یک موکت بگذارید، به صورت ناخودآگاه از وجودش با خبر شوید. ما همه چیز را میتوانیم بشنویم و با این حال به تمامی این موارد توجه نمی‌کنیم.
تقریبا همه ما یک بار در طول زندگیمان وارد محیطی شده‌ایم که صداهای خاص و آزاردهنده‌ای درون آنها حاکم بوده و به شدت از شنیدن آنها احساس ناراحتی یا حتی خطر کردیم. در اتاق‌های کهنه و زهوار در رفته‌ای قدم زدیم که سقف و کف آنها صداهای عجیبی می‌دادند و انگار ما درون خانه‌ای جن‌زده به دام افتاده بودیم. در هر صورت با صداهای زیادی مواجه شدیم که اوقاتمان را تلخ کرده و شاید هم ما را ترسانده باشد.
شاید شما هم پس از مدتی برایتان این سوال مطرح شده که واقعا چرا بودن در این اماکن باعث آزرده خاطر شدنتان می‌شود. جالب است بدانید در علم معماری حال حاضر، به مهندسین آموزش داده می‌شود که علاوه بر طراحی ظاهری کارآمد و زیبای ساختمان‌ها، روی معماری شنیداری سازه‌ها نیز فکر کنند. مهندس‌ها وظیفه دارند روی جنس مواد و مصالح موجود در ساختمان‌ها فکر کنند تا اصوات مطلوبی از آنها منتشر یا بازتاب شود.همانطور که اشاره داشتیم، اصوات به شیوهای همچنان نامشخص با سازه‌های فیزیکی ساختمان‌ها واکنش نشان می‌دهند و این نوع بازتاب‌ها روی خلق و خوی ما به طرز معناداری تاثیر می‌گذارد.
تحقیقات دانشمندان پیشنهاد می‌دهد که وضعیت سر و صدادار محیط‌های کاری و منازل می‌تواند باعث اذیت و آزار دیگران شود و همین مسائل ساده مشخص شده که با بروز افسردگی و اضطراب ارتباط دارد. از طرفی دیگر تحقیقات نشان داده که محیط‌های شلوغ و پر سر و صدا، بهره‌وری و راندمان انسان را به طرز قابل توجهی کاهش می‌دهد.
همانطور که اشاره داشتیم، اصوات به شیوهای همچنان نامشخص با سازه‌های فیزیکی ساختمان‌ها واکنش نشان می‌دهند و این نوع بازتاب‌ها روی خلق و خوی ما به طرز معناداری تاثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که زندگی در خانه‌های شاوغ می‌تواند حتی به احساس درماندگی فرد نیز بینجامد. از طرفی اتاق‌ها با دارا بودن سقف‌های بلندتر منجر به احساس اطمینان خاطر بیشتر در انسان‌ها می‌شود.
ساختمان حاجیه سوفیا، یکی از مساجد معروف استانبول در کشور ترکیه نشان می‌دهد که معماری شنیداری تا چه میزان می‌تواند روی ماندگاری یک بنا تاثیرگذار باشد. این ساختمان که نزدیک به ۱۵۰۰ سال گذشته ساخته شده، دارای کفی از جنس سنگ مرمر است و صدای محیط با برخورد به دیوار و کف سالن، حس جالب و مرموزانه‌ای را در انسان برمی‌انگیزاند. حسی که گویا درون اعماق اقیانوس قرار دارید و شنونده از بودن و حرکت در سرسرای این مسجد، احساس آرامش بسیار زیادی پیدا می‌کند.
بیسسِرا پنتچِوا، متخصص هنر باستان از دانشگاه استنفورد که روی جنبه روحی و معنوی سازه‌های قرون وسطا تحقیق می‌کند درباره بنای حاجیه سوفیه توضیح می‌دهد:
این بنا با زیبایی صوتی خاصی که دارد، حالتی عرفانی و معنوی را ایجاد می‌کند. همین سازه‌ها باعث می‌شوند که انسان ماورای زبان مادری‌اش به فکر فرو بیفتد.
معماری اصلی یک ساختمان از لحاظ طراحی شنیداری بیشتر روی بنای تالار اصلی و مرکزی معطوف می‌شود که به عقیده بسیاری از کارشناس‌ها، تکامل آکوستیک در همین بخش رخ می‌دهد. دیواره‌های تالار مرکزی حاجیه سوفیه می‌تواند روی حالات انسان عملکردی مثل یک نوع ابزار موسیقی داشته باشد. به همین سبب القای عواطف و احساسات مختلف مثل آرامش، تنش و حتی حس جذابیت می‌تواند درون این سازه‌ها به قلیان بیفتد و نمی‌توان این تجارب را کتمان کرد.
وقتی صدای انسان با فرکانس نزدیک به ۱۱۰ هرتز به اتاق وحی در معبد ۵۰۰۰ ساله سردابه سفلینی در مالزی پخش می‌شود، حس زنده بودن پیدا می‌کند و وقتی چندین نفر با یکدیگر در نقاط مختلف معبد صحبت می‌کنند، احساس لطیف و خاصی به انسان دست می‌دهد که قابل توصیف نیست.
در یک پژوهش عصب‌شناسی، این موضوع آزمایش شده که اصوات در ساختارهای باستانی چه تاثیری احتمالی بر عملکرد مغز دارند. دانشمندان دریافتند که شنیدن صدای ۱۱۰ هرتز، فعالیت مراکز تکلم زبانی در مغز را کاهش می‌دهد و از طرفی دیگر مناطق احساسی مغز به یکباره فعالیت بیشتری پیدا می‌کند.
با فرض پذیرش نتایج این تحقیق، اگر شنیدن یک صدا در فضا می‌تواند اینگونه روی مغز تاثیر بگذارد، تصور کنید که یک اتاق بسته با سازه‌های مورد نظر تا چه میزان روی خودآگاه‌مان اثر سودمندی در بر خواهد داشت. «شی مایکل تراهان»، یکی از معمارهای مطرح نیو ارولئان در ایالات متحده در پاسخ به این سوال توضیح می‌دهد. او در تلاش است تا ساختارهای سه بعدی خاصی را بسازد تا انسان با آواز خواندن کاری کند که در و دیوار اتاق مورد نظر دقیقا همان آواها را مجدد با بازتاب مطلوبی تکرار کند.
تراهان پیرامون پروژه‌اش توضیح می‌دهد:
هدفی که به دنبال دارم این است با خلق فضاهایی خاص، کاری کنم که یک صدای واحد در محیطی بسته ایزوله شود؛ همانطور که گنبد ماتیرمندیر می‌تواند روی یک اشعه نور تمرکز کند. در حقیقت معماری‌های اصلی در همان بازخوردهای محیطی است که فرد با تولید اصوات مختلف می‌تواند تجربه‌اش را در این رابطه تقویت کند.
البته این احتمال نیز مطرح است که بازتاب اصوات در فضا می‌تواند باعث ایجاد حس لذت در مغزمان نیز بشود. جالب است بدانید که بیماران مبتلا به اختلال پس از سانحه (PTSD)، افسردگی و بیماری پارکینسون را درون محیط‌های بزرگی قرار می‌دهند و صوت‌درمانی را روی آنها آزمایش می‌کنند تا بلکه کمی احساس آرامش پیدا کنند. همچنین گفتاردرمان‌ها می‌توانند از همین نوع محیط‌ها برای تقویت صداهایشان استفاده کنند تا با دقت بالاتر حرف‌هایشان را انتقال دهند. کما اینکه تراهان اعتقاد دارد وقتی که فضا مثل یک ابزار موسیقی عمل می‌کند، همان فضا می‌تواند روی تغییر حالات شما نیز اثرگذار باشد.
سوزان ماگزامِن، مدیر اجرایی هنرهای بین‌المللی و لابراتوری ذهن در دانشگاه جان هاپکینز در بالتیمور روی پروژه‌ای چندمنظوره مشغول به کار است. او روی ایجاد فضایی مناسب برای التیام بچه‌هایی کار می‌کند که از حوادث آسیب مغزی بیدار می‌شوند. این محیط قرار است در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی به یک سرانجام برسد و همچنین برنامه‌ریزی شده تا صدای مادرِ کودک یا آهنگی که برای کودک آشناست از بلندگوهای اتاق پخش شود. این متغیرها می‌توانند روی بیدار شدن سریع‌تر و بهبود هر چه بهتر کودکان به شدت کمک‌کننده باشند.
مایکل فاولر، عضو انجمن آوای دانشگاه فنی برلین رویکردی متفاوت با معماری شنیداری به کار گرفت. او برای آثار خودش از فضاهای باز الهام گرفته که ویژگی‌های صوتی منحصر به فردی دارند. مثل باغ‌های ژاپنی که آب‌نماهای سنگی به نوعی این حس را در ما برمی‌انگیزد که گویا واقعا صدای آبشار را می‌شنویم. در حقیقت معمارهای شرقی سعی می‌کنند موقعیت تمام عناصر محیطی را در سازه‌های خود بررسی کنند. فاولر روی فضاهای صوتی خاصی مطالعه می‌کند که خودش آنها را «الگو» می‌نامد تا بالاخره متوجه شود که دقیقا چه المان‌هایی باعث می‌شوند این نوع صداها در ذهن ما خاص و ویژه محسوب شوند. آیا عوامل جغرافیایی در خاص بودن آواها دخیل است یا مواد موجود در ساختمان‌ها؟ فاولر قصد دارد الگوریتم مطلوبی بر این اساس بسازد تا ساختار صوتی را به صورت دیجیتالی تهیه کند. رسیدن به این هدف باعث می‌شود تا معمارها بتوانند سازه‌های مختلف را راحت‌تر و حرفه‌ای‌تر طراحی کنند. فاولر در این رابطه بیان می‌کند:
با استفاده از ساختار صوتی دیجیتال شما می‌توانید این نوع «فضاهای الگو» را تولید کرده و با مدیاهای مختلف اصوات را در محیط منتشر کنید. با رابطه خاصی که میان فضا و صوت ایجاد می‌شود، معماری واقعی شنیداری خودش را نشان می‌دهد. البته اگر شما اجزای سازه‌ها را از هم جدا کنید، شاید در نگاه دوم همه چیز کاملا ساده باشد و چیز منحصر به فردی را در اجزا نبینید.
ساختمان‌ها همانطور که می‌دانید صرفا در یک محیط ایزوله شده مثل جنگل بنا نمی‌شوند. ساختمان‌ها در محیط شهری می‌توانند برج‌های بلندی در کنار یکدیگر باشند. به همین سبب صداهای آزاردهنده در مقیاس بسیار گسترده به گوش می‌رسد. کما اینکه فاولر می‌گوید که ۸۳ میلیون نفر در اروپا در مناطقی زندگی می‌کنند که فشار سطح صوتی در آن مناطق بالاتر از حد مجاز بوده و آنها را به ستوه آورده است.اگر شنیدن یک صدا در فضا می‌تواند اینگونه روی مغز تاثیر بگذارد، تصور کنید که یک اتاق بسته با سازه‌های مورد نظر تا چه میزان روی خودآگاه‌مان اثر سودمندی در بر خواهد داشت.
پیشرفت روزافزون فناوری‌های مختلف و صد البته بهره‌برداری از انواع جدید مصالح می‌تواند سازه‌های انسانی را از حیث تنوع معماری قوی‌تر سازد. به عنوان مثال قرار دادن دیواره‌های عایق در پنجره‌ها می‌تواند جلوی انتشار صداهای بیرونی به داخل را بگیرد. در واقع با تولید یک موج صوتی با بسامد و طول موج مطلوب می‌توان جلوی نشر اصوات مزاحم را گرفت.
فاولر اعتقاد دارد:
در آینده این احتمال نیز وجود دارد که اگر حتی منزل شما درست در مجاورت فرودگاه باشد، به محض ورود به منزل‌تان دیگر هیچ صدای آزاردهنده‌ای نشنوید. چرا که دیواره‌ها با قابلیت عایق صوتی خود اسباب آسایش شما را فراهم می‌کنند.
اجازه دهید این فرض را هم مطرح کنیم که شاید واقعا نتوانیم کاملا از شر نویزهای بیرونی راحت شویم. در این حالت چرا نویزها را به شیوه‌های مختلف به نفع خودمان عوض نکنیم؟ مثلا صدای ترافیک را به یک اثر موزیکال تبدیل کنیم. در سال ۲۰۱۶ میلادی جوردن لِیسی، پژوهشگر دانشگاه RMIT در ملبورن ابزاری را به نام «مبدل صوتی» ساخته که صدای ترافیک را از طریق یک میکروفون دریافت می‌کرد و سپس با آواهای موسیقی مخلوط و سپس توسط بلندگوهای قوی در همان محله مجدد پخش می‌کرد. همانطور که انتظار داشت مردم روی بالکن منازل خود با کنجکاوی و صد البته با احساس رضایت بیرون را تماشا می‌کردند تا منشا صدا را کشف کنند.
کارِن وُن لِنگِن، معمار خوش‌ذوق دانشگاه ورجینیا و همکارانش توانستند خانه‌ای جالب را بسازند که نسبت به اصوات بیرونی، مثل یک دستگاه میکس عمل می‌کند. پنجره‌های خانه، امواج صوتی بیرونی را دریافت کرده و سپس از طریق سیستم صوتی که در خانه تعبیه شده، اصوات آزاردهنده مثل پارس سگ یا گریه و شیون کودک همسایه را به یک موسیقی دل‌پذیر تبدیل می‌کند.اگر میتوانیم صداهای بیرونی را به داخل خانه خود راه بدهیم، آیا این امکان هم وجود دارد از شر تمام این اصوات خلاص شویم؟
اما سوالی مطرح است که اگر میتوانیم صداهای بیرونی را به داخل خانه خود راه بدهیم، آیا این امکان هم وجود دارد از شر تمام این اصوات خلاص شویم؟ معمارهای غربی در تلاش هستند تا به نوعی اصوات موجود در طبیعت بکر را وارد منازل و آپارتمان‌ها کنند. لِیسی باور دارد که معماری شنیداری در سطح شهری باید جدی‌تر گرفته شود و به نوعی بتوان یک هارمونی شبکه‌ای صوتی ایجاد کرد تا تجربه مردم از زندگی شهری مخدوش نشود. لِیسی می‌گوید:
کاملا طبیعی است که نسبت به صداهای آزاردهنده موجود در سطح شهر شکایت کنید و دلتان بخواهد در محیط زندگی و کاریتان بیشتر آواهای خوشِ طبیعت در جریان باشد اما درباره افرادی که به این دسته از صداها دسترسی ندارند چه؟ ما میتوانیم محیط‌های صوتی خاصی را بسازیم تا به مردم صرفا تجربه بودن در طبیعتی را ندهیم که واقعا وجود ندارد. به این موضوع فکر کنید که چطور بعضی از این شهرها قرار است تا ۵۰ سال آینده بزرگتر شوند.
با تشکر از دستگاه‌های واقعیت مجازی، معمارها می‌توانند به فضاهای طراحی شده‌شان به صورت کامپیوتری گوش دهند. نرم‌افزارهایی مثل Odeon می‌توانند با مدل‌‌سازی‌های آکوستیک به کمک معمارها بیایند. به همین سبب مهندس‌ها به شیوهای راحت‌تر می‌توانند تصمیم بگیرند که عناصر و سازه‌های مختلف باید دقیقا در کدام نقاط باشد تا انتقال صوت در فضا باب پسند مخاطبین قرار بگیرد. نائومی تَنسی، مشاور آکوستیک در شرکت مهندسی «فیرم آروپ» می‌گوید:
معمارها می‌توانند صدای طراحی‌هایشان را بشنوند که چگونه است و در وهله بعدی به چه چیزهایی نیاز دارند و در نهایت واکنش آکوستیک محیط را بهینه‌تر سازند.
به همین خاطر محیط‌های منحصر به فردی در سرتاسر دنیا وجود دارد که از لحاظ صوتی، تجربه‌ای ناب به انسان منتقل می‌کند. برای نمونه سالن مرکزی در تالار کنسرت البفیهارمونی در شهر هامبورگ، الگوریتم صوتی به شدت خارق‌العاده‌ای دارد. این الگوریتم بر اساس تعبیه ۱۰ هزار پنل آکوستیک رشته‌ای از جنس گچ به دست آمد.تا روزی که منازل و دفاتر کاری‌مان از حیث معماری شنیداری مجهز شود، سالیان سال فاصله داریم.
با این اوصاف تا روزی که منازل و دفاتر کاری‌مان از حیث معماری شنیداری مجهز شود، سالیان سال فاصله داریم. لِیسی نیز باور دارد هنوز سیاست و برنامه‌ریزی جدی و حساب‌شده‌ای به کار گرفته نشده تا این نوع معماری را با جدیت دنبال کنیم. به همین خاطر در حال حاضر معمارها در این بخش با در نظر داشتن حداقل معیارها در حال طراحی هستند.
اگر بتوانیم مثل فاولر به آواها نگاه کنیم که همه چیز از نظرش یک نوع مصالح است که می‌توان به آن فرم و ابعاد بخشید، شاید بتوانیم به ساخت و تهیه محیط‌های آکوستیک و هنرمندانه بیشتر امیدوار شویم. کما اینکه فاولر اعتقاد دارد:
اگر شما نسبت به علم اصوات آگاهی داشتید و از طرفی شما می‌دانستید ارتباط فضا با صوت چطور می‌تواند اخلاق و رفتارمان را تحت تاثیر قرار دهد، آن وقت تجربه‌مان از سازه‌های ساختمانی اطراف گسترش بیشتری پیدا می‌کرد.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.