چرا عادت لمس کردن صورت را نمی‌توان به راحتی ترک کرد؟

همزمان با شیوع ویروس کرونا در سطح جهان، مقامات بهداشتی سه توصیه مهم به مردم کرده اند: پرهیز از تجمعات بزرگ، شستن مرتب دستان و دست نزدن به صورت. رعایت کردن توصیه آخر با وجود اهمیت بالا، بسیار سخت به نظر رسیده و با طبیعت انسان جور در نمی آید. اما چرا جلوی این واکنش به ظاهر ساده را نمی توان گرفت؟

برای انجام کارهای غیر روتین و جدید به مقدار زیادی توجه و خودآگاهی نیاز است؛ اما کارهای روتین که در محیط های پایدار رخ می دهند، به طور ناخودآگاه انجام شده و در دسته عادت های ما قرار می گیرند.

دست زدن به صورت مثال بارز نوعی عادت است. درون پوست صورت تعداد بسیاری زیادی گیرنده عصبی و غشای مخاطی قرار گرفته که سبب ایجاد حس خارش می شوند. حرکت هایی که برای تکان دادن دست و خاراندن قسمت به خصوصی از بدن انجام می دهیم، نوعی عادت هستند و سال ها تمرین و تکرار پشت آنها نهفته است. خاراندن صورت نیز آنقدر کار پیش پا افتاده ای است که بدون فکر کردن انجام می دهیم.

برای دست نزدن به صورت، باید دو فرآیند مشکل را پشت سر گذاشت. اول باید به طور آگاهانه جلوی عملی را گرفت که در طول زندگی به شکل غیرآگاهانه انجام شده؛ موفقیت شدن در انجام چنین کاری بسیار مشکل است. دوم باید در کارکرد محرک های سیستم انگیزشی بدن اختلال ایجاد کرد. اختلال ایجاد کردن در سیستم انگیزشی کار آسانی نیست و استرس و حواس پرتی بالاخره فرد را وادار به دست زدن به صورت می کنند.

علاو بر موارد فوق، نمی توان عادت را وادار به انجام ندادن کاری کرد. حتی اگر بتوان به طور آگاهانه چندین مرتبه از لمس کردن صورت جلوگیری کرد، نمی توان چنین رویه ای را به بدن دیکته کرد؛ به همین دلیل زمانی که صورت شروع به خارش می کند، باز هم دست به شکل ناخودآگاه به طرف نقطه خارش بلند می شود.

برای اینکه از تماس دست با نقطه خارش جلوگیری کنیم، باید عادت خود را به گونه ای تمرین دهیم که کار دیگری را انجام دهد. برای مثال بسیاری از افراد در طول چند سال عادت کرده اند تا قبل از عطسه کردن، با کف دستان جلوی دهان را بگیرند که در نهایت عوامل بیماری زا و میکروب ها را دیگران منتقل می کند. عده ای دیگر عادت دارند تا در بازو عطسه کنند که احتمال پخش شدن عوامل بیماری زا را کاهش می دهد.

برای دست نزدن به صورت نیز باید روی انجام کار جدید تمرکز کرد. مثلاً می توان همیشه یک دستمال در جیب داشت و از تماس مستقیم دست با صورت جلوگیری کرد و یا به کمک مداد یا جسم دیگر که به طور مرتب ضدعفونی می شود، نقطه مورد نظر را خاراند.

مهم ترین نکته این است که اگر سعی کنید به شکل آگاهانه خود را از دست زدن به صورت منع کنید، بدن بالاخره شما را شکست خواهد داد و بدون اینکه فکر کنید، صورت خود را لمس خواهید کرد. بنابراین برای تغییر در رفتار به جای متوقف کردن عادت های قدیمی که در ناخودآگاه ریشه دوانده اند، بهتر است عادت های جدیدی را توسعه دهید.