آنچه باید راجع به واکسن تک دوز Johnson & Johnson برای کووید-۱۹ بدانید

وزارت غذا و داروی آمریکا قرار است به‌زودی محوز استفاده اضطراری از واکسن Johnson & Johnson برای کووید-۱۹ را صادر کند و انتظار می‌رود فرایند قانونی تا پایان هفته جاری نهایی شود. این تصمیم باعث می‌شود واکسن Johnson & Johnson سومین واکنسی باشد که در دسترس آمریکایی‌ها قرار می‌گیرد. بنابراین اکنون زمان خوبیست که نگاهی به شباهت‌ها و تفاوت‌های میان واکسن Johnson & Johnson و واکسن‌هایی که پیشتر از سوی مدرنا و فایزر عرضه شده‌اند بیندازیم.

مهم‌ترین شباهت میان سه واکسن اینست که هر سه در جلوگیری از ابتلای وخیم به بیماری کووید-۱۹ شدیدا موثر عمل می‌کنند. تحلیل‌ سازمان غذا و دارو از داده‌های به دست آمده از آزمایش‌های بالینی روی ۴۰ هزار داوطلب در سراسر جهان نشان می‌دهد که واکسن Johnson & Johnson طی ۱۴ روز بعد از تزریق، تا ۷۷ درصد از ابتلا به موارد وخیم بیماری جلوگیری می‌کند و با گذشت ۲۸ روز، میزان اثرگذاری به ۸۵ درصد خواهد رسید. در مجموع نیز به نظر می‌رسد واکسن در جلوگیری از ابتلای متوسط تا وخیم به بیماری در بازه ۱۴ روزه یا بیشتر، ۶۶ درصد موثر است.

اصلی‌ترین هدف هر واکسن اینست که مردم را زنده نگه دارد و از بروز پیچیدگی‌های ناشی از بیماری جلوگیری کند

ارقام نهایی به اندازه ارقام به دست آمده از واکسن‌های mRNA توسعه یافته از سوی مدرنا و فایزر تحسین‌برانگیز که هر دو توانسته‌اند در جلوگیری از ابتلا به علائم اصلی بیماری، بیش از ۹۰ درصد موثر ظاهر شوند. اما اصلی‌ترین هدف هر واکسن اینست که مردم را زنده نگه دارد و از بروز پیچیدگی‌های ناشی از بیماری جلوگیری کند - و واکسن Johnson & Johnson در دستیابی به این هدف موفق بوده است.

در تست‌های بالینی، هیچ‌یک از داوطلبان در بازه ۲۸ روز بعد از دریافت واکسن، به دلایل مرتبط با کووید سر از بیمارستان در نیاورند و جان خود را نیز از دست ندادند. به احتمال فراوان هیچ واکنسی در جلوگیری از مرگ‌ومیر یا بستری شدن در بیمارستان تاثیرگذاری ۱۰۰ درصدی نداشته باشند، اما این سه واکسن احتمال وقوع این اتفاق‌ها را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهند.

واکسن Johnson & Johnson ضمنا مزیت‌های خاص خود را نیز دارد. برجسته‌ترین مزیت اینست که تنها در یک دوز تزریق می‌شود و بنابراین لازم نیست مثل واکسن‌های mRNA، به فاصله بیش از یک ماه دوز دوم را دریافت کنید. البته اکنون محققان در حال بررسی این هستند که آیا با یک تزریق ثانویه به فاصله دو ماه، می‌توان میزان تاثیرگذاری واکسن را افزایش داد یا خیر. اما فعلا، در صورت دریافت جواز لازم است سازمان غذا و دارو، مردم به ورژن یک دوزه واکسن دسترسی خواهند یافت.

این واکسن ضمنا در هوای گرم‌تر مقاومت و ثبات بیشتری از خود نشان می‌دهد و یعنی می‌توان از آن در یخچال‌های معمولی و برای مدتی طولانی‌تر نگه‌داری کرد

این واکسن ضمنا در هوای گرم‌تر مقاومت و ثبات بیشتری از خود نشان می‌دهد و یعنی می‌توان از آن در یخچال‌های معمولی و برای مدتی طولانی‌تر نگه‌داری کرد و نگران خرابی واکسن به محض خروج از یخچال نبود. (با این وجود باید گفت که واکسن‌های مدرنا و فایزر هم برخلاف آنچه در ابتدا تصور می‌شد، ظاهرا نیازی به ذخیره‌سازی در یخچال‌های فوق سرد ندارند).

اگر نگران نوظهور بودن تکنولوژی mRNA مورد استفاده در سایر واکسن‌ها باشید (که البته باید گفت حداقل سه دهه از ظهور آن می‌گذرد) واکسن Johnson & Johnson احتمالا به خاطر کارکرد مشابه‌اش با واکسن‌های سنتی، خیالتان را اندکی راحت‌تر کند. این واکسن متکی بر یک ویروس تضعیف شده است (که یعنی نمی‌تواند مثل روال عادی خودش را بازتولید کند) و این ویروس دی‌ان‌ای خارهای پروتئینی کروناویروس را با خود حمل می‌کند، همان چیزی که ویروس عادی از آن برای حمله به سلول‌ها بهره می‌گیرد. ویروس تضعیف شده وارد یک سلول می‌شود و بدن را به واکنش ایمنی به آن خار پروتئینی مشخص ترغیب می‌سازد.

استفاده از ویروس به عنوان یک سیستم دلیوری در داروها، به مراتب باسابقه‌تر از متد mRNA است و سابقه اثربخشی طولانی‌تری هم دارد. اما درست مانند واکسن‌های mRNA، این نخستین باری خواهد بود که واکسن مبتنی بر یک ویروس تنفسی مورد استفاده گسترده قرار می‌گیرد.

واکسن‌های ویروس‌های تنفسی محدودیت‌های بالقوه خودشان را دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به ایمنی از پیش موجود در برابر ویروس اشاره کرد که اثربخشی واکسن را کاهش می‌دهد. در مورد واکسن Johnson & Johnson، از نوعی ویروس تنفسی استفاده شده که کمتر مردم را آلوده می‌کند و در واقع قرار است این محدودیت‌ها را دور بزند. و از آن‌جایی که واکسن در اقصی نقاط جهان تست شده و به موفقیتی یکسان رسیده، لازم نیست نگران متغیر بودن اثربخشی آن در کشورهای مختلف باشیم.

واکسن‌های ویروس‌های تنفسی محدودیت‌های خودشان را دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به ایمنی از پیش موجود در برابر ویروس اشاره کرد که اثربخشی را کاهش می‌دهد

وقتی صحبت از اثرات جانبی باشد نیز، واکسن Johnson & Johnson احتمالا دست بالا را دارد. بزرگ‌ترین اثرات جانبی بعد از تزریق واکسن درد در محل تزریق (۴۸.۶ درصد)، سردرد (۳۸.۹ درصد)، احساس خستگی (۳۸.۲ درصد) و درد عضلانی (۳۳.۲ درصد) بوده‌اند. در سوی دیگر ماجرا، ۸۴ درصد از افرادی که واکسن فایزر را دریافت کرده‌اند بعد از تزریق اول یا دوم، تجربه خشکی عضلات در محل تزریق را داشته‌اند و ۶۰ درصد هم دچار حس خستگی شده‌اند.

رویدادهای شدیدتر به ندرت با واکسن Johnson & Johnson اتفاق افتاده‌اند و نبود تفاوت معنادار میان وضعیت افرادی که واکسن را دریافت کرده با افرادی که شبه‌دارو دریافت کرده‌اند، عامل دیگری است که امنیت آن را به نمایش می‌گذارد.

درست مثل دیگر واکسن‌ها، افراد زیر ۶۰ سال به احتمال بیشتری هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند و این موضوع احتمالا مرتبط با پاسخ ایمنی قدرتمندتر در بدن این قشر باشد. در این بین احتمال بسیار اندک واکنش آلرژیک به واکسن هم وجود دارد، اما واکنش آلرژیک تنها در بدن ۵ نفر از مشارکت‌کنندگان در تست‌های بالینی دیده شد که آن‌ها نیز مدت کوتاهی بعد از تزریق به این واکنش نه‌چندان شدید دچار شدند. یک نفر در گروه شبه‌دارو هم واکنش داشت.

سازمان غذا و دارو آمریکا در تحلیل‌های خود آورده که باید به جمع‌آوری اطلاعاتی بیشتر پرداخت تا معلوم شود واکنش آلرژیک یکی از ریسک‌های جدی دریافت واکسن است یا خیر. اما گذشته از این، امنیت و اثربخشی واکسن را تحسین کرده و در گزارش خود آورده که هیچ نگرانی‌ای راجع به امنیت واکسن وجود ندارد که مانع دریافت جوازهای لازم شود.

واکسن Johnson & Johnson در آمریکا، آمریکای جنوبی و آفریقای جنوبی تست شد، درست در همان زمانی که واریانت تازه کروناویروس از راه رسیده بود

یک نکته مهم دیگر اینست که واکسن Johnson & Johnson  در آمریکا، آمریکای جنوبی و آفریقای جنوبی تست شد، درست در همان زمانی که واریانت تازه کروناویروس از راه رسیده بود. داده‌ها نشان می‌دهند که واکسن در برابر این نوع جدید از ویروس در آفریقای جنوبی نیز اثربخش بوده که نگران‌کننده‌ترین واریانت ویروس به حساب می‌آید. ناگفته نماند که واکسن مقداری مقاومت در برابر عفونت‌های بی‌نشانه نیز به وجود می‌آورد که یعنی می‌تواند زنجیره انتقال بیماری را نیز بشکند.

در روز یکشنبه آتی، کمیته مشاوره واکسن و محصولات بیولوژیکی مرتبط در سازمان غذا و داروی آمریکا جلسه‌ای برای صحبت راجع به داده‌های آزمایش‌های بالینی برگزار خواهد کرد و تصمیم نهایی برای استفاده اضطراری از واکسن گرفته می‌شود. اگر همه‌چیز مطابق انتظارات پیش برود، جواز استفاده از واکسن خیلی زود صادر خواهد شد. Johnson & Johnson می‌گوید به محض دریافت جواز، برای عرضه فوری ۴ میلیون دوز آمده است. تا پایان ماه مارس نیز این رقم به ۲۰ میلیون دوز خواهد رسید - بنابراین برنامه‌ زمانی دقیقا مشابه برنامه اولیه فایزر و مدرنا برای توزیع واکسن‌شان است. تا آن زمان، هر سه کمپانی بیش از ۲۴۰ میلیون دوز را به دست عموم مردم رسانده‌اند. در حال حاضر نیز به صورت میانگین، در هر روز ۱.۴ میلیون آمریکایی واکسینه می‌شوند.