با ناکام‌ترین تراشه‌های دنیای موبایل آشنا شوید

علاقه‌مندان به دنیای موبایل این روزها برای معرفی رسمی گلکسی S22 سامسونگ لحظه شماری می‌کنند و قسمت عمده‌ای از این انتظار مربوط به تراشه اگزینوس ۲۲۰۰ می‌شود. البته بسیاری با تردید نسبت به عملکرد تراشه جدید کره‌ای‌ها می‌نگرند؛ اما همانطور که در گذشته ثابت شده، لقب طراحی برتر در دنیای اندروید به صورت مداوم بین کوالکام و سامسونگ دست به دست می‌شود و هیچ چیز در این میان بعید نیست. شایان ذکر است که رقابت میان سازندگان مختلف همیشه به تولید محصولاتی بی‌نظیر ختم نمی‌شود و برخی محصولات آن‌ها می‌توانند کاندیدای مناسبی برای عنوان بدترین تراشه موبایل باشند.

در ادامه مروری بر چندین تراشه موبایل ناکارآمد که در سال‌های اخیر معرفی شدند، خواهیم انداخت و علل ناکامی آن‌ها را بررسی می‌کنیم. همچنین نباید فراموش کنیم که شکست‌های ناشی از طراحی یا تولید تراشه‌ها یکی از علت‌های اصلی ظهور تراشه‌هایی بهینه و باکیفیت در گوشی‌های هوشمند سال‌های اخیر است و ناکامی‌های گفته شده توانسته‌اند تجربه‌های گران‌بهایی را برای تولیدکنندگان به همراه داشته باشند.

بدترین تراشه موبایل ساخت کوالکام

شاید نتوان با قطعیت بدترین تراشه تولید شده توسط کوالکام را انتخاب کرد، اما بدون شک اسنپدراگون ۸۱۰ یکی از جنجالی‌ترین محصولات این شرکت به شمار می‌رود که مشکل گرم شدن بیش از حد آن در سال ۲۰۱۵ به خبر داغی تبدیل شده بود و حتی دامن‌گیر برادر کوچک آن، یعنی اسنپدراگون ۸۰۸ هم شد.

مشکل گرم شدن بیش از حد تراشه‌های اسنپدراگون ۸۱۰ و ۸۰۸ تقریباً یک نسل کامل از گوشی‌های هوشمند را تحت تاثیر قرار داد.

پیش از عرضه رسمی تراشه گفته شده، خبرهایی مبنی بر مشکلات گرمایی آن به بیرون درز کرده بود. ال‌جی G Flex 2 اولین دستگاهی بود که به اسنپدراگون ۸۱۰ مجهز شد و عملکرد آن تحت تاثیر گرم شدن بیش از حد تراشه قرار گرفته بود و حتی در بنچمارک‌ها امتیاز کمتری نسبت به نسل قبلی تراشه‌ها به ثبت می‌رساند. با عرضه محصولات بیشتر از تولیدکنندگان مختلف، معضل گرمایی تراشه مذکور به تایید رسید. اچ‌تی‌سی وان M9 و شیائومی می نوت پرو دو دستگاهی بودند که بیشتر از  سایرین تحت تاثیر مشکل گفته شده قرار گرفته بودند و بیش از حد داغ می‌شدند.

سامسونگ در آن سال تصمیم به عدم استفاده از تراشه اسنپدراگون در پرچمداران خود گرفت و گلکسی S6 را تنها با تراشه اگزینوس ۷۴۲۰ به بازار عرضه کرد. اگرچه هیچ وقت دلیل اصلی تصمیم سامسونگ مشخص نشد، اما بسیاری از گزارش‌های غیر رسمی به مشکل داغ شدن اسنپدراگون ۸۱۰ اشاره داشتند؛ موضوعی که توسط سامسونگ و کوالکام به تایید رسمی نرسید. البته در ادامه سامسونگ بار دیگر به بهره‌گیری از تراشه‌های سری ۸۰۰ اسنپدراگون در موبایل‌های خود بازگشت.

کوالکام در تصمیمی متفاوت و نو، اقتادم به رونمایی از اسنپدراگون ۸۰۸ هم در سال ۲۰۱۵ کرد که عملکردی ضعیف‌تر را همراه با شش هسته پردازشی ارائه می‌داد. این رویه پیش از آن در سری ۸۰۰ تراشه‌های کوالکام سابقه نداشت. تراشه مذکور به دو هسته قوی و تراشه‌های ضعیف مشابه با اسنپدراگون ۸۱۰ مجهز شده بود. با بروز مشکل برای G Flex 2، ال‌جی تصمیم به استفاده از اسنپدراگون ۸۰۸ در پرچمدار سال آتی خود، یعنی G4 گرفت. اگرچه ۸۰۸ کمتر از برادر بزرگ‌تر خود گرما تولید می‌کرد، اما عملکرد ضعیف‌تر آن موجب نارضایتی کاربران شد و بدون شک بازنده اصلی این ماجرا تنها ال‌جی بود.

تراشه‌های اینتل در حسرت اتصال 4G

علت اصلی وجود نام اینتل در این لیست، عدم توجه کافی به بازار تراشه‌های موبایل طی سالیان طولانی است و ارتباط کمتری با آسیب‌های وارد شده از سوی محصولات آن به فروش گوشی‌های هوشمند دارد. البته نمی‌توان گفت که اینتل به طور کامل از بازار مذکور غافل شده بود؛ زیرا در سپتامبر سال ۲۰۱۱ اقدام به ثبت توافقی دو جانبه با گوگل در زمینه پشتیبانی از اندروید در پردازنده‌های خود کرد. قرارداد اشاره شده موجب شد تا پردازنده‌های سری اتم اینتل در معماری‌های مدفیلد (Medfield)، کلاور تریل (Clover Trail) و مورفیلد (Moorefield) از اندروید پشتیبانی به عمل آورند.

از میان اولین گوشی‌های هوشمندی که از پردازنده‌های اینتل بهره می‌گرفتند می‌توان به لنوو K800 و موتورولا RAZR i اشاره کرد که در سال ۲۰۱۲ به بازار معرفی شدند. اما به جرأت می‌توان گفت که پردازنده‌های اولیه سری اتم اینتل بیشتر در حوزه تبلت‌های اندرویدی طرفدار داشتند؛ اما هیچ‌ کدام از آن‌ها نتوانستند به محصولاتی موفق و پرفروش تبدیل شوند. چندی بعد ایسوس به یکی از بزرگ‌ترین حامیان تراشه‌های اینتل در دنیای اندروید بدل گشت و سری ذن فون را با پردازنده‌های دو هسته‌ای اتم در سال ۲۰۱۴ معرفی کرد. حتی با گذشت یک سال، تراشه‌های چهار هسته‌ای اتم در ذن فون ۲ و ذن فون زوم نیز حضور پیدا کردند. اما ایسوس هم در نهایت مانند سایر رقبای خود مجبور به کنار گذاشتن تراشه‌های اینتل و مهاجرت به سوی محصولات مدیاتک و کوالکام شد.

اگر نگاهی عادلانه به همکاری ایسوس و اینتل در تولید دستگاه‌های اندرویدی داشته باشیم، می‌توانیم بگوییم که ثمره آن تولید محصولاتی با عملکرد مناسب نسبت به قیمت ارائه شده بود؛ اما این دستگاه‌ها نمی‌توانستند چه در زمینه پردازشی و چه در حوزه گرافیک، عملکردی حتی نزدیک به پرچمداران آن روزهای دنیای اندروید از خود نشان دهند. با وجود این که اختصاص لقب بدترین تراشه موبایل به محصول اینتل کم لطفی است؛ اما هیچ کدام از دستگاه‌های مبتنی بر آن‌ها نتوانستند موفقیت تجاری چندانی بدست آورند.

اینتل نقشه‌های بسیار جاه‌طلبانه‌ای برای سری اتم داشت و می‌خواست تراشه‌های سوفیا (SoFIA) را با پردازنده‌های سیلورمونت (Silvermont) و واحد گرافیکی ARM Mali وارد بازار کند. اما اینتل به شدت در حوزه توسعه مودم‌های مخصوص تراشه‌های موبایل عقب بود و خریداران دستگاه‌های اندرویدی به خصوص تبلت‌ها، علاقه بسیار کمتری نسبت به نمونه‌های مجهز به وای‌فای و بدون سیم کارت از خود نشان می‌دادند. با وجود مرفی تراشه‌های 3G و 4G، پروژه سوفیا نتوانست در تاریخ مقرر شده، برای حضور در بازار آماده شود. در نهایت اینتل مجبور شد تا در سال ۲۰۱۶ به صورت کلی تلاش‌های خود در زمینه تراشه‌های موبایل را متوقف سازد و بازار گوشی‌های هوشمند را ترک نماید تا تنها تاثیر کوچکی بر آینده این صنعت گذاشته باشد. البته برخی از طرح‌های اینتل برای پردازنده‌های گوشی‌های هوشمند اکنون در تراشه‌های اقتصادی توسعه یافته توسط Unisoc قابل مشاهده است.

جدال مدیاتک با ازدیاد هسته‌ها

هلیو (Helio) X20 و X30 تراشه‌هایی بودند که هیچ وقت در قالب محصولات تجاری موفق وارد بازار نشدند و حرف و حدیث‌های زیادی پشت سر آن‌ها بود. بدون شک هلیو X20 در سال ۲۰۱۷، بسیار جلوتر از زمان معرفی خود بود و اولین تراشه‌ای محسوب می‌شد که از طراحی سه‌ خوشه‌ای پردازنده بهره می‌گرفت. امروزه طراحی اشاره شده در تراشه تمامی گوشی‌های هوشمند اندرویدی پرچمدار به چشم می‌خورد.

اگرچه مدیاتک اولین شرکتی بود که از طراحی سه خوشه‌ای در تراشه‌های خود استفاده کرد، اما نتوانست عملکرد مورد انتظار را ارائه کند.

با وجود استفاده از طراحی جدید سه خوشه‌ای و ۱۰ هسته پردازشی، هلیو X20 و نمونه‌های آتی آن از قدرت چندانی بهره‌مند نشدند. آن‌ها از دو هسته پرقدرت در کنار هشت هسته‌ ضعیف با مصرف کمتر انرژی استفاده می‌کردند که چهار هسته از آن‌ها فرکانس کاری پایین‌تری داشتند. همین مسئله موجب شد تا تراشه مذکور نتواند عملکردی در حد و اندازه پرچمداران رقیب ارائه دهد. با این حال بسیاری از تولیدکنندگان محصولات میان‌رده تصمیم به استفاده از این تراشه در دستگاه‌های خود گرفتند که در میان آن‌ها می‌توان به دوجی، الفون، شارپ، شیائومی، کداک، آلکاتل، میزو و لی‌اکو اشاره کرد. اگر از هلیو X20 به عنوان بدترین تراشه موبایل ساخت مدیاتک نام نبریم، حداقل می‌توانیم آن را در میان ناکام‌ترین محصولات این شرکت قرار دهیم.

مدیاتک اقدام به توسعه ایده هلیو X20 در نسل بعد آن کرد و با بهره‌گیری از واحد پردازش گرافیک جدید PowerVR و واحد پردازش سیگنال دیجیتال Tensilica اقدام به ساخت هلیو X30 کرد تا بتواند دوباره به عرصه رقابت بازگردد. اما باز هم عملکرد نه چندان چشمگیر موجب شکست تراشه مدیاتک در جلب نظر مشتریان شد و میزو به تنها شرکتی بدل گفت که از هلیو X30 در محصولات خود استفاده می‌کرد. در واقع تراشه‌های ۱۰ هسته‌ای سری هلیو X به قدری ناامیدکننده بودند که موجب فاصله گرفتن مدیاتک از بازار تراشه‌های پرچمدار برای چندین سال شدند؛ وضعیتی که با ظهور سری دایمنسیتی (Dimensity) در حال تغییر است و به نظر می‌رسد دایمنستی ۹۰۰۰ می‌تواند مدیاتک را دوباره به اوج برگرداند.

بدترین تراشه موبایل از نظر امنیت

اگزینوس (Exynos) ۴۲۱۰ و ۴۴۱۲ تراشه‌های ساخت سامسونگ بودند که از لحاظ عملکرد مشکلی نداشتند؛ اما در زمینه امنیت دچار نقص بسیار جدی بودند. نقص امنیتی موجب دسترسی روت به راحتی یک کلیک در این تراشه‌ها می‌شد. اگر نمی‌دانید دسترسی روت چیست باید بگوییم که امکانی برای دست یافتن به فایل‌های سیستمی نزدیک به هسته سیستم عامل اندروید محسوب می‌شود که به کاربران اجازه نصب برنامه‌ها و دستکاری فایل‌های حساس را می‌دهد. در سال ۲۰۱۲، روت کردن دستگاه پدیده رایجی بود و بسیاری از دارندگان گوشی‌های هوشمند به صورت آگاهانه چنین کاری را انجام می‌دادند تا بتوانند از امکانات پیشرفته‌ای مثل تغییر رام دستگاه استفاده کنند.

اما مشکل اصلی این بود که نقص امنیتی موجود در تراشه‌های گفته شده نه تنها فرایند روت کردن را برای کاربران آسان‌تر کرده بود، بلکه می‌توانست چنین امکانی را برای برنامه‌های مخرب و بدافزارها نیز پدید آورد. استفاده از گزینوس ۴۲۱۰ و ۴۴۱۲ در محصولات بسیار محبوب و پرفروش مثل گلکسی S2 و گلکسی S3 در کنار گلکسی نوت ۲ موجب حادتر شدن وضعیت هم شده بود. در بدترین برهه زمانی، میلیون‌ها مشتری گوشی‌های هوشمند سامسونگ در معرض خطر قرار داشتند که بسیاری از آن‌ها حتی نمی‌دانستند دسترسی روت چیست و در زمره مصرف‌کنندگان عادی قرار می‌گرفتند.

سامسونگ نقص امنیتی موجود در تراشه‌های خود را پذیرفت و چندی بعد اقدام به انتشار پچ برای دستگاه‌های متأثر از این مشکل نمود. با این حال به دلیل تاخیر در ارائه آپدیت‌های امنیتی از سوی اپراتورها، فرایند حل مشکل بسیار طولانی‌تر از آنچه انتظار می‌رفت، شد. امروزه روت کردن دستگاه‌های اندرویدی از محبوبیت کمتری برخوردار است و امنیت تراشه‌های موبایل به شکل محسوسی افزایش پیدا کرده است. البته موضوع تراشه‌های سامسونگ آخرین معضل امنیتی در این زمینه نبود و در سال ۲۰۱۸ نیز اکسپلویت‌های Meltdown و Spectre، پردازنده‌های مبتنی معماری ARM و محصولات شرکت‌های بزرگی مثل اینتل و AMD را تحت تاثیر قرار دادند.

خباثت اپل در دنیای تراشه‌های موبایل

پردازنده بایونیک (Bionic) اپل برای سال‌های متوالی به عنوان محصولی برتر در زمینه خود شناخته می‌شوند، اما عملکرد فوق‌العاده‌ آن‌ها هم موجب نشده است تا به حاشیه دچار نشوند. در سال ۲۰۱۷ پس از جنجال‌های فراوان، اپل قبول کرد که از عمد اقدام به محدودسازی عملکرد تراشه‌های آیفون‌های قدیمی می‌کرده تا بتواند بر کاهش شارژدهی باتری‌های آن‌ها غلبه کند. باتری‌های لیتیوم – یون قدیمی ممکن است دچار ناپایداری شوند و ولتاژ کمتری را ارائه دهند که این موضوع موجب ریبوت شدن یا خاموش شدن موبایل خواهد شد. با کاهش قدرت پردازنده می‌توان مصرف انرژی را محدود ساخت و از خاموش شدن ناگهانی آیفون‌های قدیمی جلوگیری نمود. پس از نظر اپل، این کار لطفی در حق دارندگان محصولات نه چندان جدید محسوب می‌شود؛ اما بسیاری از دارندگان خشمگین آیفون در آن زمان نظر دیگری داشتند.

محدودسازی عمدی عملکرد تراشه‌ها توسط اپل مشکلات زیادی را برای این شرکت پدید آورد.

اپل جهت محدودسازی عملکرد تراشه‌های آیفون، اقدام به انتشار آپدیتی در سال ۲۰۱۶ کرد تا از مشکلات گفته شده در بالا جلوگیری کند. اگرچه این شرکت ادعا دارد با نیت درستی اقدام به انجام چنین کاری کرده است؛ اما کاهش قدرت پردازشی دستگاه‌ها کاملاً به صورت مخفیانه و بدون اطلاع کاربر صورت می‌گیرد و همین موضوع باعث تردید نسبت به قصد اصلی اپل شده است. تحقیقات نهادهای مستقل در نهایت توانست محدودسازی عمدی عملکرد تراشه‌ها از سوی اپل را اثبات کند که وجهه رسانه‌ای چندان خوشایندی برای کوپرتینویی‌ها به همراه نداشت و خبر خوبی برای مخالفین این شرکت و طرفداران تئوری‌های توطئه بود.

در نهایت اپل برای کاستن از جنجال‌ها اقدام به رونمایی از طرحی جهت تعویض باتری دستگاه‌های قدیمی با قیمت بسیار کمتر نمود که حتی دستگاه‌های خارج از خدمات پس از فروش را هم شامل می‌شد. همچنین در آپدیت iOS 11.3 گزینه اختصاصی برای غیر فعال‌سازی ویژگی اشاره شده در نظر گرفته شد تا کاربران بتوانند عملکرد اصلی تراشه آیفون خود را حفظ کنند. با این حال اپل هنوز هم درحال محدود کردن توان پردازشی آیفون‌ها با رسیدن به سن مشخصی است.

دیگر کاندیداهای شایسته بدترین تراشه موبایل

انتخاب اسنپدراگون ۸۳۵ برای استفاده در دستگاه‌های مبتنی بر ویندوز هم یکی از تصمیم‌های جنجالی این شرکت بود که موجب مشکلات فراوانی شد. این تراشه مخصوص موبایل نمی‌توانست عملکرد مورد نیاز برای اجرای روان یک سیستم عامل دسکتاپ را از خود ارائه دهد و دستگاه‌های مجهز به آن مثل لنوو Mixx 630 با مشکلات متعددی روبه‌رو شدند. حتی ضعف عملکرد بر جنبه‌های مثبت تراشه گفته شده مثل مصرف انرژی و اتصال شبکه هم تاثیر گذاشت و حضور آن‌ها را کم رنگ نمود. همچنین محصولات جدید کوالکام مثل اسنپدراگون 8xc Gen 3 هم هنوز فاصله به نسبت زیادی با تراشه‌های پیشرو در این عرصه دارند.

اگرچه تراشه انویدیا تگرا ۴ (Tegra 4) عملکرد چشمگیری در زمینه بازی از خود نشان داد، اما گام ناامید‌کننده‌ای از سوی این شرکت پس از چندین سال حضور موفق در دنیای پردازنده‌های موبایل به شمار می‌رفت. البته تگرا ۴ تراشه خیلی بدی هم نبود و در تبلت‌های سازندگان مختلف حضور پیدا کند. با این حال ضعف در زمینه مودم موجب شد تا انویدیا قافیه را به سایر رقبای خود ببازد که از فناوری‌های بسیار پیشرفته‌تری استفاده می‌کردند. تگرا 4i هم به دلیل عملکرد نامناسب و قدرت پایین نتوانست سهم چندانی در بازار موبایل به خود اختصاص دهد و در نهایت تگرا ۳ به عنوان نقطه عطف تراشه‌های انویدیا در دنیای گوشی‌های هوشمند برای همیشه باقی ماند.

آیا می‌دانستید که شیائومی هم در توسعه تراشه‌های مخصوص موبایل دستی داشته است؟ تراشه Surge S1 این شرکت متشکل از هشت هسته ضعیف کورتکس A53 به همراه واحد گرافیک Mali T860 MP4 بود که براساس فرایند منسوخ شده ۲۸ نانومتری HTC ساخته می‌شد. شیائومی از تراشه مذکور تنها در بازار چین و برای دستگاه Mi 5c بهره گرفت؛ در نتیجه فروغی چندانی نداشت. اگرچه این تراشه در میان انواع میان‌رده با قیمت رقابتی عملکرد قابل قبولی داشت، اما از آن پس دیگر تلاشی در این حوزه از سوی شیائومی صورت نگرفت.

حالا که به تراشه‌های هشت هسته‌ای کورتکس A53 اشاره کردیم، بهتر است به دورانی برگردیم که بازار موبایل‌های اقتصادی به شکل کامل توسط این تراشه‌ها تسخیر شده بود. اگرچه بسیاری از شرکت‌ها مثل سامسونگ و کوالکام پس از مدتی اقدام به کنار گذاشتن این طرحی کردند، اما مدیاتک یکی از تولیدکنندگانی بود که همچنان به استفاده از ترکیب گفته شده اصرار می‌ورزید. هلیو P35 از سال ۲۰۱۹ و هلیو G25 و G35 نمونه‌های بارز همین موضوع هستند. اگرچه تراشه‌های گفته شده قیمت مناسبی دارند؛ ولی در زمینه عملکرد شاهد پیشرفت‌های عظیمی در سال‌های اخیر بوده‌ایم که استفاده از هسته‌های قدرتمند را در رده اقتصادی امکان‌پذیر کرده است.

نام تراشه	تعداد هسته	فرکانس کاری	پردازنده گرافیکی	فرایند ساخت	سازنده	تاریخ معرفی
اسنپدراگون ۸۱۰	۸	۲.۰ گیگاهرتز	Adreno 430	۲۰ نانومتری	کوالکام	۲۰۱۴
اسنپدراگون ۸۰۸	۶	۲.۰ گیگاهرتز	Adreno 418	۲۰ نانومتری	کوالکام	۲۰۱۴
اتم Z24xx	۱	۱.۳ - ۲.۰ گیگاهرتز	PowerVR SGX540	۳۲ نانومتری	اینتل	۲۰۱۲
هلیو X20	۱۰	۲.۳ گیگاهرتز	Mali T880 MP4	۲۰ نانومتری	مدیاتک	۲۰۱۶
اگزینوس ۴۲۱۰	۲	۱.۲ گیگاهرتز	Mali 400MP	۴۵ نانومتری	سامسونگ	۲۰۱۱
اگزینوس ۴۴۱۲	۴	۱.۴ - ۱.۶ گیگاهرتز	Mali 400MP	۳۲ نانومتری	سامسونگ	۲۰۱۲
اسنپدراگون ۸۳۵	۸	۲.۴۵ گیگاهرتز	Adreno 540	۱۰ نانومتری	کوالکام	۲۰۱۷
هلیو X30	۱۰	۲.۶ گیگاهرتز	PowerVR 7XTP MT4	۱۰ نانومتری	مدیاتک	۲۰۱۷
تگرا ۴	۴	۱.۸ - ۱.۹ گیگاهرتز	GeForce Tegra 4	۲۸ نانومتری	انویدیا	۲۰۱۳
هلیو P25	۸	۲.۶ گیگاهرتز	Mali T880 MP2	۱۶ نانومتری	مدیاتک	۲۰۱۶
Surge S1	۸	۲.۲ گیگاهرتز	Mali-T860 MP4	۲۸ نانومتری	شیائومی	۲۰۱۷

احتمالاً بسیاری تراشه‌های ناکام دیگر در طی دهه اخیر عرضه شده است که در این لیست به آن‌ها اشاره نکردیم. اگر شما هم خاطره‌ای از چنین تراشه‌هایی دارید، خرسند می‌شویم تا تجربه خود را با ما و خوانندگان دیجیاتو در میان بگذارید.