پنج نکته مهم که باید راجع به تست‌های آنتی‌بادی، آنتی‌ژن و PCR کووید-۱۹ بدانید

برای شناسایی کرونا ویروس در بدن افراد و همینطور جلوگیری از شیوع گسترده‌تر آن، تست‌های کووید-۱۹ بسیار حیاتی به حساب می‌آیند. در مجموع دو نوع تست کووید-۱۹ داریم: تست‌هایی که طراحی شده‌اند تا تشخیص دهند آیا عفونت همین حالا در بدن شما است یا خیر و تست‌هایی که ابتلای قبلی به ویروس SARS-CoV-2 را شناسایی می‌کنند. مثل هر محصول دیگری، این تست‌ها سطوح مختلفی از دقت و اتکاپذیری را با خود به همراه می‌آورند و از آن‌ها می‌توان برای مقاصد گوناگون استفاده کرد.

جان دیکس، پروفسور آمار زیستی در دانشگاه برمینگهام بریتانیا می‌گوید ما نیاز به تکنولوژی‌هایی سریع، دقیق و پرظرفیت داریم که متکی بر تجهیزات پیچیده آزمایشگاهی یا افراد شدیدا آموزش‌دیده نباشند، اما در حال حاضر هیچ چیزی یافت نمی‌شود که تمام این مشخصه‌ها را یک‌جا داشته باشد. «ما هنوز هیچ تست بی‌نقصی با این ویژگی‌ها نداریم، تست‌هایی داریم که هرکدام در برخی از این حوزه‌ها خوب ظاهر می‌شوند و در حوزه‌های دیگر، نه‌چندان خوب».

بیایید به مرور ۵ نکته‌ای بپردازیم که باید راجع به تست‌های کرونا ویروس بدانید.

تست‌های PCR و آنتی‌ژن بیشترین رواج را دارند، اما متفاوت عمل می‌کنند

درحالی که تست‌های آنتی‌ژن به دنبال پروتئین‌های موجود بر سطح ویروس می‌گردند تا وجود پاتوژن را تایید کنند، تست‌های «واکنش زنجیره‌ای پلیمراز - Polymerase Chain Reaction» (یا به اختصار PCR) مهندسی شده‌اند تا به دنبال موادی ژنتیکی به نام RNA بگردند که تولید این پروتئین‌ها را به ویروس آموزش می‌دهد.

هر دو تست نیازمند نمونه‌برداری از پشت بینی یا حلق شما هستند و اگر مثبت از آب درآیند، نمی‌توانند تعیین کنند که آیا امکان شیوع هرچه بیشتر بیماری از سوی شما وجود دارد یا خیر. و همینجاست که شباهت‌های میان دو تست به پایان می‌رسند.

در تست PCR، نمونه به آزمایشگاهی فرستاده می‌شود و با استفاده از پروسه‌های خاص، در معرض حرارت و سپس سرما قرار می‌گیرد تا RNA ویروس تبدیل به دی‌ان‌ای شود

در تست PCR، نمونه به آزمایشگاهی فرستاده می‌شود و با استفاده از پروسه‌های خاص، در معرض حرارت و سپس سرما قرار می‌گیرد تا RNA ویروس تبدیل به دی‌ان‌ای شود. بعد از این، میلیون‌ها کپی از DNA تولید می‌شود که به کمک آن‌ها می‌توان ارگانیسم را شناسایی کرد. این پروسه می‌تواند چندین ساعت زمان ببرد، نیازمند تجهیزات پیچیده آزمایشگاهی و تکنسین‌های تعلیم دیده است و معمولا نمونه‌ها یکی‌یکی بررسی می‌شوند. با این همه ماشین‌هایی هم داریم که می‌توانند چندین نمونه را به صورت همزمان پردازش کنند. اگرچه نمونه‌ها باید به آزمایشگاه فرستاده شوند، این پروسه زمان‌بر به نتایجی تقریبا ۱۰۰ درصد دقیق در شناسایی ویروس در بدن افراد منجر می‌شود.

در طرف دیگر، تست‌های آنتی‌ژن (که معمولا تحت عنوان تست‌های سریع شناخته می‌شوند- به ترکیب نمونه با محلولی می‌پردازند که پروئتین‌های ویروسی خاص را آزاد می‌کند. این ترکیب سپس روی یک نوار کاغذی ریخته می‌شود که حاوی آنتی‌بادی سفارشی است و به گونه‌ای بهینه‌سازی شده که پروئین‌های مورد نظر را در صورت وجود، به یکدیگر متصل می‌کند. درست مانند تست‌های بارداری خانگی، نتایج به شکل یک باند روی نوار کاغذی به نمایش درمی‌آیند.

این پروسه نیازمند آزمایشگاه نیست و می‌تواند در عرض ۳۰ دقیقه انجام شود، اما همین سرعت بالا به بهای دقت پایین‌تر تمام می‌شود. اگرچه این تست‌ها در شناسایی افرادی که دوز بالایی از ویروس را در بدن خود دارند موثر واقع می‌شوند، در صورت وجود مقادیر کمتر از ویروس، امکان ارائه نتایج منفی اشتباه بسیار بیشتر است.

حساسیت و مشخص بودن، معیارهایی برای کارآمدی تست‌ها

این دو معیار برای تعیین اعتبار یک تست مورد استفاده قرار می‌گیرند: بیماری چقدر خوب شناسایی می‌شود و اینکه تست در تشخیص عدم وجود بیماری چقدر موفق عمل می‌کند؟

یک تست شدیدا حساس نرخ ارائه نتایج منفی پایین‌تری دارد و در عین حال از خطر ارائه نتایج مثبت اشتباه بیشتر رنج می‌برد

حساسیت به معنای شمار مبتلایان به کووید-۱۹ است که به درستی نتیجه مثبت را دریافت می‌کنند و مشخص بودن به معنای شمار افرادی است که به بیماری مبتلا نشده‌اند و بنابراین نتیجه منفی را به درستی دریافت می‌کنند.

به صورت معمول، یک تست شدیدا حساس نرخ ارائه نتایج منفی پایین‌تری دارد و در عین حال از خطر ارائه نتایج مثبت اشتباه بیشتر رنج می‌برد. از طرف دیگر، یک تست شدیدا مشخص، در صورت پایین بودن حساسیت، احتمال ارائه نتایج منفی اشتباه بالاتری دارد. تست‌های PCR به عنوان استاندارد طلایی در نظر گرفته می‌شوند چون هم شدیدا حساس هستند و هم شدیدا مشخص.

در تست‌های سریع، شخصی که کار تست را پیش می‌برد اهمیت فراوان دارد

در بریتانیا و در شهر لیورپول، یک تست آنتی‌ژن به نام Innova از راه رسید که قرار بود به تلاش‌های دولت برای واکسینه‌سازی گسترده مردم در کشور کمک کند. دولت می‌خواست با استفاده از این تست به صورت فراگیر، به کارگران اجازه بازگشت به دفاتر کار را بدهد و خانواده‌ها نیز بتوانند دوباره خویشاوندان خود را در آغوش بگیرند.

اما این استراتژی آنقدرها موفقیت‌آمیز از آب در نیامد. محققان دریافتند که در جامعه‌ای آماری که عمدتا از افراد مبتلا به کووید-۱۹ تشکیل شده بود، حساسیت تست‌ها زمانی که توسط افراد خودتعلیم‌دیده انجام شدند به ۵۸ درصد کاهش یافت، همین حساسیت هنگام پیمودن فرایند تست از سوی محققان ماهر به ۷۳ درصد کاهش یافت و محققان آزمایشگاهی نیز با موفقیت ۷۹ درصدی، بهترین عملکرد را داشتند. در پژوهشی که به بررسی وضعیت افراد بدون علامت می‌پرداخت، حساسیت تست‌های سریع در قیاس با تست‌های PCR با کاهش ۴۹ درصدی همراه بود.

«اگر مردم بتوانند تست‌ها را آسان‌تر پشت سر بگذارند، افراد بیشتری تست خواهند شد... اما فکر نمی‌کنم اکنون به تکنولوژی لازم برای این کار دسترسی داشته باشیم»

بنابراین یک نتیجه‌گیری کاملا منطقی وجود دارد: هرچه افرادی که تست‌ها را ترتیب می‌دهند ماهرتر باشند، نتایج اشتباه کمتری به دست می‌آید. پروفسور دیکس می‌گوید برخی مراحل تست‌های سریع دقت و ظرافت فراوانی می‌طلبند و گاهی تشخیص یک اتفاق از اتفاق دیگر دشوار می‌شود. او اضافه می‌کند که تست‌های PCR در آزمایشگاه پردازش می‌شوند و بنابراین احتمال خطا به مراتب پایین‌تر است.

سازندگان تست‌های کووید-۱۹ همین حالا در صدد توسعه تست‌های خانگی برآمده‌اند، اما با توجه به درس‌هایی که راجع به وابستگی دقت تست‌های سریع به شخصی که تست را ترتیب می‌دهد آموخته‌ایم، چنین تست‌هایی نیز دردسرهای خاص خود را خواهند داشتند. پروفسور دیکس می‌گوید: «اگر مردم بتوانند تست‌ها را آسان‌تر پشت سر بگذارند، افراد بیشتری تست خواهند شد... اما فکر نمی‌کنم اکنون به تکنولوژی لازم برای این کار دسترسی داشته باشیم». او به این نکته مهم نیز اشاره می‌کند که هنوز هیچکس مزایا و معایب تست‌گیری‌های بیشتر را بررسی نکرده است. برای مثال اگر مردم دائما نتایج منفی از این تست‌ها دریافت کنند، چه تغییراتی در رفتارهایشان به وجود خواهد آمد.

تا دستیابی به دقت بالاتر در تست‌های سریع، نتایج منفی نباید منجر به فعالیت‌های ریسکی شود

پروفسور دیکس می‌گوید اگر یک تست مانند تست Innova نیمی از نتایج خود را به اشتباه ارائه می‌کند، بنابراین هیچکس بعد از دریافت نتیجه منفی نباید خود را عاری از خطر ابتلا به ویروس یا انتقال آن تلقی کند.

گری کیتینگ، مدیر ارشد فناوری HiberGene، شرکتی ایرلندی که تست کووید-۱۹ مخصوص خود را دارد، می‌گوید: «شما همواره درصد اندکی از افراد را خواهید داشت که در تمام تست‌ها نتیجه اشتباه دریافت کرده‌اند». تست شرکت HiberGene از تکنولوژی LAMP بهره‌ می‌گیرد که جایگزینی کم‌هزینه‌تر برای تکنولوژی PCR است.

در برخی کشورها پیشنهاد می‌شود که در صورت دریافت نتیجه منفی با تست‌های سریع آنتی‌ژن، شخصی که علامت دارد یک تست PCR هم پشت سر بگذارد تا بتوان کاملا از نتیجه اطمینان داشت

کیتینگ عقیده دارد: «به نظرم کار خطرناکی است که تنها یک تست را پشت سر بگذاریم و سپس از نتیجه آن تست برای تصمیم‌گیری‌های برجسته در لایف‌استایل یا سلامت خود استفاده کنیم». پروفسور دیکس می‌گوید با استفاده از تست‌ها در ابعاد گسترده، نتایج می‌توانند به شکل‌گیری نوعی حس امنیت دروغین منجر شوند.

دولت‌ها اکنون مایل به استفاده از تست‌های سریع هستند، زیرا پیاده‌سازی کمپین‌های واکسینه‌سازی را سریع‌تر و ارزان‌تر می‌کنند، اما به خاطر محدودیت‌های موجود از نظر دقت تست‌ها، نباید کاملا بر نتایج منفی اتکا داشت و دست به فعالیت‌های خطرناک مانند ملاقات اعضای کهنسال خانواده یا افرادی که آسیب‌پذیر هستند پرداخت.

در برخی کشورها مانند ایالات متحده پیشنهاد می‌شود که در صورت دریافت نتیجه منفی با تست‌های سریع آنتی‌ژن، شخصی که علامت دارد یک تست PCR هم پشت سر بگذارد تا بتوان کاملا از نتیجه اطمینان داشت.

اگرچه تست‌های سریع در شناسایی افرادی که دوز بسیار بالایی از ویروس را در بدن خود دارند موثر ظاهر می‌شوند، هنوز مشخص نیست که با وجود چه میزان از ویروس در بدن، امکان انتقال آن مهیا می‌شوند. افراد آلوده به کووید-۱۹ تنها در فاز نخست ابتلا، حجم زیادی از ویروس را در بدن خود دارند، اما RNA ویروسی می‌تواند برای چندین هفته یا چندین ماه در بدن باقی بماند.

تست‌های آنتی‌بادی می‌توانند در سنجش دوام پاسخ‌ها به واکسن موثر باشند

آنتی‌بادی‌ها سربازانی هستند که توسط سیستم ایمنی و در پاسخ به مهاجمی خارجی تولید می‌شوند. پروفسور دیکس می‌گوید «در ابتدا امید داشتیم که تست‌های آنتی‌بادی بتوانند به ما در شناسایی سریع و آسان بیماری کمک کنند. اما مشخص شد که تست‌ها برای دو الی چهار هفته بعد از آلودگی به ویروس، نتیجه مثبت نشان نمی‌دهند».

«ما واقعا نمی‌دانیم چه میزان از آنتی‌بادی به محافظت از شما در برابر بیماری منجر می‌شود و کدام نوع از آنتی‌بادی بیشترین اهمیت را دارند»

و شرایط از این هم پیچیده‌تر می‌شود، زیرا حتی اگر تست آنتی‌بادی شما مثبت شود، چنین اطلاعاتی آنقدرها کارآمد به حساب نمی‌آید و صرفا می‌دانید که به احتمال فراوان، بدن‌تان در گذشته در معرض کووید-۱۹ قرار گرفته است. آقای دیکس اضافه می‌کند «ما واقعا نمی‌دانیم چه میزان از آنتی‌بادی به محافظت از شما در برابر بیماری منجر می‌شود و کدام نوع از آنتی‌بادی بیشترین اهمیت را دارند».

به صورت مشابه، مشخص نیست که آنتی‌باد‌ی‌های کووید-۱۹ برای چه مدت در بدن باقی می‌مانند و اینکه آیا شخصی که در تست آنتی‌بادی‌ها به نتیجه مثبت رسیده در آینده دوباره در آینده به ویروس مبتلا می‌شود یا خیر.