به مناسبت ۲۰ سالگی Mac OS X: سیستم عاملی که کامپیوترهای اپل را متحول کرد

اپل بیست سال قبل (۲۴ مارس ۲۰۰۱)، اولین نسخه عمومی Mac OS X و جانشین سیستم عامل کلاسیک Mac OS را به بازار عرضه کرد. معروفیت این نسخه که Chettah نام داشت، به خاطر رابط کاربری آکوا (Aqua) بود و در قسمت‌های مختلف سیستم عامل، از پنجره‌ها گرفته تا دکمه‌ها، ردپایی از آب به چشم می‌خورد.

دیروز، ۲۴ مارس ۲۰۲۱، بیستمین سالگرد عرضه Mac OS X بود. سیستم عامل اپل در طول این دو دهه تغییرات زیادی کرده است، اما این Mac OS X بود که اپل به کمک آن توانست از یک شرکت در شرف شکست خوردن به یکی از موفق‌ترین کمپانی‌های دنیا تبدیل شود.

Mac OS X، ژانویه ۲۰۰۰ در رویداد Macworld Expo معرفی شد. «استیو جابز»، مدیرعامل وقت اپل در مراسم رونمایی گفت که «مک او اس تِن با سادگی‌اش کاربران معمولی و با قدرتش حرفه‌ای‌ها را به وجد می‌آورد» و اضافه کرد که این نسخه «مهم‌ترین نرم افزار» اپل از زمان عرضه اولین نسخه سیستم عامل مکینتاش در سال ۱۹۸۴ به شمار می‌رود.

رابط کاربری آکوا، قابلیت داک را معرفی کرد که دسترسی به اپلیکیشن‌ها و اسناد را راحت‌تر می‌کرد. همچنین، نسخه بازطراحی شده اپلیکیشن فایندر (Finder) را در خود داشت که برای سازماندهی و مدیریت بهتر فایل‌ها به کار می‌رفت. یکی از فراموش نشدنی‌ترین ویژگی‌های رابط کاربری آکوا، ظاهر چشم نواز بود که در آن المان‌های مختلف و دکمه‌ها شبیه قطره‌های آب طراحی شده بودند.

یکی از قابلیت‌های کاربردی مک او اس ۱۰، سیستم مدیریت پیشرفته انرژی بود که به لپ تاپ‌های سری iBook و PowerBook اجازه می‌داد تا به طور آنی از وضعیت Sleep بیدار شوند. از دیگر ویژگی‌های این نسخه می‌توان به سیستم مدیریت حافظه پویا و موتور گرافیکی Quartz 2D اپل برای «خلق جلوه‌های خارق العاده گرافیکی» و پشتیبانی از فونت‌های بیشتر اشاره کرد. روی این نسخه نرم افزارهای QuickTime 5، iMovie 2، iTunes و AppleWorks (برنامه افزایش بهره‌وری اپل در آن زمان) به طور پیش‌فرض نصب شده بود.

مک او اس ۱۰ مبتنی بر سیستم عامل داروین (Darwin) توسعه داده شده بود و از بسیاری از اپلیکیشن‌های Mac OS پشتیبانی می‌کرد، اما توسعه دهندگان باید برنامه‌های خود را  به توصیه اپل برای آن «تنظیم» می‌کردند، به همین دلیل اپل تصمیم گرفت نسخه آزمایشی را در بازه ۱۲ ماهه منتشر کرده و در نهایت نسخه اصلی را برای فروش قرار دهد.

Mac OS X در ابتدای عرضه، ۱۲۹ دلار قیمت داشت و زمانی روانه بازار می‌شد که اپل هنوز از مشتریان بابت بروزرسانی‌های Mac پول می‌گرفت. البته آپدیت‌های مک با گذشت سال‌ها ارزان‌تر شدند تا اینکه اپل سرانجام سال ۲۰۱۳ دریافت هزینه را متوقف کرد.

مک او اس ۱۰ در همان ابتدای عرضه از مشکلات جدی در پایداری رنج می‌برد که کمپانی کوپرتینونشین باید هر چه زودتر آن‌ها را برطرف می‌کرد. اپل تنها شش ماه بعد، Mac OS X 10.1 با اسم رمز Puma را روانه بازار کرد و از آن زمان تاکنون نسخه‌های جدید مک را مبتنی بر همان نسخه ۲۰۰۱ اصلی منتشر کرده است.

تابستان سال ۲۰۱۲ و با رونمایی از نسخه Mountain Lion، کلمه Mac از ابتدای سیستم عامل اپل حذف شد و به OS X تغییر نام داد. این نسخه طراحی مینیمال داشت و اپل با آن سعی کرد تا از طراحی اسکیومورفیک (شبیه‌سازی المان‌های واقعی در دنیای مجازی) فاصله بگیرد. Mountain Lion همراه با iOS 7 منتشر شد که به عقیده بسیاری بزرگترین تغییر ظاهری برای سیستم عامل آیفون‌ها را به ارمغان آورد.

اپل دوباره در سال ۲۰۱۳ و با رونمایی از OS X Mavericks، تغییر بزرگ دیگری در اسم سیستم عامل خود داد. Mavericks، اولین نسخه Mac OS X بود که اسم گربه‌های بزرگ را یدک نمی‌کشید. اپل از نام اعضای خانواده گربه‌های بزرگ (سرده پلنگ‌مانند‌ها شامل ببر، شیر، جگوار، پلنگ و پلنگ برفی) از Mac OS X 10.0 (چیتا) تا 10.8 (شیر کوهی) استفاده کرده بود.

آخرین تغییر چشمگیر در نام‌گذاری سیستم عامل مک، سال ۲۰۱۶ رخ داد و اپل با حذف X از اسم سیستم عامل خود، macOS 10.12 Sierra را معرفی کرد تا کلمه macOS همخوانی بیشتری با iOS داشته باشد. تاکنون چندین نسخه از macOS از جمله Catalina و Sierra منتشر شده و نسخه فعلی Big Sur (منطقه‌ای کوهستانی در کالیفرنیا) نام دارد.

macOS Big Sur بزرگ‌ترین بروزرسانی ظاهری برای سیستم عامل مک از زمان Mac OS X محسوب می‌شود و در آن تقریباً تمام المان‌های گرافیکی، از زاویه گوشه پنجره‌ها گرفته تا رنگ‌ها و طراحی آیکن‌های داک، تغییر یافته‌اند. اپل با این نسخه می‌خواهد حس طراوت و آشنایی را با هم القا کند و این نکته را در داک شفاف‌تر، آیکن‌های تغییریافته و متحول شدن صداها می‌توان دید.

طراحی قسمت Notification Center نیز در Big Sur تغییر یافته و حالا کاربر دسترسی بهتری به تنظیمات Control Center دارد. این نسخه همچنین بروزرسانی‌های مهمی برای اپ‌های سافاری، پیام رسان، نقشه و غیره به همراه آورده است. macOS 12 اواخر سال جاری میلادی از راه می‌رسد و با اینکه پیش‌بینی می‌شود از لحاظ ظاهری تفاوت چشمگیری با Big Sur نداشته باشد، احتمالاً چندین قابلیت جدید معرفی خواهد کرد.