انتشار دستورالعمل ساماندهی ربات‌ها توسط مرکز ملی فضای مجازی: بات‌های ناشناس ممنوع

دستورالعمل سامان‌دهی بات‌ها و ربات‌ها در فضای مجازی باتوجه ‌به ضوابط فنی و اجرایی مرتبط با تحقق الزامات شبکه‌ ملی اطلاعات ابلاغ شد. در این دستورالعمل، نظارت بر بات‌های فضای مجازی به چهار ارگان وزارت ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد، وزارت صمت همچنین وزارت کشور سپرده شده است.

در این دستورالعمل ابتدا تعریف شده که بات یا ربات عاملی نرم‌افزاری است که به‌صورت خودکار یا فرمان‌پذیر می‌تواند وظایف از‌پیش‌تعیین‌شده مانند جمع‌آوری اطلاعات و انتشار محتوا و ارائه‌ انواع خدمات در درگاه‌های مختلفی همچون پلتفرم‌های پیام‌رسان‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند و سرویس‌دهنده‌های ایمیل را انجام دهد. همچینن بر اساس این تعریف بات‌ها به ۵ دسته تقسیم شده‌اند: «بات‌هایی که تولیدکننده و منتشرکننده محتوا هستند، بات‌هایی که صرفا جمع‌آوری کننده اطلاعات و محتوا را انجام می‌دهند، بات‌های ارائه دهنده خدمات غیرمحتوایی مانند عضوگیرها و نظرسنج‌ها و چت‌بات‌ها، بات‌های تجاری که در خرید محصولات کاربردی هستند و بات‌های مخل امنیت سایبری که در تهدیدات سایبری به کار می‌روند.»

به طور کلی تمامی این بات‌ها باید مواردی چون هنجارهای انتشار محتوای انبوه و الزامات مرتبط با ممنوعیت خزش در پروفایل‌های خصوصی و سازگاری با اسناد پیش‌تر مصوب شده در مرکز ملی فضای مجازی کشور را رعایت نمایند. اما هر یک از این نوع بات‌ها یک دستگاه مسئول دارد که توسط مرکز ملی فضای مجازی معین شده است.

در ادامه هر یک از این ارگان‌ها و بات‌هایی که نظارتشان بر عهده این نهادها گذاشته شده و مواردی که باید توسط آنها تعریف و تببین شود را به تفکیک آورده‌ایم

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

بات منتشر کننده پیامک انبوه:

این وزارتخانه باید تدوین ضوابط مرتبط با ارسال این نوع پیامک‌ها را تدوین کند. همچنین باید گزارش عملکرد اپراتورها را در این رابطه منتشر سازد و کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات نیز باید تخطی‌گران را مجازات کرده و آن را اعلام نماید. وزارت ارتباطات باید یک سامانه هوشمند هم برای تشخیص پیامک انبوه تاسیس کند و اقدامات تنبیهی محدودسازی در خصوص ساستفاده کنندگان را ترتیب اثر نماید.

بات منتشرکننده رایانامه انبوه

اعلام شده که کردارنامه این نوع رباتها بایدتدوین شود و تمامی خدمات ارائه دهندگان این سرویس ها نیز ارزیابی شوند. همچنین وزارت ارتباطات باید سامانه‌ای مرتبط برای رسیدگی به اسپم‌ها و دریافت رایانامه‌های مضر برای کاربران تدوین نماید.

بات خزش‌گرهای سکوهای مختلف مانند پیام‌رسان‌ها:

انتشار ضوابط و شرایط فنی خزش‌گرهای خارجی در ابر اینترنتی گسترده در کشور و همچنین تدوین و ساماندهی خزش‌گرهای داخلی و ارائه گزارش از عملکرد خزش‌گرهاسکوها در کانالها بر عهده وزارت ارتباطات است.

بات‌های ارائه دهنده خدمات غیرمحتوایی:

موارد ممنوعیت و ضوابط مقابله با تولید و به کارگیری بات‌هایی که بدون رضایت کاربران در زمینه عضوگیری اجباری در انواع خدمات فعالیت می‌کنند بر عهده وزارت ارتباطات است.

وزارت فرهنگ و ارشاد و اسلامی

بات منتشرکننده محتوای انبوه در پیام‌رسان‌های اجتماعی

وزارت فرهنگ باید اقدامی برای شناسنامه‌دار شدن بات‌ها و عرضه‌کنندگان آنها تدوین نماید. همچنین باید یک نماینده قانونی و دفتر رسیدگی به شکایات عمومی و حاکمیتی نسبت به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی در داخل کشور تدوین شود. ممنوعیت استفاده از بات‌های گمنام ساز نیز باید در دستور کار قرار بگیرد و عملکرد پلتفرم‌ها در ساماندهی این نوع بات‌ها به صورت دوره‌ای نیز انجام پذیرد. وزارت ارشاد همچنین باید ساز و کاری بچیند تا از اثرگذاری نهادهای خارجی یا گروه‌های معاند بر افکار عمومی با استفاده از بات‌های شبکه‌اجتماعی جلوگیری به عمل بیاید. این وزارتخانه همچنین باید اقدامات تنبیهی محدودساز را تعیین کند و یک سامانه هوشمند تشخیص تخطی نیز برای ارائه گزارش عملکرد دوره‌ای ایجاد کند.

پوش نوتیفیکیشن‌ها:

وزارت ارشاد ضوابط مرتبط با مسئولیت سکوها و ارائه دهندگان خدمات این سرویس‌ها را باید تعیین نماید. همچنین باید دستورالعملی برای مواردی همچون رضایت کاربر در قبال دریافت پویش نوتیفیکشن و امکان انصراف کاربر از دریافت این خدمات فراهم شود. این وزارتخانه باید یک سقف نمایش اعلانات تعیین کند تا این سرویس تبدیل به اسپم نشود.

بات‌های ارائه دهنده خدمات غیرمحتوایی:

این بات‌ها بخشی از مسئولیت‌شان بر عهده وزارت ارشاد قرار گرفته است، از جمله اعلام موارد ممنوعیت استفاده از بات‌ها در دستکاری و جهت دهی افکار عمومی مانند نظر سنجی انتخاباتی و فروش کالا. این وزارتخانه باید دستورالعمل ساماندهی‌ چت بات‌ها را نیز فراهم کند و یک سامانه رسیدگی به شکایات در خصوص چت‌بات‌ها ایجاد نماید.

وزارت صنعت، معدن و تجارت

بات‌های ارائه دهنده خدمات تجاری:

این وزارتخانه باید اعلام ممنوعیت‌های لازم درباره خرید اینترنتی از این بات‌ها (خرید بلیت هوایپما و خودرو و بلیت رویداد و هر مورد دیگری) را انجام دهد و همچنین الزامات داشتن ای‌نماد و مجوز برای درگاه بانکی را برای بات‌ها تعیین نماید. یک سامانه رسیدگی به این باتها نیز باید تدوین شود.

وزارت کشور

این ارگان وظیفه مهمی در قبال این بات‌ها دارد و باید تدوین و اعلام ضوابط مرتبط با ممنوعیت استفاده از باتها در تبلیغات سیاسی و فرآیندهای انتخاباتی توسط تمامی ذینفعان و فعالان عرصه انتخابات را تعیین نماید.

ذکر این نکته گفتنیست که نظارت بر بات‌های از نوع پنجم یعنی بات‌هایی که با امنیت سایبری در ارتباط هستند در دستورالعمل مرکز ملی فضای مجازی تقسیم ملی شده است. همچنین تاکید شده که یک ماه پس از زمان ابلاغ این دستورالعمل کلیه دستگاههای صاحب نقش موظف به ارسال برنامه عملیاتی و ارائه زمانبندی برای تحقق موارد تکلیف شده به مرکز ملی فضای مجازی هستند.