گزارش میدانی: سرگردانی در مراکز واکسیناسیون: به دنبال دز دوم واکسن کرونا

شاید زیاد به چشم نیاید چون هنوز جمعیت زیادی هنوز دز اول واکسن را نزدند، جمعیت سالخورده‌ای متشکل از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و یا پدران مادران دارای سن و سالی که توانستند طی ماه گذشته دز اول واکسن کرونا را در مراکز واکسیناسیون به راحتی تزریق کنند، حالا در زمان موعد دز دوم با سرگردانی مواجه هستند.

بسیاری از مراکز قبلی که دز اول را تزریق کردند اعلامیه‌ای مبنی بر اینکه «فعلا واکسن نداریم» بر درب خودشان چسباندند و برخی از مناطق هم که برای واکسیناسیون برپا شده بودند به کلی تعطیل کردند. دز دوم واکسن کرونا حکم گوهر کمیابی را پیدا کرده که البته به گفته مسئولین و خود مراکزی که با کمبود واکسن روبرو هستند، این بحران قرار است به زودی با محموله‌های جدید حل شود.

مردم عصبانی هستند

با اینکه «ایرج حریرچی» معاون وزیر بهداشت اعلام کرده «تعیین فاصله چند هفته‌ای بین دو تزریق به این علت است که ایمنی فرد زودتر حاصل شود، اما اگر مثل کانادا یا انگلیس، با تاخیر ۹ هفته‌ای هم تزریق دوم انجام شود، ایمنی کمتر نخواهد بود.» اما با این حال آرامش روانی مردم در نبود دز دوم واکسن به شدت به هم ریخته است. مسئول درمانگاهی واقع در خیابان دولت به دیجیاتو می‌گوید که آنها از اولین مراکزی بودند که واکسیناسیون را برای سالمندان شروع کردند اما طی روزهای اخیر زمانی که با کمبود دز دوم مواجه شدند به چالش برخورد کردند دیگر نتوانستند این خدمت را ادامه دهند چرا که با خشونت مردمی مواجه شدند:

«پرسنل ما در روز روشن توسط مردم در اینجا مورد ضرب و شتم قرار گرفت. ما درک می‌کنیم که مردم از اینکه در زمان تزریق دز دوم واکسن خود با عدم واکسن روبرو می‌شوند قطعا مردمی عصبانی هستند اما کاری از دست ما برنمی‌آید. به ما هیچ واکسنی ندادند و گفته‌اند که یک هفته‌ای صبر کنید. ما هم این را به مراجعین می‌گوییم اما همانطور که گفتم در چند روز گذشته بارها مورد حمله مردم عصبانی قرار گرفتیم و از همین رو به طور کلی واکسیناسیون را دیگر در این مرکز انجام نمی‌دهیم و کار را به مراکز مجاور سپردیم.»

درمانگاه دیگری واقع در شهرک اکباتان می‌گوید که روزانه ۵۰ واکسن به آنها می‌رسد که می‌توانند آن را به مراجعین تزریق کنند: «هر کس زودتر بیاید و در صف بایستد می‌تواند واکسن‌ها را بزند. مردم از ساعت ۱۲ شب می‌آیند تا صبح بشود و ما واکسن‌ها را بزنیم. حتی افرادی که ساعت چهار یا پنج صبح مراجعه می‌کنند نوبت‌شان نمی‌شود چرا که واکسن‌هایمان تمام می‌شود.» اما مرکز دیگری واقع در بلوار فردوس تعداد واکسن‌های بیشتری در اختیار دارد هرچند به دیجیاتو می‌گوید که تنها کسانی که در نواحی اطراف دز اول واکسن خود را زده‌اند می‌توانند به این مرکز مراجعه کنند: «در هر منطقه مراکز بزرگتری برای تزریق واکسن وجود دارد که مقرر شده به افرادی که دز اول خود را در مناطق مجاوز زدند، واکسن تزریق کنند. از همین رو نمی‌توانیم کسی که در شمال یا شرق تهران واکسن زده را در اینجا به مرحله دز دوم واکسنش برسانیم و شرمنده آنها می‌شویم.»

بلاتکلیف هستیم

شهره که دز اول واکسن خود را اوایل تیرماه حوالی میدان ونک در یک سوله بزرگ مرکز تزریق واکسن دریافت کرده است حالا با رسیدن به موعد دز دوم خود با مشکل مواجه شده است. او می‌گوید جایی که به او واکسن زدند به کلی تعطیل شده و تنها یک شماره تلفن به او دادند که باید روزانه با آن تماس بگیرد تا ببیند چه زمانی واکسن دز دوم به دستش می‌رسد: «هر روز هفته نیم ساعت تمام این شماره را می‌گیرم بلکه یکی جواب دهد و متوجه شوم که دز دوم واکسن را می‌توانم بزنم یا نه. تا امروز سه روز است که جوابی نگرفتم.»

شیردخت از دیگر زنانی است که توانسته دز اول واکسن کرونا را تزریق کند اما حالا برای زدن دز دوم واکسن با چالش مواجه شده است. او که نزدیک به ۸۰ سال سن دارد به دیجیاتو می‌گوید: «این مشکل برای کسانی که دز اول را تزریق کردند پیش آمده که اکثرا هم سن و سال من هستند و سالمند. ما خودمان نمی‌توانیم زیاد پیگیر ماجرا شویم و دائما باید از فرزندان خود بخواهیم که پیگیر شوند و آنها هم هر روز نمی‌توانند کار و زندگی خود را ول کنند. مشکل عدم تامین دز دوم واکسن اگر برای جوان‌ترها رخ داده بود قطعا بیشتر در شبکه‌های مجازی و بین مردم سر و صدا می‌کرد چرا که بسیاری از ما کار کردن با اینترنت و اطلاع رسانی در این مورد را هم به طور دقیق و کامل بلد نیستیم.»

فرزند او با تایید حرف‌های مادرش به دیجیاتو می‌گوید که او و دوستانش بلاتکلیف هستند و هر بار که به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند با صف بزرگی از مردم روبرو می‌شوند: «درمانگاه شهرک ما طوری شده افرادی که برای کارهای دیگر به درمانگاه مراجعه می‌کند را هم به سختی راه می‌دهد و اصلا احساس پاسخگویی در خود نمی‌بینند. افرادی که برای کارهای دیگر مراجعه کردند باید دقایق طولانی به مسئولان آنجا بگویند و ثابت کنند که کاری جز واکسن دارند تا از لای درب نیمه باز به داخل راهشان دهند و جواب دیگران را اصلا نمی‌دهند و می‌گویند به فلان شماره زنگ بزنید.»

برخی از کاربران توییتر نیز در این مورد از تجربه ناخوش خود نوشته‌اند. به عنوان مثال یکی از کاربران نوشته: «برادرم ساکن شهرستان است. دیروز به مرکز بهداشت رفته برای تزریق دز دوم و گفتند فردا مراجعه کنید. امروز هم رفته ولی گفتند واکسن تمام شده و فعلا نداریم!»

دز دوم در ناصرخسرو؟

تجارت نیوز نیز در گزارشی که چندی پیش منتشر کرده بود خبر داده بود که دز دوم واکسن‌ها سر از ناصر خسرو درآورده است. این سایت خبری در گزارش خود نوشته بود که هر دز واکسن تقریبا ۶۰ میلیون تومان قیمت دارد:  «یکی از دلالان ناصر خسرو می‌تواند واکسن را جور کند. دو دز واکسن اسپوتنیک روسی. می‌گوید همین امروز به رابطم زنگ می‌زنم. او باید واکسن را از بیمارستان بکشد بیرون. یعنی بیرون که نه. چون در دمای خاصی باید نگهداری و تزریق شود. میری بیمارستان واکسن رو می‌زنی. قیمتش ولی ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان است. حالا دو میلیون کمتر یا بیشتر.» با این حال هنوز مقامات کشور واکنش رسمی نسبت به این شایعات از خود نشان نداده‌اند.

کرکره تعطیلی واکسیناسیون در برخی شهرها

در برخی از شهرهای کشور به طور کلی دز دوم واکسن پیدا نمی‌شود و همانطور که پیش‌تر در خبرها اعلام شده بود؛ ذخایر واکسن‌ها به کلی تمام شده است. توران از بابل یکی از همان افراد است که به خبرنگار دیجیاتو می‌گوید اکثر مردم بابل که نوبت دز دوم واکسن‌شان بوده پیامکی دریافت کردند که فعلا دز دوم واکسن وجود ندارد. دانشگاه علوم پزشکی برخی دیگر شهرهای کشور نظیر شیراز نیز به طور رسمی اعلام کردند که فعلا ذخایر واکسن برای دز دوم به اتمام رسیده است. دبیر شورای سلامت اهواز هم روز شنبه از ادامه توقف واکسیناسیون در این شهر به علت اتمام موجودی واکسن خبر داده است.

کوکتل واکسن

ظرفیت پایین تولید واکسن اسپوتنیک روسی باعث شده حتی کشورهایی که ۲۰ میلیون دوز اسپوتنیک پیش خرید کرده اند در بلاتکلیفی بمانند از طرفی چین هم نیازهای داخلی اش را در درجه اول تامین می‌کند. به جز چین و روسیه که منابع اصلی تامین واکسن ایران هستند همچنین صندوق کووکس نیز به دلیل بدقولی شرکت های تولید کننده نمی‌تواند واکسن کشورهای عضو را تامین کند. درواقع کمبود واکسن برای دز دوم فقط به ایران برنمی‌گردد و برخی از شهرهای جهانی را نیز درگیر کرده است. این کمبود باعث به وجود آمدن عبارتی جدید در دنیا شده که مردم عام به آن «کوکتل واکسن» می‌گویند و البته اکثریت با آن مخالفت دارند، پیرامون تزریق دز دوم با یک واکسن متفاوت از واکسن اولیه است. در ایران نیز این مساله در حال حاضر اعلام شده و گفته می‌شود افرادی که واکسن سینوفارم زدند می‌توانند در دز دوم خود از واکسن برکت استفاده کنند، هرچند هنوز مطالعات دقیقی در این رابطه انجام نشده و برخی از کارشناسان نسبت به این موضوع هشدار دادند. «مینو محرز» در این رابطه به مطالعه‌ای صورت‌گرفته در آمریکا اشاره می‌کند و معتقد است اثربخشی این ایده نیاز به بررسی بیشتر دارد. او می‌گوید: «تحقیقاتی که در کشورهای دیگر انجام شده، نشان می‌دهد تزریق یک واکسن متفاوت برای دز دوم چندان اشکالی ندارد اما آنها برای واکسن‌های خودشان این مطالعات را انجام داده‌اند و با وجود این هم هنوز به یک نتیجه قاطع نرسیدند که امکان انجام چنین کاری وجود دارد یا نه.»

علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی و عضو کمیته علمی کووید۱۹ نیز در اینباره گفته «ما هیچ شاهدی بر این موضوع نداریم که آیا این ترکیب کردن‌ها کار درست است یا خیر؟ چون هر دو پلتفرم واکسن سینوفارم و برکت از ویروس غیرفعال است ممکن است جایگزینی سینوفارم با واکسن برکت مناسب باشد. ما نیاز به شواهد داریم چرا که اگر در دنیا واکسن آسترازنکا و فایزر را جایگزین هم کردند بر اساس مطالعات بوده و استفاده از واکسن های ترکیبی به دلیل مطالعات بالینی بوده نه استفاده کورکورانه.»

دز دوم، شاید وقتی دیگر

در زمینه واکسن اسپوتنیک می‌توان بر اساس دستورالعمل‌های علمی که حتی در خود سایت واکسن هم قرار گرفته، فاصله دز اول و دوم را از ۲۱ روز تا ۹۰ روز گذاشت. درباره واکسن آسترازنکا هم که ۱۲ هفته (سه ماه) را پیشنهاد کرده است. از همین رو نباید نگرانی خاصی برای چند روز تاخیری در دریافت دز دوم واکسن پیش بیاید هرچند همانطور که در ابتدای مطلب گفته شد، مردم از نبود دز دوم واکسن عصبانی هستند و امنیت روانی در این باره ندارند چرا که بدعهدی‌های زیادی از سوی نهادها دیده‌اند.

هنوز هیچ چیزی مشخص نیست

«کیانوش جهانپور» رییس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت ضمن عذرخواهی از مردم و افرادی که در تزریق دز دوم واکسن دچار مشکل شده‌اند اعلام کرده که در روز‌های اخیر به دلیل تاخیر در ورود واکسن توسط شرکت‌ها و کشور‌هایی که قرار بوده واکسن به ایران تحویل دهند، ممکن است برنامه تزریق واکسن مطابق زمان بندی پیش نرود. با این حال هنوز به طور دقیق مشخص نشده که چه زمانی محموله‌های جدید سر می‌رسد و مراکز واکسیناسیون به مردم وعده «به زودی و تا هفته‌های آینده» را میدهند.

تازه‌ترین آمارهای وزارت بهداشت و درمان پیرو روند واکسیناسیون در ایران حکایت از این دارد که تا دیروز کمی بیش از چهار میلیون و ۲۰۳ هزار نفر دز اول واکسن کرونا را در کشور دریافت کرده‌اند و از این تعداد بیش از  ۶۲۰ هزار نفر موفق به دریافت دز دوم هم شده‌اند. به نظر می‌رسد این آمار اگر وعده‌های مسئولین تحقق یابد و محموله واکسن‌ها تا هفته آینده به ایران برسد، دوباره در هفته‌های آتی رشد خوبی به خود ببیند؛ هرچند عده‌ای نیز بر این باور هستند که در نهایت ممکن است واکسن‌های ایرانی به عنوان دز دوم واکسن‌ها برای بسیاری از افراد انتخاب شود. باید دید که در آینده دولت چه تصمیمی را در روزهای پایانی کار خود خواهد گرفت.