قانون جدید مالیات اینفلوئنسرها؛ بازار دیجیتال مارکتینگ ایران چگونه خواهد شد؟

موضوع مالیات بر درآمد اینفلوئنسرها از مدتها پیش در جریان بود و بالاخره در برنامه بودجه امسال در اسفند سال گذشته، برای آن ضوابطی تعیین شد که بر اساس همان ضوابط حالا وزارت اقتصاد در روزهای پایانی دولت دستورالعمل آن را ارائه کرده است. بر این حساب تمامی اینفلوئنسرهای فضای مجازی حالا برای تبلیغات خود باید وام بدهند و این مساله می‌تواند تاثیرات گوناگونی در دنیای دیجیتال مارکتینگ داشته باشد چرا که همکاری با اینفلوئنسرها و تولید محتوا در کنارشان از معدود روش‌های تبلیغاتی است که در ایران توسط برندها و شرکت‌ها انجام می‌شود و به گفته کارشناسان بازخورد مناسبی هم دارد.

لزوم وجود یک انجمن یا کارگروه برای رصد تبلیغات

«شایان نوبرانی» «رییس هیات مدیره آژانس تبلیغاتی ساده» در گفتگو با دیجیاتو درباره این طرح می‌گوید که بعید است بتوان در تمام ابعاد آن را اجرایی کرد: «یک سری صفحات با دنبال کنندگان بالا هستند که اصلا هویتی پشتشان مشخص نیست که بتوان آنها را احراز هویت کرد و خوب هم تبلیغات انجام می‌دهند. این صفحات داستان پیچیده‌تری دارند و بعید است بتوانند به این شکل سراغ آنها بروند.» به باور نوبرانی چند صد صفحه بالای ۵۰۰ هزار دنبال کننده وجود دارد که هویت پشت این صفحات اصلا مشخص نیست.

نوبرانی اما باور دارد که در بخش اینفلوئنسرهای شناخته شده این موضوع قابل اجرا‌تر است هرچند چالش‌هایی با خود به همراه دارد: «سامانه‌ای که قرار است اینفلوئنسرها را رصد کند احتمالا چالش‌های زیادی به همراه خواهد داشت. کارمندان دارایی و سازمان امور مالیاتی چندان در این حوزه تسلط ندارند و نمی‌دانند که عرف تبلیغات دقیقا چطور است و گردش مالی در این بازار چگونه است. متاسفانه نهاد خاصی هم در این زمینه وجود ندارد که بتواند کمک سازمان امور مالیاتی در این زمینه باشد و به نظر می‌رسد وجود یک کارگروه یا یک انجمن برای بررسی دقیق این حوزه کاملا لازم است.» او چرایی وجود چنین کمیسیون یا انجمنی را به دیجیاتو چنین توضیح می‌دهد:

«احتمال بسیار زیاد خود اظهاری چندان زیادی برای اینفلوئنسرها رخ نمی‌دهد و باید آنها را همانطور که در متن دستور العمل آمده رصد کرد. اما اینکه یک اینفلوئنسر که در ماه سی تبلیغ انجام داده چقدر درآمد داشته موضوعی است که به راحتی قابل برآورد نیست. شاید سازمان امور مالیاتی فکر کند که فلان شخص به ازای هر تبلیغ ۱۰۰ میلیون گرفته در صورتی که اصلا حوزه کاری اینفلوئنسرها با هم متفاوت است و درآمدهایشان هم به همین ترتیب متفاوت است. رقم ثابتی وجود ندارد که بتوان با آن عرف را سنجید و به راحتی می‌توان هر رقمی را به عنوان درآمد مطرح کرد.»

فیلترینگ کسب و کار

نوبرانی در پاسخ به این سوال که آیا اینفلوئنسرها در سایه تهدید فیلترینگ هستند یا خیر و وضعیت مالیات‌دهی‌شان در چنین شرایطی باید چطور تدوین بشود می‌گوید: «متاسفانه نظراتی در اینباره توسط یک سری نهاد داده می‌شود که هماهنگی لازم با سایر نهادها ندارد. وزارت اقتصاد به درستی به این مساله می‌رسد که اینفلوئنسرها را باید به رسمیت بشناسد و مالیات از آنها بگیرد اما به نظر می‌رسد دیگر مسائل از قبیل اینکه کسب و کار آنها روی هوا است و هر آنی ممکن است که بستر فیلتر بشوند به آنها ربطی ندارد. این عدم هماهنگی نهادها در قانون گذاری است که در نهایت چالش برانگیز خواهد شد.

به رسمیت شناختن یک بازار میلیاردی

نوبرانی اما باور دارد که پیاده سازی چنین طرحی ابعاد روشنی هم دارد که نباید آنها را نادیده گرفت: «برای آژانس‌های تبلیغاتی و برندها که با این افراد همکاری دارند همواره مشکلاتی وجود داشته چرا که اسناد قابل قبول از لحاظ دارایی برای پرداختی که به این اینفلوئنسرها داده‌اند معمولا وجود نداشته است. این شرکت‌ها و برندها چون به طور قانونی ثبت شدند قطعا مالیات روی درآمد خود می‌دهند و تا به امروز این ارقام چندان مورد قبول سازمان‌های بالا دستی نبود و ممیزهای مالیاتی این هزینه‌ها را رد می‌کنند. آنها فاکتور رسمی می‌خواهند و قرارداد رسمی می‌خواهند در حالی که عمده اینفلوئنسرها اصلا وارد این کاغذ بازی‌ها نمی‌شوند که بتوان مدرک درستی را به سازمان امور مالیاتی ارائه داد. این قانون وقتی انجام شود و این موضوع که به رسمیت شناخته بشود، این موضوع به برندها و آژانس‌های تبلیغاتی کمک می‌کند که بهتر بتواند هزینه‌های خود را به سازمان مالیاتی اعلام کنند.»

نوبرانی می‌گوید این مساله باعث شفاف‌سازی بازار اینفلوئنسرها هم خواهد شد: «تا امروز در خیلی از مواقع وقتی با اینفلوئنسرها کار می‌کنید، شماره کارت یکی از دوستان یا اقوام خود را به شما می‌دهد تا به نوعی فرار مالیاتی کند. اما وقتی که قرار است برای هر تبلیغ یک مالیاتی اعطا کند، احتمالا این کار را انجام نمی‌دهد چرا که در هر حال باید برای هر تبلیغ که در صفحه خود انجام می‌دهند و رصد می‌شود، خود به دولت مالیات بدهد. فارغ از این که مبلغ آگهی را چه کسی دریافت کرده است.»

قیمت‌ها تکان خواهد خورد

شایان نوبرانی در پاسخ به این سوال که آیا اجرایی شدن این قانون باعث بالا رفتن قیمت‌ها خواهد شد یا خیر و این موضوع روی دیجیتال مارکتینگ ایران چ تاثیری خواهد گذاشت به دیجیاتو می‌گوید: «اینفلوئنسرها در یک فضای نیمه رقابتی فعالیت می‌کنند. برندها و شرکت‌هایی که با این افراد وارد همکاری می‌شوند با افراد چندان زیادی برای حوزه‌های کاری‌شان مواجه نمی‌شوند و مجبور هستند که در یک فضای محدود دست به انتخاب بزنند. اینفلوئنسرها می‌توانند به راحتی قیمت‌گذاری کنند و برندها مجبور هستند با آنها کار کنند و قیمت به همین شکل بالا می‌رود. فکر می‌کنم اینفلوئنسرها حاضر نیستند از درآمد خود مالیات بدهند و این مساله را به قیمت خدمات خود اضافه می‌کنند و مالیات را باید سفارش دهنده آگهی پرداخت کند. همین یکی دو سال اخیر که شایعات این موضوع هم وجود دارد تاثیرات خودش را در بازار گذاشته است و اساسا باید بدانید قیمت تبلیغات در این بازار روزانه در حال تغییر است.»

بازار ایران چقدر به اینفلوئنسر مارکتینگ وابسته است؟

نوبرانی در پاسخ به این سوال که دیجیتال مارکتینگ در ایران چقدر وابسته به این افراد شهیر در فضای مجازی است به دیجیاتو می‌گوید: «شاید برخی از افراد اینفلوئنسرها را چندان زیاد جدی نگیرند ولی واقعیت اینست که اینفلوئنسر مارکتینگ در ایران بسیار جواب می‌دهد. برندها و شرکت‌ها زمانی که به درستی و بر اساس مخاطب هدف خود با آنها کمپین‌های تبلیغاتی انجام می‌دهند، بازخورد بسیار مثبتی می‌گیرند و این مساله دلیل دارد. اساسا ابزار دیجیتال مارکتینگ چندانی در ایران باقی نمانده که بتوان با آنها پیش رفت و حتی همین بسترهای تبلیغاتی اینستاگرام در ایران کارکردی ندارند و از همین رو بازار دیجیتال مارکتینگ در گروی همین مساله باقی مانده است.»

به گفته نوبرانی کسی که بالای ۵۰۰ هزار دنبال کننده در شبکه اجتماعی مانند اینستاگرام دارد برای هر پست اینستاگرامی تقریبا ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان و برای هر استوری تقریبا ۵ تا ۱۰ میلیون تومان دریافت می‌کنند.

مهاجرت برخی اینفلوئنسرها از ایران

«حامد قاسمی» بر اساس دستورالعمل جدیدی که توسط دولت تدوین شده «پیام گستر تبلیغاتی» به شمار می‌رود؛ او شخصی است که با چندین اینفلوئنسر همکاری دارد و برگزارکننده کمپین‌های تبلیغاتی برای صفحات مختلف است. قاسمی هم بر اساس قوانین جدید مشمول مالیات می‌شود و البته موضوع مالیات گرفتن را منطقی می‌داند و می‌گوید که با مالیات دادن تمام اقشار موافق است: «وقتی از کارگر مالیات می‌گیریم باید از اینفلوئنسر و کارگزاران هم بگیریم.»

قاسمی می‌گوید حوزه‌هایی مانند حوزه فشن، آرایشی، مادر و کودک و گردشگری جزو حوزه‌های دارای اینفلوئنسرهای زیاد است که برخی از این افراد نوع کارشان با قوانین رایج کشور چندان همسو نیست. او در پاسخ به این پرسش که آیا این موضوع باعث مهاجرت اینفلوئنسرها از کشور خواهد شد یا خیر به دیجیاتو می‌گوید: «اینفلوئنسرهای بالای 500K می‌توانند مهاجرت کنند و زندگی در کشور همسایه را به راحتی برایشان تضمین می‌کند. برخی از اینفلوئنسرها در نوع فعالیتی که دارند حتی شاید مجرم شناخته شوند و از همین رو احتمالا ترجیح می‌دهند که ایران را ترک کنند و در جای دیگری به فعالیت خود ادامه دهند.»

به باور قاسمی بازار دیجیتال مارکتینگ بسیار به اینستاگرام وابسته است: «کمپین‌های اینستاگرامی توسط شرکت‌های دولتی و نیمه دولتی هم انجام می‌شود و حجم گسترده اثرگذاری اینستاگرام به وضوح مشخص است.»

طرح صیانت و قانون مالیات از اینفلوئنسرها

قاسمی می‌گوید این قانون را دولت قبلی تدوین کرده و بعید نیست در دولت جدید دستخوش تغییرات شود: «در حال حاضر ما موضوعی به نام طرح صیانت در مجلس را داریم که در زمان بسته شدن بودجه سال جدید اصلا خبری از آن نبود. این مساله می‌تواند تهدید بزرگی برای اینفلوئنسرها به حساب بیاید چرا که مغازه آنها یعنی همان صفحه مجازی‌شان در معرض مسدودسازی است. چه تضمینی وجود دارد که کرکره این مغازه به یکباره پایین کشیده نشود؟ آیا تمهیدات برای زمانی که این اتفاق بیفتد رخ داده است؟ چیزی در متنی که منتشر شده در این باره نیامده است.»

از زمانی که کرونا آمده اینفلوئنسرها افزایش قیمت داشتند و شاید در اوایل به خاطر حمایت از کسب و کارها در زمان شیوع کرونا کمی کاهش قیمت در بین آنها رخ داد اما رفته رفته با گرانی‌هایی که در کشور رخ داد، اینفلوئنسرها نیز همراه آن شدند و حالا آنطور که قاسمی می‌گوید قیمت‌ها بیشتر از دو برابر نسبت به سال گذشته شده است: «ما اکانتی داریم که سال پیش برای یک استوری سلفی ۳ میلیون تومان می‌گرفت و الان این رقم به ۷ میلیون تومان رسیده است.»

دریافت مالیات برای تبلیغات در بسترهای فیلتر شده؟

قاسمی به این مساله که آیا این قانون برای بسترهایی که دچار فیلترینگ شده هم دخل دارد یا خیر به دیجیاتو می‌گوید که هیچ جایی در متن منتشر شده به این مساله اشاره نشده و به نظر می‌رسد فیلتر بودن یا نبودن بستر اصلا ربطی به وزارت اقتصاد ندارد و این وزارتخانه صرفا پولش را به عنوان مالیات می‌خواهد در صورتی که از نظر او باید این موارد هم در نظر گرفته شوند: «نمی‌شود از یک بازار زیرزمینی مالیات گرفت بلکه باید به آن بازار سر و سامان داد.»

او نسبت به اینکه چرا انقدر دیر اینفلوئنسرها به عنوان شاغلین به حساب آمدند انتقاد دارد و می‌گوید «حالا انقدری اوضاع از کنترل خارج شده که قانون گذاری در این حوزه سخت است و چالش‌های بسیار زیادی به همراه دارد. باور دارم که باید این اتفاق خیلی زودتر رخ می‌داد تا این حجم از چالش‌ها به وجود نمی‌آمد.»