بیشترین سهم از اولین بودجه دولت سیزدهم برای وزارت ارتباطات؛ پای شبکه ملی اطلاعات در میان است؟

شبکه ملی اطلاعات که دو سال قبل، وزیر وقت ارتباطات از آن به عنوان مادر پروژه‌های وزارت ارتباطات یاد کرد، برای سال ۱۴۰۱ ، زیر چتر وزارت ارتباطات و همچنین به طور مستقل بودجه‌ای قابل توجه را به خود اختصاص داده است. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز امسال از وزارت‌خانه‌های خوش اقبال بوده و رئیس دولت سیزدهم 139.888.724 میلیون ریال را به بودجه این وزارت‌خانه اختصاص داده است. در حقیقت بودجه وزارت ارتباطات از ۶ هزار و ۸۷۷ میلیارد و ۳۷۰ میلیون ریال (حدود ۶۸۷ میلیارد و ۷۳۷ میلیون تومان) در سال ۱۴۰۰ به ۱۳ هزار میلیارد و ۹۸۸ میلیون تومان برای سال آینده افزایش یافته است و بسیاری بر این باورند توسعه شبکه ملی اطلاعات باعث رشد این رقم شده است.

مقایسه بودجه امسال با سال گذشته نشان از افزایش و رشد بیش از ۱۰۰ درصدی بودجه وزارت ارتباطات دارد و به نظر می‌رسد سال آینده باید منتظر تغییر و تحول و گام‌هایی بسیار اساسی در حوزه فناوری اطلاعات کشور باشیم. لایحه بودجه ۱۴۰۱ نه تنها با افزایش بودجه وزارت ارتباطات بلکه به دلیل نکاتی که در برخی از بندهای آن وجود دارد، قابل توجه و بررسی است.

در بندها و تبصره‌های متعددی از لایحه بودجه ۱۴۰۱ به تکمیل شبکه ملی اطلاعات پرداخته شده که مهم‌ترین آنها بندهای «ز» و «ح» تبصره هفت است. بر اساس بند «ز» وزارت ارتباطات مجاز به مولدسازی اموال و دارایی‌های غیرمنقول و همچنین تغییر کاربری و فروش اموال غیر منقول مازاد خود و دستگاه‌های تابعه تا سقف ۱۰ هزار میلیارد تومان است و این منابع حاصله، صرف توسعه شبکه ملی اطلاعات می‌شود.

توسعه شبکه ملی اطلاعات راهبرد اساسی دولت

«توسعه شبکه ملی اطلاعات» یکی از راهبردهای اصلی وزارت ارتباطات و مورد تاکید دولت سیزدهم تعریف شده است. بر این اساس، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مجاز به مولدسازی اموال و دارایی‌های غیرمنقول و همچنین تغییر کاربری و فروش اموال غیر منقول مازاد خود و دستگاه‌های تابعه تا سقف یکصد هزار میلیارد ریال است. منابع حاصله پس از واریز به خزانه‌داری کل کشور از طریق صندوق پیشرفت و عدالت ایران به وزارتخانه مربوطه اختصاص می‌یابد تا صرف توسعه شبکه ملی اطلاعات شود.

همچنین در بند «ح» تبصره ماده واحده این لایحه آمده است که برای سرعت بخشی به توسعه شبکه ملی اطلاعات، دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی مکلف هستند با اعلام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و در صورت داشتن ظرفیت، ابنیه و زیرساخت‌های خود از قبیل تیرهای انتقال، کانال‌ها، داکت‌ها و فضاهای مناسب نصب تجهیزات ارتباطی‌شان را وفق تعرفه‌های مصوب کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در اختیار اپراتورهای مخابراتی قرار دهند.

اجرای پنجره ملی خدمات هوشمند در سال ۱۴۰۱

از سویی دیگر، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در لایحه بودجه ۱۴۰۱ مکلف شده، فاز نخست ایجاد «پنجره ملی خدمات هوشمند دولت» را تا پایان دی ۱۴۰۱ اجرایی کند. بر اساس بخش یک بند «و» تبصره هفت، سازمان اداری و استخدامی مکلف شده است ظرف مدت حداکثر سه ماه پس از ابلاغ قانون بودجه، فرایندهای منجر به ارائه خدمات اختصاصی هر کدام از دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی را با اولویت خدمات پرکاربرد اختصاصی دستگاه بهینه‌ و جهت الکترونیکی کردن، آنها را به دستگاه مربوطه ابلاغ کند.

اگرچه شبکه ملی اطلاعات بودجه‌ای جداگانه را به خود اختصاص داده است، اما تذکرات و نکاتی که دولت و مجلس همواره نسبت به توسعه شبکه ملی اطلاعات بیان کرده‌اند، خود نشانه‌ای از آن است که بخش قابل توجهی از بودجه وزارت ارتباطات نیز به همین حوزه اختصاص پیدا خواهد کرد. هرچند شرایط فعلی از وضعیت سرعت اینترنت که نیازمند توسعه شبکه فیبر نوری است تا توسعه اقتصاد دیجیتال هریک نیازمند تمرکز و توجهی خاص هستند.

از بودجه وزارت ارتباطات و اطلاعات تا بودجه شبکه ملی اطلاعات

البته تعیین بودجه جداگانه برای شبکه ملی اطلاعات نیز بیانگر آن است که نهادهای مختلف دولتی هریک وظایف تعیین شده‌ای در این حوزه خواهند داشت که با تمرکز و استفاده از بودجه شبکه ملی اطلاعات در راستای اهداف تعیین شده پیش خواهند رفت.

کل بودجه عمرانی مدیریت یکپارچه منابع شبکه ملی اطلاعات که از سال ۱۳۹۱ آغاز شده تا سال ۱۳۹۹ رقم 626,973 میلیون ریال پیش‌بینی شد، این رقم اما تنها در بودجه یک سال شمسی یعنی سال ۱۴۰۱ به 763.456 میلیارد ریال افزایش پیدا کرده است. در حقیقت بودجه‌ای که دولت سیزدهم برای شبکه ملی اطلاعات در خواست داده از بودجه‌ای که بر اساس برنامه پنجم توسعه تقریبا برای یک دهه به این موضوع اختصاص داده شده بود نیز، بیشتر است.

در طول برنامه پنجم توسعه و از سال‌های ۹۰ تا ۹۳ مجموعا 5,657,004 میلیون ریال صرف ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات شده و در سال ۱۳۹۴ نیز 1,491,494 میلیون ریال صرف آن شد. برآورد سال ۹۵ نیز رقم 1,344,530 میلیون ریال بود که در سال‌های بعد (تا سال ۱۳۹۹) قرار شد به 8,958,587 میلیون ریال برسد. این در حالی است که شبکه ملی اطلاعات با دریافت بودجه‌ای مستقل از وزارت ارتباطات بیش 763هزار میلیارد ریال را به خود اختصاص داده است.

شبکه ملی اطلاعات، مادر پروژه‌های وزارت ارتباطات

در سال ۱۳۹۸ طی نشست مشترکی که آذری جهرمی، وزیر ارتباطات وقت با اعضای فراکسیون فناوری اطلاعات مجلس شورای اسلامی برگزار شد از شبکه ملی اطلاعات به عنوان مادر تمام پروژه های وزارت ارتباطات یاد شد. همچنین «احمد مازنی»، نماینده مجلس نیز، در آبان سال ۹۸ با تاکید بر اینکه شبکه ملی اطلاعات در شرایط تحریم اینترنت بین الملل مفید و مثمر ثمر خواهد بود، بر اهمیت توسعه شبکه ملی اطلاعات با بیشترین سرعت ممکن تاکید کرده بود.

اهمیت توسعه شبکه ملی اطلاعات تا جایی پیش رفت که نمایندگان مجلس در اسفند سال 1399 نیز در مصوبه‌ای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را مکلف به اجرای شبکه ملی اطلاعات تا پایان سال ۱۴۰۰ کردند. از همین رو بر اساس پیشنهاد کمیسیون‌ صنایع برای الحاق یک ردیف به بند الحاقی ۸ تبصره (۱۸) ماده واحده لایحه بودجه به تصویب رسید.

براساس آن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف شد در چارچوب الزامات شورای عالی فضای مجازی و نظارت راهبردی مرکز ملی فضای مجازی تا پایان سال ۱۴۰۰ تحت نظارت مرکز ملی فضای مجازی، شبکه ملی اطلاعات را اجرا کند. همچنین براساس قانون برنامه ششم توسعه وزارت اطلاعات مکلف بود نسبت به راه اندازی شبکه ملی اطلاعات امن و پایدار اقدام کند اما این قانون همچنان اجرایی نشده است.

شبکه ملی اطلاعات، ضرورتی قرآنی از دیدگاه برخی نهادها است

«روح الله مؤمن‌نسب»، مؤسس و رئیس مرکز آموزش سواد فضای مجازی نیز روز یکشنبه ۲۱ آذر، پیش از تسلیم بودجه به مجلس، اعلام کرده بود که ایجاد شبکه ملی اطلاعات طبق قواعد فقهی «نفی سبیل» و «حرمت اعانه ظالم»، یک ضرورت قرآنی است که به کسب استقلال سایبری کشور منجر می‌شود.

حالا بعد از همه تلاش‌هایی که به منظور توسعه شبکه ملی اطلاعات انجام شده و به نظر می‌رسد سال آینده بخش قابل توجهی از هزینه‌های کشور در این حوزه باشد، باید دید آیا سال ۱۴۰۱ در نهایت شبکه ملی اطلاعات با همه جزئیات آن اجرایی خواهد شد، یا در نهایت باید منتظر افزایش بودجه این حوزه در سال‌های آینده باشیم.