هرآنچه باید درباره «مولنوپیراویر»، قرص خوراکی ضد کرونای شرکت مرک بدانید

«مولنوپیراویر» (Molnupiravir) دارویی ساخته شده توسط شرکت مرک است که به عنوان سلاحی با پتانسیل بالا در نبرد با بیماری کووید-۱۹ مطرح شده است. آزمایش‌ها نویدبخش کاهش ریسک بستری در بیمارستان یا مرگ در حدود نیمی از مصرف‌کنندگان بوده‌اند که از علائم خفیف تا متوسط بیماری رنج می‌بردند. در این مطلب می‌خواهیم شما را بطور کامل با این دارو آشنا کنیم.

کاهش ریسک بستری شدن شدن و مرگ در کنار امکان مصرف آسان دارو توسط بیماران در خانه، موجب شده است تا برخی از دولت‌ها حتی پیش از تایید اثربخشی و استفاده گسترده از مولنوپیراویر توسط نهادهای ناظر، اقدام به ثبت پیش سفارش جهت تامین منابع و افزایش ذخیره دارویی خود کنند. 

مولنوپیراویر چیست؟

مولنوپیراویر نام شیمیایی دارویی است که در ابتدا برای درمان آنفولانزا به شکل کپسول خوراکی توسعه یافته بود. این دارو می‌تواند با جلوگیری از ساخت ماده ژنتیکی ویروس، در فرایند همانندسازی و تکثیر آن تداخل ایجاد کند. چنین اثری روی ویروس عامل بیماری کووید-۱۹ (SARS COV-2) نیز دیده شده است. محققان اصطلاح «جهش‌زایی کشنده» را برای نحوه عملکرد داروی گفته شده در نظر گرفته‌اند؛ زیرا با ایجاد خطاهایی در ساختار ماده ژنتیکی ویروس، توانایی تکثیر را از آن می‌گیرد و ویروس‌های جدید به عنوان نسخه‌هایی معیوب به شمار می‌روند که امکان آلوده کردن سایر سلول‌ها را نخواهند داشت.

داروی مولنوپیراویر برای اولین بار توسط پژوهشگران دانشگاه اموری آتلانتا در ایالات متحده ساخته شد. کمی بعد شرکت دارویی Ridgeback در میامی ادامه توسعه دارو را در دست گرفت و در نهایت برای تولید بیشتر اقدام به همکاری با شرکت مرک کرد. محصول مذکور در اواخر سال ۲۰۱۹ توانست عملکرد مناسبی علیه ویروس‌های دارای RNA از جمله آنفولانزا و حتی ابولا در شرایط آزمایشگاهی از خود نشان دهد؛ به همین دلیل آژانس آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده، مجوز ورود آن به مرحله اول آزمایشات بالینی را صادر کرد.

اثربخشی مولنوپیراویر چقدر است؟

خطر بستری در بیمارستان با مصرف مولنوپیراویر در حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا می‌کند.

طبق ادعای شرکت مرک، تجزیه و تحلیل موقت داده‌های حاصل از کارآزمایی‌های تصادفی نشان داده است که خطر بستری در بیمارستان با مصرف مولنوپیراویر در حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. از میان ۳۸۵ بیماری که دارو را دریافت کرده بودند، تنها ۲۸ نفر (۷.۳ درصد) بستری شدند؛ درحالی که از میان ۳۷۷ بیماری که دارونما مصرف کرده بودند، ۵۳ نفر (۱۴.۱ درصد) نیاز به بستری در بیمارستان داشتند. تا ۲۹ روز پس از تجویز دارو، هیچ گونه مورد فوتی در بیماران پذیرنده داروی حقیقی گزارش نشده بود؛ درحالی که دریافت‌کنندگان دارونما ۸ مورد مرگ را به ثبت رسانده بودند. 

شایان ذکر است که جامعه مورد مطالعه در پژوهش گفته شده، کوچک بوده است و نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد. با این حال نمی‌توان از نتایج امیدبخش اولیه چشم‌پوشی کرد که موجب شده‌اند تا شرکت‌های مرک و Ridgeback با همکاری ناظرین مستقل و سازمان غذا و داروی ایالات متحده از مرحله آزمایشی عبور کنند و در جهت دریافت مجوزهای لازم گام بردارند. سازنده مولنوپیراویر در کنفرانس ماه قبل خود اشاره کرد که پژوهش‌های اولیه نشان می‌دهند این دارو روی سویه‌های رایج عامل کووید-۱۹ از جمله دلتا و گاما تاثیرگذار است.

تفاوت مولنوپیراویر با سایر داروها چیست؟

داروی ضد ویروس رمدسیویر ساخته شده توسط شرکت گیلیاد یا آنتی بادی‌های مونوکلونال انسانی باید به صورت تزریق داخل وریدی تجویز شوند. چنین روشی به طور معمول در بیمارستان‌ها یا کلینیک‌ها صورت می‌گیرد؛ مکان‌هایی که احتمال انتقال ویروس از بیماران به کادر درمان یا آلوده کردن سایر افراد در آن‌ها وجود دارد. مزیت اصلی مولنوپیراویر این است که به شکل کپسول خوراکی قابل مصرف است و امکان درمان مبتلایان در خانه را فراهم می‌کند.

یک دوره درمان پنج روزه با مولنوپیراویر در حدود ۷۰۰ دلار به ازای هر بیمار هزینه در پی خواهد داشت.

طبق گزارش نشریه نیویورک تایمز، یک دوره درمان پنج روزه با مولنوپیراویر در حدود ۷۰۰ دلار به ازای هر بیمار هزینه در پی خواهد داشت که یک سوم هزینه مورد نیاز برای درمان با آنتی بادی‌های مونوکلونال محسوب می‌شود. در نتیجه داروی شرکت مرک می‌تواند نسبت به بیشتر روش‌های اثربخش در درمان کووید-۱۹، ارزان‌تر باشد. 

داروی‌های ضد ویروس ارزان قیمت با ایمنی مناسب و آستانه تحمل بالا توسط انسان در کنار امکان تجویز آسان، گزینه‌های ایده‌آلی به شمار می‌روند که با تداخل مستقیم در فرایند تکثیر ویروس می‌توانند میزان آسیب به بدن را محدود سازند و در کاهش مدت بیماری تاثیرگذار باشند. استروئیدها (کورتون‌ها) و داروهای ضد انعقاد (رقیق‌کننده خون) از ابتدای همه‌گیری کووید-۱۹، نقش مهمی در نجات بیماران دارای علائم شدید داشته‌اند؛ اما هیچ کدام از آن‌ها توانایی مبارزه مستقیم با ویروس را ندارند و تنها برای کنترل علائم و کاهش میزان آسیب مفید هستند. همچنین داروهای گفته شده در شرایط خاصی می‌توانند موجب بدتر شدن وضعیت بیماران و تشدید علائم شوند.

مولنوپیراویر چگونه مصرف می‌شود؟

تجویز داروی مولنوپیراویر در بیماران دارای علائم خفیف تا متوسط کووید-۱۹ به شکل خوراکی در هر ۱۲ ساعت صورت می‌گیرد و تا پنج روز ادامه پیدا خواهد کرد. البته هنوز پژوهش‌هایی برای یافتن بهترین رژیم مصرف دارو در جریان هستند. تحقیقی در ابتدای سال جاری میلادی نشان داده که مصرف این دارو توسط افراد مبتلا به فرم شدید کرونا که در بیمارستان بستری شدند، تاثیر چندانی در پی نداشته است. همچنین پتانسیل مولنوپیراویر جهت جلوگیری از گسترش بیماری در میان افراد خانواده در صورت درگیر شدن یکی از اعضا در حال آزمایش است.

آیا مولنوپیراویر عوارض جانبی دارد؟

تنها ۱.۳ درصد از بیمارانی که داروی مولنوپیراویر را در فاز آزمایش بالینی مصرف کردند، مجبور به کنار گذاشتن آن به دلیل عوارض جانبی شدند. مقدار گفته شده در بیماران دریافت‌کننده دارونما ۳.۴ درصد بوده است و عدم افزایش آن در این گروه نشان‌ می‌دهد که عارضه خاصی مصرف‌کنندگان را تهدید نمی‌کند. البته هنوز نیاز به بررسی استفاده از دارو در جمعیت‌های بزرگ‌تر وجود خواهد داشت تا بتوان ایمنی آن را به طور کامل ارزیابی کرد.

همچنین به دلیل عدم وجود اطلاعات کافی پیرامون تاثیر دارو روی جنین، از شرکت‌کنندگان درخواست شده بود تا از رابطه جنسی خودداری کنند یا از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده نمایند. شرکت سازنده تاکنون اطلاعاتی در این زمینه منتشر نکرده است؛ اما به طور معمول درخواست مشابهی از بیماران تحت درمان‌های خاص مثل شیمی درمانی می‌شود، در نتیجه احتمال آسیب به جنین و بروز نقایص مادرزادی متعاقب مصرف مولنوپیراویر مطرح است.

منابع مولنوپیراویر چگونه تامین می‌شود؟

شرکت مرک انتظار دارد تا پایان سال جاری میلادی، داروی مورد نیاز برای ۱۰ میلیون دوره درمانی را تامین کند و برنامه‌هایی برای افزایش تولید خود در سال ۲۰۲۲ دارد. شرکت مذکور طی قراردادی ۱.۲ میلیارد دلاری با دولت آمریکا، متعهد شده است که داروی مورد استفاده در ۱.۷ میلیون دوره درمانی را پس از دریافت مجوز سازمان غذا و دارو عرضه کند. قراردادهایی با سایر دولت‌ها نیز در این زمینه نوشته شده است که همگی در انتظار دریافت تاییدیه و مجوز مصرف قرار دارند. برای مثال استرالیا پیش سفارش ۳۰۰ هزار دوز را ثبت کرده است. 

گفته شده است که قیمت‌گذاری داروی مولنوپیراویر برای کشورهای مختلف براساس میزان درآمد اعلام شده هر یک توسط بانک جهانی خواهد بود تا متناسب با بودجه قابل استفاده در حوزه سلامت و مبارزه با همه‌گیری آن‌ها باشد. مرک چند وقت پیش اعلام کرد که درحال امضای توافق‌های لازم پیرامون مجوز ساخت و مالکیت معنوی مولنوپیراویر در کشور هند است تا بتواند سرعت تولید دارو در بیش از صد کشور کم یا متوسط درآمد را پس از دریافت تاییدیه، افزایش دهد.

آیا مولنوپیراویر جایگزین واکسن کرونا می‌شود؟

با وجود امیدهای بسیار نسبت به اثربخشی مولنوپیراویر، واکسیناسیون هنوز به عنوان بهینه‌ترین مانع در برابر همه‌گیری کووید-۱۹ شناخته می‌شود. البته موارد ابتلا به کرونا حتی در کشورهایی با نرخ واکسیناسیون بالا همچنان وجود دارد؛ اما داروهای ضد ویروس در این میان می‌توانند به کاهش شدت علائم بیماری به خصوص در افراد سالخورده یا مبتلایان بیماری‌های زمینه‌ای و نقص‌های ایمنی مفید باشند.

به طور معمول در چنین گروه‌هایی میزان پاسخ به واکسن کمتر از میانگین است و ایمنی‌زایی کمتری در پی خواهد داشت. شایان ذکر است که بهترین روش مبارزه با کووید-۱۹، جلوگیری از ابتلا به آن است. اقدامات اجتماعی و احتیاط‌های مرتبط با سلامت عمومی از جمله استفاده از ماسک و حفظ فاصله‌گذاری از راه‌حل‌های کلیدی جهت کنترل همه‌گیری محسوب می‌شوند.