یک دهه سرنوشت ساز؛ کامپیوتر شخصی چگونه از خطر انقراض نجات یافت؟

مدتی نه‌چندان پیش، علاقه‌مندان به تکنولوژی متقاعد شده بودند که تا سال ۲۰۲۰، کامپیوترهای شخصی به آن صورت که می‌شناسیمشان وجود نخواهند داشت. حتی می‌توانیم تاریخ و زمان دقیق مرگ پی‌سی‌ها رو هم بگوییم:‌ ۲۷ ژانویه سال ۲۰۱۰، ساعت ۱۰:۰۰ صبح به وقت محلی، استیو جابز روی استیجی در سان فرانسیسکو رفت و از آیپد پرده برداشت. نیکولاس کار، متفکر بزرگ، از نشریه نیو ریپابلیک درباره این لحظه خاص تیتری به‌یادماندنی زد: «پی‌سی امروز رسماً مرد».

چند ماه بعد، CNN Money هم نقطه نظر خودش را در این باره گفت، با کلی چارت و نمودار: «پایان کامپیوترهای شخصی دسکتاپ فرا رسیده (جدی می‌گوییم)».

به سال ۲۰۱۳ می‌رویم، زمانی که فوربز هنوز به دنبال یک سیگنال بود: «مرگ کامپیوتر شخصی اغراق‌آمیز نبوده است». در میانه‌های دهه، وایرد هم از همان تیتر کلیشه‌ای استفاده کرد اما با افزودن یک قید، به آن کیفیت داد: «مرگ کامپیوتر شخصی شدیدا اغراق‌آمیز نبوده است.»

تا سال ۲۰۱۷، خبرگزاری The Inquirer که هیچوقت از دست گذاشتن روی موضوعات جنجالی ابایی ندارد به این نتیجه رسید که بیمار اتفاقا سالم و سرحال است: «پی‌سی هنوز نمرده و بازار در حال ثبات یافتن است».

و به این ترتیب حالا اینجا هستیم، یک دهه بعد از مرگ نابه‌هنگام پی‌سی و این صنعت سالانه ۲۵۰ میلیون کامپیوتر شخصی می‌فروشد. این رقمی عالی برای صنعتی است که به مدت ده سال در وقت اضافه به سر برده.

شاید دلیل اینکه صنعت پی‌سی هنوز منقرض نشده این باشد که خودش را با تغییرات سازگار کرده و ضمنا پلتفرم‌های رقیب قادر به انجام تمام کارهایی نبودند که پی‌سی می‌تواند محقق کند. در حالی که به سال ۲۰۲۰ نزدیک می‌شویم، تغییرات چه بوده؟ برای اینکه یک تصویر خوب از قبل و بعد داشته باشیم، باید سوار ماشین زمان شده و به سال ۲۰۱۰ سفر کنیم.

چشم‌انداز رقابتی

لازم نبود متفکری بزرگ با یک قرارداد نشر کتاب باشید تا آغاز ترندی بسیار بزرگ را در سال ۲۰۱۰ تشخیص دهید. موبایل‌هایی که دائما قدرتمندتر می‌شدند، به مردم اجازه دادند کارهای متعددی که قبلا تنها با پی‌سی ممکن بودند را به سرعت انجام دهند. این تغییر بخش اعظمی از تقاضا برای پی‌سی‌های مصرف‌کنندگان را از بین برد، اما تاثیر بسیار اندکی روی تقاضای سازمانی داشت.

نخستین تلفات نِت‌بوک‌ها بودند؛ نوعی از کامپیوترهای ارزان‌قیمت با پردازنده‌های ضعیف Atom که نمایشگر کوچک‌تری نسبت به لپتاپ‌های عادی داشتند. ایده کلی آن بود که مصرف‌کنندگان صرف قادر به متوجه تفاوت‌ها نخواهند بود.

اما بدیهی بود که مصرف‌کنندگان متوجه شدند. نت‌بوک‌ها کُند و زشت و ارزان بودند و بیشتر این را یادآوری می‌کردند که با احتمالا ۱۰۰ دلار بیشتر می‌توانید یک نوت‌بوک واقعی بخرید. قبل از اینکه هیچکس متوجه حضور کمرنگش شود، این دسته‌بندی از کامپیوترها به تاریخ پیوست.

در همین حال، تولیدکنندگان دریافتند که حداقل دو گروه از مصرف‌کنندگان حاضر به پرداخت ارقام بالا برای کامپوترهای شخصی هستند: مشتریان سازمانی و گیمرها. و این‌طور بود که سرمایه‌گذاری کلان تولیدکنندگان بر این دو دسته‌بندی آغاز شد.

سخت‌افزار

شمایل کلی کامپیوترهای شخصی دسکتاپ طی دهه اخیر تغییرات چندانی به خود ندیده، اما موضوع برای کامپیوترهای قابل حمل متفاوت است. برای اینکه نیم‌نگاهی به بازار لپتاپ در سال ۲۰۱۰ داشته باشید نیازی به قرض گرفتن ماشین زمان ما ندارید. کافیست این مقاله راجع به بهترین نوت‌بوک‌های سال ۲۰۱۰ که توسط سردبیر Laptop Magazine نوشته شده را بخوانید.

وقتی استانداردهای ۲۰۱۰ را با تکنولوژی کامپیوترهای شخصی یک دهه بعد مقایسه می‌کنید، چنین نتایجی به دست می‌آید:

باریک‌تر و سبک‌تر شده‌اند. تردیدی نیست که تمام تولیدکنندگان پی‌سی طی دهه اخیر به دنبال آن بوده‌اند که مسیر مک‌بوک ایر اپل را ادامه دهند. تیم Laptop Magazine آن را دیوایس انقلابی سال ۲۰۱۰ می‌داند و وزن ۱ و ۱.۳ کیلوگرمی‌‌اش را «به شکل دیوانه‌واری سبک» می‌خواند. امروز اکثر پی‌سی‌های ویندوز مشخصاتی مشابه یا بهتر دارند و محدودیت‌های فیزیکی باتری و کیبورد، کوچک‌تر و سبک‌تر شدنشان را غیرممکن کرده. حداقل دیگر خبری از درایو نوری نیست.

نمایشگرهای لمسی و دیوایس‌های ۲ در ۱ رواج یافتند. در سال ۲۰۱۰، مایکروسافت تازه شروع به رونمایی از پی‌سی‌های ویندوز ۷ با پشتیبانی از نمایشگر لمسی کرده بود، اما خیلی زود زیر سایه عرضه آیپد قرار گرفت. تا سال ۲۰۱۵، این دسته‌بندی به شکل دیوایس‌هایی ۲ در ۱ درآمد. امروز نمایشگرهای لمسی روی بسیاری از لپتاپ‌های ویندوزی یافت می‌شوند اما نه در خانواده مک‌بوک اپل.

SSD استاندارد شد. دیسک‌های گردانی که امروز مرسوم هستند، بخشی از جنجال خبری سال ۲۰۱۰ بودند. منتقدان به تمجید از دیوایس‌هایی می‌پرداختند که همراه با هارد درایوهای ۷۲۰۰ دور بر دقیقه از راه می‌رسیدند. طی چند سال، SSD به گزینه‌ای گران‌قیمت تبدیل شد، سپس قیمتش به شکل چشمگیری کاهش یافت و به نقطه‌ای رسید که اکنون یافتن یک پی‌سی قابل حمل با تنها هارد ریسک سخت شده است.

عمر باتری بهتر شده. در سال ۲۰۱۰، بنچمارک‌های عمر باتری ۵ یا ۶ ساعته بسیار خوب تلقی می‌شدند و عملکرد دنیای واقعی معمولا کمتر تحسین‌برانگیز بود. تکنولوژی باتری از آن زمان بهبود فراوانی کرده و می‌تواند برای مدت‌زمانی طولانی‌تر به سخت‌افزاری قدرتمندتر سوخت‌رسانی کند. کامپیوترهای شخصی مدرن عمدتا دو برابر عمر باتری بیشتر نسبت به پیشینیان یک دهه قبل خود دارند.

پورت‎ها به تکامل رسیدند. با نگاهی به لپتاپ‌هایی که در سال ۲۰۱۰ طراحی می‌شدند، از تعدد پورت‌ها جا خواهید خورد. برای مثال «نت‌بوک گیمینگ» Alienware M11x را در نظر بگیرید که قرار بود قدرت گرافیکی لپتاپی ۱۵ اینچی را در قالب دیوایسی ۱۱ اینچی ارائه کند. باید اعتراف کرد که دستگاه ابعادی جمع و جور دارد، اما سمت چپ آن با انبوهی از پورت‌ها مثل VGA مجزا، HDMI، دیسپلی پورت، اترنت، یواس‌بی و پورت‌های IEEE 1394 پوشانده شده. در پی‌سی‌های مدرن، تمام این‌ها جای خود را به یک یا دو کانکتور USB-C داده‌اند.

نرم‌افزار و سرویس‌ها

یک دهه پیش، اکثر نرم‌افزارها روی دیسک عرضه می‌شدند و ذخیره‌سازی ابری نوعی لاکچری به حساب می‌آمد. آفیس ۳۶۵ تا پیش از سال ۲۰۱۱ معرفی نشد و وان‌درایو تا سال ۲۰۱۴ همچنان SkyDrive نام داشت. در آن روزها، میانگین سرعت اینترنت آنقدری نبود که بتوان تجربه‌ای روان و دلچسب از نرم‌افزارهای مبتنی بر کلاد داشت.

به لطف اتصال فراگیر بی‌سیم و سرعت بسیار بالاتر اینترنت، کلاد دیگر قابلیتی روی کاغذ نیست. به همین شکل، سرویس‌های مبتنی بر وب هم به صورت سیستماتیک اثری از نرم‌افزارهایی که در بسته‌بندی فیزیکی از راه می‌رسیدند باقی نگذاشته‌اند. تا اواسط دهه، این ترند به سرعت توسط مایکروسافت ادامه یافت که احتمالا مهم‌ترین کمپانی صنعت پی‌سی باشد.

این تغییر رویکرد دو تاثیر بر لپتاپ‌ها گذاشت. نخست اینکه پیش‌نیازهای حافظه به شکل قابل توجهی کاهش یافته و یک SSD با گنجایش ۱۲۸ گیگابایت برای اکثر پی‌سی‌های میان‌رده کفایت می‌کند. مورد دوم هم اینکه با تکامل استانداردهای وای‌فای،‌ گزینه‌های اتصالات بی‌سیم هم افزایش یافته‌اند. و با از راه رسیدن پی‌سی‌های مبتنی بر معماری ARM و شبکه‌های موبایل 5G،‌ ممکن است بزودی شاهد تکاملی سریع در ارتباطات مخابراتی هم باشیم.

ترند بزرگ دیگر در حوزه نرم‌افزار، تغییری بود که در به‌روزرسانی سیستم‌های عامل به وجود آمد و گزینه‌هایی که قبلا گران‌قیمت بودند حالا رایگان به دست مردم می‌رسند. اپل در سال ۲۰۱۳ دریافت پول در ازای به‌روزرسانی‌های OS X را متوقف کرد و مایکروسافت هم با عرضه ویندوز ۱۰ در سال ۲۰۱۵ رویکردی مشابه داشت. این یعنی عمر مفید پی‌سی حالا بیشتر از سه یا چهار سالی است که در قدیم بود.

تولیدکنندگان

در ابتدای دهه ۲۰۱۰ میلادی، درست پیش از عرضه آیپد اپل، یک کامپیوتر شخصی اساسا برای مصرف‌کنندگانی ساخته می‌شد که می‌خواستند کارهایی رایج در فضای آنلاین مانند خرید یا مطالعه آخرین اخبار کنند. اما بازار پی‌سی‌های مصرف‌کنندگان حالا تقریبا محو شده و سه کمپانی که قبلا تمرکزشان روی پی‌سی‌های سازمانی بود حالا سهم بیشتری از فروش و به تبع آن درآمد بیشتری دارند:‌ اچ‌پی، دل و لنوو. کمپانی‌هایی مانند توشیبا و فوجیتسو هم که زمانی برخی از جالب‌ترین طراحی‌ها را ارائه می‌کردند،‌ این تجارت را بدرود گفته‌اند.

در این دهه، اتفاقی غافلگیرکننده هم در حوزه تولیدکنندگان سخت‌افزار پی‌سی افتاد. زمانی که مایکروسافت از نخستین سرفیس RT و سرفیس پرو در سال ۲۰۱۲ رونمایی کرد و دست به حرکتی جاه‌طلبانه زد. شکست خانواده سرفیس RT یک شرمندگی پرهزینه بود، اما مایکروسافت به پافشاری ادامه داد و آنقدر سرفیس عرضه کرد که حالا برندی میلیارد دلاری در اختیار دارد.