سلبریتی‌ها در دنیای کتاب‌های صوتی؛ آیا پلتفرم‌ها در همکاری با چهره‌ها فرهنگ کتاب‌خوانی را بالا می‌برند؟

پای چهره‌های محبوب به دنیای کتاب و کتابخوانی هم باز شده. این را مدیون رشد و افزایش فرهنگ گوش دادن به کتاب به جای خواندن آن هستیم. هرچند خیلی از عشق کتاب‌ها اساسا گوش دادن به کتاب صوتی را در چارچوب مطالعه تعریف نمی‌کنند.

با گذر از تکنولوژی نوار کاست به دنیای پلتفرم‌های آنلاین؛ سلبریتی‌ها و چهره‌های معروف وارد دنیای کتابخوانی شده‌اند. تغییر و تحول در سبک زندگی، سرعت بالای زندگی هم‌گام با تکنولوژی و همچنین تلاش برای افزایش میزان دانش و مطالعه جامعه همه منجر به این روند شده‌اند.

حالا باید دید مدیران و فعالان این حوزه دلیل این همکاری را چه نظری دارند؟ آیا دعوت از سلبریتی‌ها در راستای افزایش کاربران نقش داشته یا صرفا هزینه‌ سنگین دستمزد سلبریتی‌ها را روی دست پلتفرم‌ها گذاشته است؟

عمر کوتاه کتاب‌های صوتی در ایران

مدیر اپلیکیشن نوار با اشاره به اینکه حدود سه دهه است که کتاب‌های صوتی در کشورهای توسعه یافته به صورت جدی به افزایش مطالعه مردم و صرفه جویی در زمان کمک کرده است. به تشریح توسعه این صنعت در ایران پرداخت و به دیجیاتو گفت: «در ایران نیز حدود یک دهه است که این روند در حال توسعه است و «نوار» هم 7 سال است در این حوزه فعالیت می‌کند.»

«حمیدرضا شربتیان» در ادامه توضیحات خود گفت: «سیر این تحول بعد از نوارهای کاست بر این اساس بود که مردم ایران به صورت فیزیکی با استفاده از CD و DVD شروع به استفاده از کتاب‌های صوتی کردند. بعد از گذر از این ابزارها و در مرحله بعد مخاطبان پلتفرم‌های دیجیتال کتاب صوتی را میشنوند.»

کمک دیجیتالی شدن به دسترس پذیری

او در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده کتاب‌های صوتی از پلتفرم‌های آنلاین و بستر دیجیتالی به اقبال بیشتر نسبت به این محصوب منجر شده است یا خیر، گفت: «طبیعتا دیجیتالی شدن در انتشار بیشتر و سریعتر کمک کرده و به دسترسی بیستر کمک کرده است. التبه در سال‌های گذشته شاهد روند افزایشی ورود کاربران به این حوزه هم بوده‌ایم.»

شربتیان با تاکید بر اینکه دیجیتالی شدن به دسترس‌پذیری و انتشار سریع کمک قابل توجهی کرده است، گفت: «هر دو این عوامل به مخاطب کمک خواهد کرد تا ارتباط راحت‌تری با محتوا برقرار کند و طبیعتا این موضوع در رشد مخاطب هم کمک کرده است.»

نقش چهره‌های شناخته شده در رونق کتاب‌های صوتی

شربتیان در پاسخ به این پرسش که ورود افراد محبوب به جریان خوانش کتاب‌های صوتی چقدر به جذب کاربر و مخاطب بیشتری کمک خواهد کرد و آیا اساسا تاثیری در این جریان دارد یا خیر گفت: «طبیعتا استفاده از چهره‌های محبوب می تواند کمک کننده باشد.»

او با تاکید بر اینکه صرفا ورود یک گوینده محبوب به فروش کمک نمی‌کند، گفت: «اگر روند ارائه محصول نهایی درست و حرفه‌ای نباشد، این راهکارها پاسخ مطلوبی نخواهد داشت و علاوه بر آن موقعیت حرفه‌ای و برند فردی که به خوانش پرداخته و همچنین اعتماد مخاطب را هم تحت تاثیر منفی قرار خواهد داد. روند تولید و شیوه تولید و هدایت گوینده اهمیت بسیار قابل توجهی دارد.»

وقتی پول حرف آخر را نمی‌زند

 اما علاوه بر جذابیتی که ورود افراد شناخته شده به مقوله کتاب صوتی برای مخاطب ایجاد می‌کند، هزینه‌ای که ناشر برای این موضوع پرداخت خواهد کرد هم سوال برانگیز است. حالا باید دید این که چهره‌های شناخته شده وارد این حوزه شده‌اند، آیا هزینه سنگینی برای پلتفرم‌های این حوزه یا ناشران داشته است یا خیر؟

شربتیان در پاسخ به این پرسش با تاکید بر اینکه درک قد و اندازه این حوزه توسط افرادی که وارد آن می‌شوند بسیار مهم است گفت: «خوشبختانه افرادی که با نوار همکاری کرده‌اند قد و اندازه بازار کتاب را میشناختند و به این چرخه کمک کردند. این افراد اغلب یا دستمزدی دریافت نکردند یا اگر هم دستمزدی دریافت کردند در قد و قواره بازار کتاب بوده است.»

نگاه کاربران و مخاطبان کتاب صوتی و مکتوب متفاوت است

او در پاسخ به این پرسش که آیا اصلا میتوانیم کاربران کتاب صوتی را هم در جریان سرانه مطالعه بررسی کنیم گفت: «بله خیلی هم راحت تر میشود سرانه مطالعه را از این طریق اندازه گرفت. از طرف دیگر به نظر می‌رسد که کتاب‌های صوتی اثرگذاری قابل توجهی هم داشته‌اند.»

شربتیان در ادامه توضیحات خود گفت: «رشد روزافزون ناشران صوتی و ورود ناشران چاپی بیشتر هم نشان دهنده این است که اثرگذار است. بر اساس مطالعات قائل به این نیستیم که کاربر از کتاب صوتی به کتاب کاغذی متفاوت است. سبک زندگی کاملا متفاوت است. این دو مخاطب از همدیگر کاملا جدا هشتند. همین موضوع منجر شده که از سهم بازار یکدیگر کم نکنند.»

کتاب صوتی و مخاطبان خاص آن

«مصطفی میرنوری» مدیر مارکتینگ فیدیبو نیز با بیان اینکه نزدیک به چهار سال است که فیدیبو به این حوزه وارد شده، به دیجیاتو گفت: «در ابتدا بسیاری از کتاب‌خوان ها نسبت به این موضوع بیگانه بودند و ترجیح می‌دادند کتاب را به صورت متنی بخوانند. اما رفته رفته کتاب صوتی مخاطبان خودش را پیدا کرد.»

میرنوری با بیان اینکه مخاطبان کتاب صوتی از دو طیف هستند، گفت: «یک دسته افرادی که پیش از این کتاب متنی می‌خواندند ولی با توجه به مشغله زیاد و امکان گوش دادن به کتاب حتا در حین کار، کم کم کتاب صوتی رو به سبد فرهنگیشون اضافه کردند.»

او با اشاره به اینکه دسته دوم افرادی بودند که دغدغه خواندن کتاب را داشتند اما لزوما زمانی برای  این کار اختصاص نمی‌دادند، گفت: «این دسته از افراد با توجه به ساده‌تر بودن گوش دادن به کتاب، به جای خواندن آن، علاقمند به کتاب صوتی شدند و کم کم این دسته هم شکل گرفت و رشد قابل ملاحظه‌ای هم داشت. در مجموع رشد تولید و مخاطب کتاب صوتی نشان از اقبال دسته‌های متنوع از مردم نسبت به کتاب صوتی داره.»

سلبریتی‌ها مخاطبان خود را دنیای کتاب صوتی آوردند

مدیر مارکتینگ فیدیبو در پاسخ به این پرسش که اساسا حضور سلبریتی‌ها و افراد شناخته شده چه نقشی در جذابیت بیشتر کتاب برای کاربران دارد، گفت: «حضور سلبریتی‌ها در حوزه کتاب، در ابتدا کمک خوبی به رشد این بازار کرد. به هر حال این افراد مخاطبان قابل توجهی دارند که چهره مورد علاقه و فعالیت‌هاش رو دنبال می‌کنند.»

او در ادامه توضیحات خود گفت: «طبعا اگر یک سلبریتی یک کتاب را می‌خواند، در درجه اول تعدادی از مخاطبان آن چهره کتاب راتهیه می‌کردند. اما مهمتر از آن، بیشتر شنیده شدن مدیومی به نام «کتاب صوتی» بود که کمک به رشد این بازار کرد. به هر حال هر فعالیتی که توسط این چهره‌ها انجام بشه، ارزش خبری داره و توجه مردم رو جلب می‌کند.»

میرنوری با اشاره به اینکه فعالیت همزمان تعداد زیادی از چهره‌ها باعث شد کتاب صوتی هر چه بیشتر از قبل در بین کتاب‌خوان‌ها و به ویژه مردم عادی شناخته شود، گفت: «اما رفته رفته، با جا افتادن کتاب صوتی، نوع خود محتوا و خوانش درست گوینده اهمیت بیشتری پیدا کرده و در حال حاضر خوانش صحیح و محتوای خوب، جایگاه مهمتری از چهره گوینده پیدا کرده. هر چند هنوز سلبریتی بودن گوینده، می‌تواند برای عده زیادی جذاب باشد.»

فعالیت در راستای علاقه نه پول

او همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا ورود چهره‌های شناخته شده برای خوانش هزینه زیادی برای تولید داشته یا خیر، گفت: «بیشتر افرادی که به عنوان سلبریتی میشناسیم و کتاب صوتی خواندند، افرادی مثل بازیگرها، مهمترین دلیلشان برای خواندن کتاب، علاقه به کتاب و همچنین تجربه فضای کتاب صوتی بوده است.»

به گفته میرنوری در واقع این افراد کسب درآمد چندانی از این حوزه نداشتن، و اگر این زمان را برای کار در یک پروژه سینمایی می‌گذاشتند درآمد خیلی بیشتری کسب می‌کردند. اما علاقه به کتاب و شاید گویندگی، باعث شد که این فضا را تجربه کنند. این اتفاق به جا افتادن کتاب صوتی در بین مردم کمک قابل توجهی کرد.»

به گفته او اصلی ترین هزینه‌ها در فرآیند کتاب صوتی هزینه‌های ضبط با کیفیت کتاب است که شامل استودیو و افراد فنی در حوزه صدا و گوینده و ... می‌شود. صاحبان محتوا هم معمولا درصدی از فروش را طبق توافق با ناشر کتاب صوتی دریافت می‌کنند.

تغییر شرایط زندگی و ورود کتاب صوتی به آمار مطالعه

حالا سوال دیگری که با توجه به این شرایط باید مورد توجه قرار بگیرد این است که آیا اصلا میتوانیم کاربران کتاب صوتی را هم در جریان سرانه مطالعه مورد بررسی قرار دهیم؟ مدیر مارکتینگ فیدیبو بر این باور است که حتما همینطور است و با عوض شدن سبک زندگی مردم و دغدغه‌های روزمره و اینکه دائم افراد زمان کمتری را می‌توانند به مطالعه اختصاص دهند، باید تعریف خود از شکل مطالعه را هم به روز کنیم.

او در ادامه توضیحات خود گفت: «حضور کتاب صوتی در این وضعیت می‌تواند راه حلی باشد که اگر نمی‌توانیم زمان مشخصی را برای خود خالی کنیم که در آرامش کتاب بخوانیم. از سویی دیگر این امکان وجود دارد که در حین انجام کارهای دیگر، به گوش دادن به کتاب هم بپردازیم.»

مدیر مارکتینگ فیدیبو در پاسخ به این پرسش که آیا مقایسه ای از تعداد کاربران کتاب‌های صوتی و کتاب های مکتوب این پلتفرم وجود دارد، گفت: «همچنان سهم خوانندگان کتاب های متنی الکترونیک بیشتر از کتاب‌ صوتی است. اما این فاصله هر روز در حال کاهش است و سرعت رشد کاربران کتاب‌های صوتی بسیار بالاست.»

داستان کتاب‌های صوتی چه خواهد شد؟

به نظر می‌رسد اگر کتاب‌های چاپی را هم  به این آمار اضافه کنیم، فاصله کتاب‌های متنی از صوتی همچنان بسیار بالاست. هر چند بحث ورود سلبریتی ها به حوزه نگارش و ترجمه آثار متنی نیز بحث مفصل جدایی را می‌طلبد که خارج از حوصله این مطلب است.

سال‌ها قبل فقط چند نوار کاست معروف وجود داشت که افرادی مثل احمد شاملو یا مهدی اخوان ثالث اشعار خود یا آثار شاخص جهانی و داخلی را روخوانی کرده بودند حالا حتی خوانندگانی مثل آرش و مسیح نیز روی به خوانش کتاب‌های صوتی آوردند.

باید دید در دنیای پرسرعت امروز ماجرای کتاب صوتی‌هایی با صدای سلبریتی‌ها به کجا خواهد رسید؟