چرا مجوز گرفتن واکسن آکسفورد-آسترازنکا اهمیت دارد؟

انگلستان هفته قبل به عنوان اولین کشور دنیا مجوز توزیع واکسن کرونا آسترازنکا-آکسفورد را صادر کرد. دولت بریتانیا ۱۰۰ میلیون دوز از واکسن آکسفورد را سفارش داده که برای واکسینه کردن ۵۰ میلیون نفر کفایت می‌کند. استرالیا بیش از ۵۰ میلیون دوز، کانادا ۲۰ میلیون و کشورهای دیگر در مجموع بیش از ۲.۵ میلیارد دوز از این واکسن را پیش خرید کرده‌اند.

اما مجوز گرفتن این واکسن چرا اهمیت دارد؟ مایکل هد (Michael Head) متخصص بهداشت جهانی از دانشگاه ساوتهمپتون به برخی مزایای این واکسن اشاره کرده که در ادامه می‌خوانید.

چرا توزیع واکسن آکسفورد با وجود واکسن فایزر مهم است؟

یکی از معدود خبرهای خوب امسال در انبوه خبرهای ناگوار و ناراحت کننده خبر توزیع واکسن فایزر با اثربخشی بالا بود. اما این واکسن با وجود خصوصیات قابل توجه دارای کاستی‌هایی به ویژه پیرامون تولید انبوه است که اجازه نمی‌دهند عرضه با تقاضا برابری کند.

عرضه تنها یک واکسن کرونا در بازار دنیا شبیه این است که سوپرمارکت محل جنس مهمی را حین دوران قرنطینه موجود کرده و تمام مردم برای خریدن آن به فروشگاه هجوم آورده‌اند. همه می‌خواهند زودتر از بقیه آخرین بسته کالا یا در اینجا واکسن را خریداری کنند. مشکلات لجستیکی و نیاز به نگهداری واکسن در دمای فوق العاده پایین مشکلات دیگری هستند که سرعت توزیع واکسن فایزر را کم کرده‌اند.

به همین دلیل به سرعت به تأیید شدن واکسن‌های دیگر نیاز داریم تا موجودی به حد کافی برای پاسخگویی به تقاضای تمام کشورها موجود باشد. مجوز گرفتن واکسن کرونا آکسفورد-آسترازنکا خبر بسیار امیدوارکننده‌ای به ویژه برای انگلستان است که اولویت را به واکسیناسیون بیشترین تعداد از مردم در دوز اول داده است.

البته هنوز ابهاماتی هستند که به طور دقیق روشن نشده‌اند برای مثال دقیقاً نمی‌دانیم اثربخشی این واکسن در کهنسالان چقدر است و اینکه تأخیر در تزریق دوز دوم واکسن می‌تواند اثربخشی آن را افزایش دهد یا نه.

واکسن آکسفورد چه تفاوتی با بقیه واکسن‌ها دارد؟

سه واکسن برتر کرونا یعنی مدرنا، فایزر و آکسفورد قسمتی از ماده ژنتیکی ویروس کرونا را به سلول‌های بدن انتقال داده و سلول‌ها را وادار به تولید کپی‌هایی از آن قسمت ویروس یعنی پروتئین اسپایک می‌کنند تا سیستم ایمنی بتواند علیه آن پاسخ ایمنی تولید کند.

واکسن آکسفورد از ویروس غیرفعال برای انتقال ماده ژنتیکی ویروس کرونا به سلول‌ها استفاده می‌کند، اما واکسن‌های فایزر و مدرنا از RNA پیام رسان یا mRNA استفاده می‌کنند. داده‌های فعلی از اثربخشی ۶۲ درصدی دو دوز واکسن آکسفورد خبر داده‌اند که کمتر از اثربخشی ۹۴ درصدی واکسن مدرنا و ۹۵ درصدی واکسن فایزر است.

گفته شده تزریق مقدار کمی از دوز اول و سپس تزریق دوز کامل در نوبت دوم می‌تواند اثربخشی را بسیار بیشتر کند. با استفاده از این استراتژی اثربخشی واکسن در کارآزمایی بالینی فاز سوم در جمعیت جوان به حدود ۹۰ درصد رسید. البته رگولاتور محصولات بهداشتی و پزشکی انگلستان (MHRA) می‌گوید نتایج این شیوه تزریق بر اساس تحلیل کامل بدست نیامده و برای اطمینان به تحقیقات بیشتر نیاز است.

اخیراً کمیسیون رگولاتور محصولات بهداشتی و پزشکی انگلستان (CHM) استراتژی دیگری برای تزریق واکسن آکسفورد مطرح کرد به این صورت که دوز اول پس از ۲۱ روز ۷۰ درصد در برابر کرونا مصونیت ایجاد می‌کند و می‌توان با تزریق دوز دوم اثربخشی را به حدود ۸۰ درصد رساند، البته در صورتی که دوز دوم ۱۲ هفته پس از دوز اول تزریق شود.

مزیت دیگر واکسن آکسفورد این است که برای نگهداری آن می‌توان از یخچال معمولی استفاده کرد، این در حالیست که واکسن فایزر به دمای منفی ۷۵ درجه سانتی گراد و واکسن مدرنا به دمایی در حدود منفی ۲۰ درجه سانتی گراد نیاز دارند. بنابراین توزیع و مدیریت آن برای کشورها به ویژه کشورهای کم درآمد یا فقیر آسان‌تر خواهد بود.

مقامات بهداشتی کشورهای آفریقای سیاه و جنوب شرق آشیا اشتیاق زیادی برای رساندن واکسن کرونا به مناطق دورافتاده دارند ولی تجهیزات مناسب برای نگهداری از واکسن فایزر در دمای فوق العاده پایین را ندارند.

مزیت واکسن آکسفورد برای دنیا چیست؟

قیمت هر دوز واکسن آکسفورد ۳-۲ دلار و بسیار کمتر از دو واکسن دیگر است به همین دلیل احتمالاً در طولانی مدت به گزینه اصلی کشورها پس از پایان پاندمی تبدیل خواهد شد. میزان پیش خرید این واکسن نیز بسیار بیشتر از دو واکسن دیگر بوده است.

واکسن آکسفورد به عنوان قسمتی از طرح COVAX در اروپا و همچنین در تعداد بالا در هند در حال تولید است، به همین دلیل ممکن است به اولین واکسن غربی تبدیل شود که در تعداد بالا در کشورهای با درآمد متوسط و کم توزیع می‌شود. البته باید دید وضعیت توزیع واکسن‌های چینی و روسی در جهان چگونه خواهد بود.

توزیع واکسن کرونا در سطح جهان کاری فوق العاده پیچیده است و فاکتورهای مختلفی در موفقیت آن نقش دارند. باید منتظر ماند و دید واکسن آکسفورد-آسترازنکا تا چه حد موفق خواهد بود. در هر صورت داشتن چند واکسن کرونا پس از پشت سر گذاشتن سالی پر از ناگواری و خبر بد بسیار امیدوارکننده است.