بررسی عملکرد استارتاپ‌های گردشگری زیر سایه سنگین کرونا: ۱۴۰۰، یک شروع تازه؟

در بین کسب و کارهای آنلاین، موارد زیادی در برابر کرونا آسیب دیدند؛ گزارش‌ ماه‌های اولیه شیوع ویروس کرونا نشان می‌داد تعداد زیادی کسب و کار در برابر کرونا آسیب جدی دیده‌اند و تعدیل نیروها در آغاز نوروز ۹۹ (زمان شیوع ویروس) حکایت از نگرانی کسب و کارها برای آینده کاری‌شان داشت. با این وجود پس از گذشت چند ماه، برخی کسب‌وکارها توانستند با تغییر استراتژی و یا ارائه سرویس‌های جدید و تبلیغات صحیح و... دوباره نفس بکشند و خودشان را از آن ضرر هنگفت اولیه برهانند؛ در این بین اما یک قشر بودند که هر کاری کردند پای کرونا روی گلویشان فشار آورد و آنها را رها نکرد: کسب‌وکارهای گردشگری آنلاین.

رقابت سنگینی که بین بازیگران این حوزه بود حالا در دوران کرونا تبدیل به یک رقابت بی‌سروصدا شده که اکثرا بازیگران آن دیگر مانند سابق به های و هوی نمی‌پردازند و چراغ خاموش حرکت می‌کنند تا به بقای خود ادامه دهند. در این مطلب به عملکرد ۵ مورد از بازیگران مشهور این حوزه در این ایام پرداخته‌ایم، بازیگرانی که هر یک استراتژی و روش خودشان را در برابر کرونا داشتند و حالا همه آنها با یک ریستارت جدید، وارد یک میدان جدید و رقابتی تازه شدند. ما به «علی بابا»، «فلایتیو»، «اسنپ تریپ» و «مستر بلیط» نگاهی انداخته‌ایم و اپلیکیشن «آپ» که اخیرا روی بخش فروش بلیت سفر خود نیز تمرکز داشته را فراموش نکردیم.

علی بابا: کاهش هزینه تبلیغات و توجه به گردشگری سلامت

علی بابا پیش از شیوع ویروس کرونا به عنوان سایت شماره ۱ بلیت سفر و گردشگری شناخته می‌شد، این مجموعه از اولین تیم‌هایی بود که با شیوع ویروس کرونا به تعدیل نیرو روی آورد و با ۱۸۲ نفر از کارکنان خود در آستانه سال ۹۹ خداحافظی کرد. علی بابا چندی پیش گزارشی منتشر ساخت که در آن تاکید کرده بود همچنان به عنوان رتبه شماره ۱ بلیت سفر باقی مانده است؛ اما با فرض درست بودن این ادعا، علی بابا چطور از این بحران عبور کرده است؟

در چند ماهه اول سال ۹۹ کمتر خبری از علی بابا شد، هرآنچه رقبا در حال تبلیغ بودند اما علی بابا که پیش‌تر آگهی‌هایش بیلبوردها و فضای مجازی را پر کرده بود، در این زمینه کمرنگ کار کرد. در واقع علی بابا هزینه بازاریابی را کاهش داد و سعی کرد تمرکز خود را روی کامل‌تر کردن خدمات خود کند. علی بابا در میانه سال ۹۹ دوباره به دنیای تبلیغات بازگشت اما نه با شدت پیشین و سعی کرد که حضور خودش را در کنار رقبا اعلام کند و طوری رفتار نکند که به کلی از عرصه تبلیغات کنار رفته است.

علی بابا در این دوران یک اقدام جالب دیگر هم کرد و آن سرمایه‌گذاری مجدد روی استارتاپ مدگو بود؛ این استراتژی نشان داد علی بابا به عنوان یک پلتفرم گردشگری روی موضوع گردشگری سلامت تمرکز کرده و در واقع به رشد و ترند استارتاپ‌های سلامت محور توجه خاصی داشته است.

فلایتیو: تبلیغات، تبلیغات و البته جذب سرمایه

فلایتیو از معدود سایت‌های حوزه گردشگری بود که در بزنگاه کرونا توانست از گروه صبا ایده جذب سرمایه کند و به نظر می‌رسد همین جذب سرمایه توانست تا حد زیادی به ادامه حیات آنها کمک کند. فلایتیو که طبق شنیده‌ها پیشنهادهای مختلفی از مجموعه‌های گوناگون دریافت کرده بود، دست رد به سینه تمامی این پیشنهادات زده بود تا بتواند مستقل به فعالیت خود ادامه دهد و نخواسته بود با کسب‌وکارهایی چون اسنپ تریپ همکاری نزدیک داشته باشد؛ این دو مجموعه تنها در یک برهه زمانی خاص همکاری دوستانه‌ای با یکدیگر داشتند که این همکاری هم مدتهاست پرونده‌اش بسته شده است.

صباایده ۲۰ درصد از سهام فلایتیو را در اختیار گرفت و به نظر می‌رسد با توجه به فعالیت تبلیغاتی و مارکتینگ این هلدینگ، تصمیم بر این شد تا در زمانی که هیچ استارتاپ گردشگری روی تبلیغات تمرکز ندارد، فلایتیو پا روی پدال گاز بگذارد و پیش برود. فلایتیو پس از تغییراتی در لوگوی خود و انجام ری‌برندینگ، سر از بیلبوردهای شهری برآورد و در بسیاری از سایت‌های پربازدید مانند آپارات و فیلیمو و... تبلیغاتش به کرات دیده شد.

از آنسو فلایتیو در این شرایط با برخی اینفلوئنسرهای گردشگری خارجی وارد مذاکره شد و قراردادهایی احتمالا سنگین با آنها بست و هزینه‌های زیادی صرف مارکتینگ کرد. اینکه این هزینه‌ها چقدر به فلایتیو کمک کرده به طور دقیق مشخص نیست اما این شرکت در طول دوران کرونا به تعدیل نیرو دست نزد و البته از آنسو همکاری خود با بخش اعظمی از کارمندان خود را به صورت پاره‌وقت ادامه داد تا بتواند هزینه‌ها را مدیریت کند.

در سال ۱۳۹۹ با وجود محدودیت‌های گسترده کرونایی، فلایتیو اعلام کرد که رکورد فروش تازه‌ای را ثبت کند. همچنین همکاری گسترده‌تر با ایرلاین‌ها و هتل‌های داخلی و خارجی برای ارائه خدمات بهتر از اصلی‌ترین تحولات فلایتیو بود.

این استارتاپ در سال ۱۴۰۰ اما توانست یکی از بزرگترین جذب‌های سرمایه را در حوزه استارتاپ‌های گردشگری انجام دهد که می‌تواند قاعده بازی را در بین بازیگران این حوزه تغییر دهد. از زمان جذب این سرمایه تا امروز هنوز اتفاق تازه و خارق‌العاده‌ای که به چشم عموم بیاید در فلایتیو رخ نداده ولی می‌توان گفت که احتمالا در آینده نزدیک فلایتیو برنامه‌های متعددی خواهد داشت.

اسنپ تریپ: حمایت‌های اسنپ و تخفیف‌ها

بخش گردشگری گروه اسنپ تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است؛ از زمانی که پین‌تاپین نام داشت تا زمانی که با یک ری‌برند به اسنپ تریپ تغییر نام داد و گستره فعالیت خود را بیشتر کرد. اسنپ تریپ در ابتدای راه برای بخش فروش بلیت هواپیما با فلایتیو همکاری داشت اما به تدریج این همکاری به اتمام رسید و به نظر می‌رسد حالا همکاری بیشتری بین اسنپ تریپ و آپ در جریان است.

اسنپ تریپ هم در ابتدای راه خود در ایام کرونایی، مانند علی بابا به تعدیل نیرو روی آورد و سپس سعی کرد در دوران کرونا با تولید محتوای زیاد درباره سفر در ایام کرونایی و کمک از بازوی سوپر اپلیکیشن اسنپ، خودش را در این بازار نگه دارد. همکاری‌های دیگری نیز با سایر مجموعه‌های گروه اسنپ توسط اسنپ تریپ انجام شد تا بتواند نظر مسافرین را به خود جلب کند، به عنوان مثال تخفیف تست کرونا که با همکاری اسنپ دکتر انجام شد یکی از این موارد به شمار می‌آید. ارائه تخفیف برای مدیریت هزینه سفر برای مردمی که در شرایط اقتصادی بدی به سر می‌بردند از دیگر اقدامات اسنپ تریپ بود چرا که اساسا بر اساس تحقیقات این تیم، هزینه سفر بزرگترین دغدغه مردم در این دوران بود.

در واقع می‌توان ادعا کرد که گروه اسنپ توانست به داد اسنپ تریپ برسد و از آنجایی که بخشی از سرمایه‌گذار این مجموعه شرکت‌های خارجی بوده و با توجه به نوسانات نرخ ارز در سال گذشته، اسنپ تریپ توانست از مهلکه کرونا گذر کند. این مجموعه با تبلیغات گزیده و مناسب در بخش‌های مختلف سوپر اپلیکیشن اسنپ و همکاری‌های متعدد و مدیریت هزینه‌ها از دوران کرونا گذر کرده است.

مستربلیط: توسعه محصول و بازار B2B

پیش از آنکه کرونا آغاز شود، مستربلیط طی یک نشست خبری خبر از تغییرات زیادی داده بود که قرار بود در این محصول دیده شود. تنها چند روز قبل از اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا بود که مستر بلیط در نشست خبری خود اعلام کرد قصد دارد به یک پلتفرم کامل گردشگری آنلاین تبدیل شود و بدشانسی به این مجموعه روی آورد و تمام برنامه‌ریزی‌های مستر بلیط به هم ریخت.

مستر بلیط قصد داشت محصولاتی جدید مانند کارپولینگ و اجاره خودرو و بازار بلیت کشتی را ارائه کند که تمامی این موارد پس از شیوع کرونا در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت. مستر بلیط در این ایام چراغ خاموش به حرکت خود ادامه داد و حال با بررسی سایت و اپلیکیشن این پلتفرم می‌توان به این موضوع رسید که این تیم در این مدت سعی کرده تا روی اپلیکیشن و سایت بیشتر تمرکز کند و به عنوان مثال توانسته بخش اعظمی از پشتیبانی خود را به صورت خودکار انجام دهد تا هم مشتریان سرویس سریع‌تری بگیرند و هم از هزینه‌های این مجموعه کاسته شود. تمامی محصولاتی که پیش‌تر توسط مستر بلیط اعلام شدند در اپلیکیشن و سایت قرار دارند و به نظر نمی‌رسد که این مجموعه قصد عقب نشینی از ارائه این محصولات در آینده را داشته باشد.

همچنین آنطور که به نظر می‌رسد مستر بلیط در این ایام روی بازار مغفول B2B سایت‌های گردشگری آنلاین تمرکز کرده است و قصد دارد در سال جدید هتل‌ها را نیز به خدمات خود وارد کند

آپ: تبلیغات بزرگ و تخفیف‌های بزرگتر

مجموعه آپ نیز توانسته با کمک سوپری اپلیکیشن پرکاربر خود بخش گردشگری خودش را پررنگ کند. آپ تخفیف‌های ویژه‌ای برای بخش خرید بلیت سفر خود برای کاربران قرار داد و ضمن توصیه‌های بهداشتی برای سفر کردن در ایام کرونا، پیشنهادات خوبی برای کاربران خود ارائه کرد تا بتواند خودش را در این بازار تثبیت کند.

همانند اسنپ تریپ دیگر محصولات آپ نیز در این راه به هرچه بیشتر دیده شدن این بخش کمک کردند و آپ توانست به وسیله محصولاتی چون مشورپ و بازوی فین‌تکی خود، فروش بلیت سفر را با قدرت ادامه دهد. حضور آپ در برنامه پرمخاطب «همرفیق» به عنوان اسپانسر اصلی برنامه از دیگر اقدامات این گروه بود، موضوعی که می‌توانست توسط فلایتیو و همکاری با فیلیمو پیش بیاید اما رخ نداد و این آپ بود که با حضور در یکی از محبوب‌ترین تاکشوها و ضمن توجه به رشد VODها در ایام کرونا، محصول بلیت سفر خودش را تبلیغ کرد.

***

بازار گردشگری، همیشه بازاری سخت بوده است. حضور استارتاپ‌ها و آژانس‌های سنتی مختلف باعث شده که کسب سهم بازار، نیازمند تلاش فراوان باشد. رقابت پیش‌رو مطمئنا رقابتی جذاب خواهد بود. رقابتی که هدف آن ارائه خدمات بهتر به مسافرین و افزایش شفافیت قیمت خواهد بود.

بازار کسب و کارهای آنلاین حوزه گردشگری آسیب‌های زیادی از کرونا دیده و بر اساس گزارش‌های پراکنده و مصاحبه‌های گوناگونی از سوی مدیران عامل این مجموعه‌ها منتشر شده، آنها در سال ۹۹ با کاهش نسبی فروش مواجه شدند. بازار سفر همچنان تحت الشعاع سایه سنگین کرونا قرار دارد و به نظر نمی‌رسد که این مساله لااقل برای کشور ما تا چند ماه آینده حل شود. همانطور که گفته شد کسب و کارهای این حوزه حالا در یک میدان جدید و رقابتی تازه به سر می‌برند و بازی از اول شروع شده است؛ باید دید در آینده نه چندان دور کدام استراتژی این بار جواب می‌دهد و رقابت به نفع کدام بازیگران تمام خواهد شد.