سهم ۳۰ درصدی اپل از مبادلات اپ استور چطور تبدیل به یک سردرد واقعی شد؟

۱۲ سال پیش، اپل اپ استور را به جهان معرفی کرد: یک فروشگاه منحصر به فرد و آنلاین که برای آیفونِ آن زمان یک‌ساله ساخته شده بود. این فروشگاه ۵۰۰ محصول داشت. اپل به تولیدکنندگان اپلیکیشن گفت که سهمی ۳۰ درصدی از فروش آن اپلیکیشن‌ها را برای خود برمی‌دارد و تعداد اندکی از آن‌ها اعتراض کردند.

امروز اپ استور به یکی از بزرگ‌ترین استورهای آنلاین تبدیل شده و به تنهایی، در هر سال بالغ بر نیم تریلیون دلار درآمدزایی می‌کند. و اپل هنوز هم سهمی ۳۰ درصدی از فروش بسیاری از اپلیکیشن‌ها دارد.

این کمیسیون، برای اپل پیامدهای بزرگی به همراه داشته است. همین کمیسیون منبع اصلی پیشرفت شرکتی بوده که در سال‌های اخیر، در هر سال حدودا درآمدی ۲۷۵ میلیارد دلاری از فروش محصولاتش داشته است. و در طرف مقابل، همین کمیسیون منبع برخی از بزرگ‌ترین سردردهای اپل نیز بوده؛ باعث شده این شرکت به عدم پیروی از آنتی‌تراست متهم شود، خشم تولیدکنندگان اپلیکیشن را برانگیخته و حتی به تشکیل پرونده‌های قضایی متعدد از سوی مصرف‌کنندگان و شرکا منجر شده.

او در ادامه گفت: «در بیشتر از ۱۰ سالی که از آغاز به کار اپ استور می‌گذرد، ما هیچوقت کمیسیون‌مان را بالاتر نبرده‌ایم یا هزینه‌ای اضافی ایجاد نکرده‌ایم. اپ استور با گذر زمان به تکامل می‌رسد و هر تغییری که ما به وجود آورده‌ایم، در راستای ارائه تجربه‌ای بهتر برای کاربران و ایجاد فرصت‌های تجاری بیشتر برای توسعه‌دهندگان بوده است.»

برای گوگل، شرایط به این اندازه وخیم نیست. این شرکت به مردم اجازه می‌دهد که اپلیکیشن‌های مورد نظرشان را از هر استور اندرویدی دیگری دانلود کنند و این یعنی شرکت‌هایی مانند اپیک همچنان می‌توانند بستر نرم‌افزاری خودشان را ساخته و به صورت مستقیم با کاربران اندرویدی در تعامل باشند. از سوی دیگر، تجارت بزرگ گوگل در زمینه تبلیغات باعث می‌شود که درآمد پلی استور، سهم بسیار کمتری از درآمد کل گوگل داشته باشد.

بنابر اطلاعات به دست آمده از سوی Sensor Tower که یک شرکت آماری است، طی یک سال اخیر، اپل سهمی ۱۹ میلیارد دلاری از مجموع فروش ۶۳.۴ میلیارد دلاری اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های آیفون و آیپد داشته است. به همین ترتیب، سهم گوگل از مجموع فروش ۳۳.۸ میلیارد دلاری پلی استور، معادل ۱۰ میلیارد دلار بوده است.

پیش از اینکه تیم کوک برای شهادت به کنگره برود، اپل طی یک جلسه در کاخ سفید که روی قدرت بزرگان تکنولوژی متمرکز بود، این بحث را پیش کشید که سهمش از فروش اپ استور، هم‌راستا با بسیاری از پلتفرم‌های توزیع مشابه است که از جمله آن‌ها می‌توان به استورهای گوگل، مایکروسافت و سامسونگ و همینطور استورهای بازی نینتندو، پلی استیشن و ایکس باکس اشاره کرد.

توییچ، پلتفرم گیمینگ آمازون هم کمیسیونی ۵۰ درصدی دارد. از سوی دیگر، شرکت‌های آمازون، ای‌بی و والمارت هم در ازای فروش محصولات در وب‌سایت‌هایشان، سهمی ۶ الی ۱۷ درصدی از درآمد حاصله دارند. اما آنچه اپل در منطق خود به آن اشاره نکرد این بود که خود آن‌ها دریافت سهم ۳۰ درصدی از فروش را جا انداختند.

اپل بود که در سال ۲۰۰۸، این کمیسیون را روی خرید هر اپلیکیشن تعیین کرد و یک سال بعد، تمام مبادلات مالی درون اپلیکیشن‌ها و سرویس‌ها (مانند پول مجازی داخل یک بازی یا اشتراک یک سرویس پخش موسیقی و محتویات تلویزیونی) را نیز مورد پوشش قرار داد. البته اپل سهمی از فروش محصولات فیزیکی یا تبلیغات درون اپلیکیشن‌ها ندارد و به این ترتیب، اکثر اپلیکیشن‌ها هیچ پولی نمی‌پردازند.

پیش از این هم رویکردهایی مشابه داشته‌ایم. اپل کمیسیون مشابهی را روی فروش موزیک‌ها در نرم‌افزار آیتونز خود اعمال کرده بود. به ازای هر ۹۹ سنتی که یک موزیک می‌فروخت، اپل ۷۲ درصد از پول را به لیبل‌های معروف موسیقی و ۶۲ درصد از آن را به لیبل‌های مستقل می‌پرداخت.

آقای شومیکر که اوایل سال ۲۰۰۹ به اپل پیوست توضیح می‌دهد: «وقتی اپل شروع به تعیین قوانین اپ استور کرد، رقم ۳۰ درصد یک‌جورهایی اصلا نیازی به فکر کردن نداشت. اینطور بود که "البته که باید چنین رقمی دریافت کنیم". هیچکس آن را زیر سوال نبرد».

در سال ۲۰۰۸ و زمانی که اپل از اپ استور رونمایی کرد، هم‌موسس و مدیرعامل وقتش، یعنی استیو جابز به نیویورک تایمز گفت که «ما نمی‌خواهیم شریک تجاری [توسعه‌دهندگان اپلیکیشن] باشیم.» در عوض او گفت که اپل می‌خواهد «آیفون‌های بیشتری بفروشد».

در آن زمان، توسعه‌دهندگان اپلیکیشن اعتراض چندانی نکردند. چون اپ استور داشت کسب‌وکار آن‌ها را به شکوفایی می‌رساند و تعبیه پرداخت‌های دیجیتال درون اپلیکیشن‌ها، بدون کمک اپل با دشواری‌ها و پیچیدگی‌های فراوان همراه بود.

شومیکر بار دیگر می‌گوید: «کاری که اپل کرد، عملا با یک کلیک انجام می‌شد و انقلابی به حساب می‌آمد. بنابراین مردم حاضر به کنار آمدن با آن سهم ۳۰ درصدی بودند. اما امروز چنین ابزارهایی به وفور یافت می‌شوند».

اکنون هم بسیاری از شرکت‌هایی که به سهم اپل اعتراض می‌کنند، همچنان حاضر به پرداخت کمیسیون هستند، اما نه ۳۰ درصد. اپیک طی سال گذشته میلادی درآمد ۱.۸ میلیارد دلاری از فورتنایت داشت که بخش اعظم آن به کمک فروش پول رایج بازی به بازیکنانی که می‌خواهند آیتم‌های ظاهری جذاب داشته باشند حاصل شده. خود بازی رایگان است.

در روز سه‌شنبه گذشته، اپیک شروع به مقابله با دو غول حوزه تکنولوژی کرد و به کاربران فورتنایت اجازه داد که پرداخت‌های خود را مستقیما از درون اپلیکیشن اندروید و آیفون فورتنایت انجام دهند و دیگر کاری به کار سیستم‌های پرداخت اپل و گوگل نداشته باشند.

اپیک ضمنا به کاربرانی که از سیستم پرداخت خودش استفاده می‌کردند، تخفیف ۲۰ درصدی دارد. این یعنی اگر اپل و گوگل کمیسیون ۱۰ درصدی داشتند، قیمت آیتم‌های درون بازی فورتنایت دقیقا همان مقداری خواهد بود که اپیک اکنون از مشتریانش طلب می‌کند.

اپیک ضمنا اثبات کرده که می‌توان یک اپ استور سودده داشت و کمیسیون کمتری دریافت کرد. این شرکت پلتفرم اپیک استور را در اختیار دارد که میزبان بازی‌های ویدیویی روی کامپیوتر است. در این استور، اپیک سهمی ۱۲ درصدی از فروش‌ها دارد (برخلاف سهم ۳۰ درصدی استیم، پلتفرم بازی‌های پی‌سی رقیب) و به گفته خودش، با درنظرگیری هزینه‌های مختلف، همچنان به سود ۵ الی ۷ درصدی دست می‌یابد.

اما برای اپل، موضوع همیشه راجع به دستیابی به بیشترین سود ممکن بوده است. بنابر ایمیل‌های داخلی اپل که در دسترس کنگره آمریکا قرار گرفته، مدیران اپل در سال ۲۰۱۱ مشغول صحبت راجع به این بوده‌اند که چه میزان سهم از پرداختی‌های مشتریانی داشته باشند که از طریق اپل تی‌وی در اپلیکیشن‌هایی نظیر Hulu و NBA ثبت نام می‌کنند.

جای چولانی، یکی از مدیران اپل در ایمیلی به همکارانش می‌گوید که نگران است اگر اپل سهمی ۳۰ درصدی از نخستین اشتراک سالانه این سرویس‌ها بردارد «مقداری پول روی میز باقی می‌ماند».

ادی کیو، یکی از مدیران ارشد اپل هم با ایده‌ای بهتر به او پاسخ می‌دهد: «برای اشتراک‌های ثبت نامی [روی پلتفرم خودمان]، باید خواستار سهم ۴۰ درصدی باشیم».