نگاهی به اطلاعات تازه‌ای که از واکسن کووایران برکت منتشر شده است

واکسن کووایران برکت واکسنی است که بر اساس ویروس غیرفعال در حال توسعه است. تولیدکنندگان آن به تازگی پیش‌مقاله‌ای را درباره این واکسن منتشر کرده‌اند. در این مقاله مرور می‌کنیم که چه جزئیاتی از این واکسن کرونا منتشر شده است.

یک توضیح اولیه

برای دانستن اثربخشی یک واکسن باید چندین تعریف ابتدایی را با هم مرور کنیم. هر واکسنی قبل از تولید و تزریق گسترده آن به مردم باید در سه فاز تحت آزمایشات بالینی قرار بگیرد.

اولین فاز آزمایشی هر واکسن، روی حیوانات اجرا می‌شود که اولین فاز واکسن کووایران برکت انجام شد. دومین فاز واکسن روی بخشی از انسان‌ها و حیوانات و فاز سوم، مرحله به مرحله با فاصله زمانی‌های متغیر روی انسان‌ها انجام می‌شود تا اثربخشی آن در زمان‌های متفاوتی بررسی شود. با این حال، گفته می‌شود که فاز دوم و سوم واکسن کووایران برکت با هم انجام شده و همچنان مقاله‌ای درباره این مطالعات منتشر نشده است.

پیش مقاله درباره واکسن کووایران چه می‌گوید؟

تولیدکنندگان این واکسن با انتشار پیش‌مقاله‌ای با توضیحات نه چندان کامل در وبسایت «بیوآرکایو» (Biorxive) اعلام کرده‌اند که دوز اول و دوم این واکسن در مراحل بالینی روی حیوانات کاملا اثربخش است. در ابتدای این پیش‌مقاله آمده است که طی دستوری فوری برای تولید واکسنی اثربخش و ایمن برای جلوگیری از ابتلا به ویروس سارس-کوو-۲، واکسن کووایران برکت تولید شده است.

پس از این توضیحات، در این پیش‌مقاله دوز اول ۵ میکروگرم و دوز دوم ۳ میکروگرم ذکر شده است. همچنین متذکر شده‌اند که این واکسن روی آنتی‌بادی‌های موش، خرگوش و نخستی‌های غیرانسانی تحت آزمایش بوده و این نتایج نشان داده است که این واکسن روی خوکچه هندی، خرگوش، موش و میمون‌ها اثربخش بوده است.

همچنین گفته شده که میمون رزوس پس از تزریق دو دوز ۵ و ۳ میکروگرم ایمنی کامل از خود نشان داده است. در انتهای مختصر این پیش‌مقاله ذکر شده است که با وجود این نتایج، «واکسن کووایران برکت واکسنی است که می‌تواند برای جلوگیری از همه‌گیری بیماری کویید-۱۹ استفاده شود.»

واکسن‌هایی که بر اساس ویروس‌های غیر فعال یا کشته شده ساخته می‌شوند می‌توانند در بدن فعال نشوند و سلول‌ها فقط برای آن آنتی‌بادی تولید کنند تا در برابر بیماری مربوطه مقاوم شوند. یکی از مزیت‌های چنین واکسن‌هایی این است که بدن نسبت به تمامی بخش‌های ویروس مقاوم می‌شود و آنتی‌بادی تولید می‌کند و می‌تواند حتی نسبت به جهش‌های بعدی ویروس مقاوم شود.

تمامی واکسن‌ها به یک ماده کمکی نیاز دارند تا سلول‌های ایمنی بدن را فعال کنند. ماده کمکی این واکسن نمک‌های آلومینیوم مانند آلومینیوم هیدروکسید است که می‌تواند گلبول‌های سفید بدن را به اندازه کافی، نه کمتر و نه بیشتر فعال کنند تا نسبت به ویروس کشته شده واکنش نشان دهند.

در ادامه این پیش‌مقاله توضیح داده می‌شود که برای ساخت این واکسن، نوع خاصی از سلول‌های میمون آفریقایی را به ویروس سارس-کوو-۲ آلوده کردند و پس از آلودگی کامل، درون این سلول‌ها را با روش cDNA بررسی و RNA را استخراج کردند. پس از این بررسی‌ها، نوبت به کشتن سلول‌ها می‌رسد. این سلول‌ها با ماده‌ای به نام بتا-پروپیولاکتون کشته شده‌اند که استفاده از آن در مقادیر زیاد می‌تواند عوارض بسیار خطرناکی را برای انسان‌ها به وجود آورد. اما در ادامه توضیح داده شده است که این ویروس‌ها پس از کشته شدن با روشی فیلتر و خالص می‌شوند و مقدار بسیار کمی از این ماده را در خود نگه می‌دارند. پس از کشتن ویروس‌ها، نوبت به افزودن ماده کمکی می‌رسد و همانطور که گفتیم این مواد نمک‌های آلومینیوم هستند. حالا واکسن آماده وارد شدن به مرحله آزمایشات بالینی است.

فاز اول این واکسن در دو مرحله انجام می‌شود تا تمامی خطرات آن را بررسی کنند. در مرحله اول خطر مسمومیت در دوزهای بالا را روی موش، خرگوش و خوکچه هندی بررسی کردند. این مرحله با موفقیت کامل سپری شد و فاقد هر گونه مسمومیت در اعضای حیاتی بدن مانند قلب، کبد و کلیه بود. مرحله دوم که برای بررسی ایمنی بدن انجام می‌شود، روی میمون‌ها اجرا شد. این مرحله نیز با موفقیت سپری شد و بدن میمون‌ها بایمنی کاملی را نسبت به ویروس سارس-کوو-۲ نشان دادند و هیچ مشکلی در قلب، کبد و کلیه آن‌ها دیده نشد.

علاوه بر این نشان داده شد که افزودن نمک آلومینیوم می‌تواند به افزایش ایمنی کمک کند. طبق مطالعات، تزریق دوز ۵ میکروگرم از ویروس کشته شده و نمک آلومینیوم، مقدار زیادی ایمنی سلولی نسبت به این ویروس در حیوانات ایجاد می‌شود و تا کنون مشکلی در آزمایشگاه پیش نیامده است.

آیا این داده‌ها معتبر است؟

باید بدانیم مقالاتی که در وبسایت‌های آرکایوی مانند بیوآرکایو قرار می‌گیرند فاقد هر گونه اعتبار هستند و برای بررسی و تایید دانشمندان مطرح دنیا در این پایگاه‌ها قرار می‌گیرند. ظاهراً فاز دوم و سوم این واکسن بدون ارائه مقاله معتبر و تایید شده‌ای در حال اجرا است و همچنان توضیحی از سمت وزارت بهداشت داده نشده است. به علاوه، این واکسن بر پایه ویروس غیر فعال توسعه یافته است و به این معنی است که دارای عوارضی مانند تب و لرز، تنگی نفس، تندشدن تنفس، تورم مفاصل، اسهال، استفراغ، درد شکم و سایر عوارض ابتلا به بیماری کویید-۱۹ است.

نکته مهم اینجاست که به هر حال، قشر عظیمی از جامعه بدون مطالعه و دانستن این عوارض در فازهای مطالعاتی آن شرکت می‌کنند و ریسک بسیار بالایی را بدون آگاهی متحمل می‌شوند. از طرفی نیز همه مردم منتظر شفاف‌سازی و توضیحات کافی درباره این واکسن ایرانی هستند و امیدوارند تا مسئولین بتوانند پاسخی برای سوالات داشته باشند و توضیحات واضحی درباره آن بدهند.